Michaeling: de mensen die denken dat Michael Jackson de nieuwe Messias is

Er zijn fans van Michael Jackson die zo idolaat zijn van de overleden popartiest dat ze de hele wereld over reizen om plekken te bezoeken die op de een of andere manier te maken hebben met de King of Pop. Dat doen ze niet alleen om een selfie te maken of een bloemetje neer te leggen, maar als een manier om dichterbij de geest van Michael Jackson te komen. Fardo Eringa schreef in het kader van haar masteropleiding Religion and the Public Domain aan de RUG de masterscriptie Being a Michael Jackson Pilgrim: dedicated to a never-ending journey over het fenomeen, dat 'Michaeling' wordt genoemd.

Deze Michael-pelgrims zijn spirituele mensen die Michael Jackson zien als een onderdeel van hun religie. Sommigen zien hem als een nieuwe Messias, die ze leert hoe ze hun geloof in de praktijk moeten brengen. Ze halen religieuze boodschappen uit zijn teksten, die ze zo goed mogelijk proberen na te leven. Daarnaast bidden ze elke maand op de 25 e, omdat Michael Jackson in 2009 op 25 juni overleed.

Ik sprak Fardo Eringa over Michaeling, en vroeg haar of het fenomeen echt een nieuwe religie is.

VICE: Je afstudeerscriptie gaat over Michaeling. Hoe kwam je hierbij?
Fardo Eringa: Binnen mijn master Religion and the Public Domain kijk je naar de plek die religie inneemt in de moderne samenleving. Het viel mij op dat er tegenwoordig veel seculiere pelgrims zijn. Dat is pelgrimage zonder religieuze missie. Denk aan fans die alle wedstrijden van een voetbalclub bijwonen, of fans van grote popsterren die de wereld over reizen om hun idool te zien optreden. Ik ben zelf groot fan van Michael Jackson, dus typte ik "Michael Jackson" en "pelgrimage" in op Google. Toen bleek er een heel fenomeen achter te zitten. Ik kwam erachter dat er mensen zijn die alle plekken bezoeken die belangrijk waren voor Michael Jackson, en dat deze plekken uitgegroeid zijn tot bedevaartsoorden. Ik besloot om uit te zoeken in hoeverre dit overeenkwam met een echte religie. In tegenstelling tot seculiere pelgrims bleken deze mensen wel religieus te zijn.

Wat is hun overtuiging precies?
De pelgrims geloven over het algemeen dat Michael Jackson hier nog aanwezig is. Niet in een fysieke vorm, maar wel als een bepaalde invloed. Ze hebben het gevoel dat hij met hen meekijkt, en hebben dan ook een persoonlijke relatie met hem. Ze praten soms met hem, en sommigen ervaren zelfs visitaties; dat hij opeens bij hun bed, of naast hen onder de douche staat. Ze geloven ook dat ze door de plekken te bezoeken waar hij aan verbonden is, heel letterlijk zijn geest kunnen ervaren. Ze vallen flauw of krijgen het opeens heel warm of koud. Een pelgrim zei tegen mij dat ze wist dat hij aanwezig was, omdat de schaduw van haar boeket bloemen precies de vorm van zijn schoen had.

Wat is daar dan religieus aan?
Op het eerste gezicht zou je Michaeling moeten categoriseren onder seculiere pelgrimage, omdat het niet verbonden is aan een religie. Maar als je met de pelgrims in gesprek gaat, dan merk je dat ze een spirituele missie hebben. Ik vroeg de pelgrims of ze het zelf wel of niet een religie vonden. Zij waren van mening dat het om een religie ging, en vertelden me dat ze op zoek zijn naar de geest van Michael Jackson. Door plekken te bezoeken die belangrijk waren in zijn leven ervaren zij zijn geest. Dat kun je één op één vertalen naar pelgrimages in de katholieke traditie, waarin pelgrims ook in contact proberen te komen met God door pelgrimsoorden te bezoeken.

Zien ze hem dan ook als Jezus?
Ja, de meeste pelgrims vergelijken Michael Jackson met Christus. Net als Jezus zien ze Michael Jackson als een martelaar, omdat Michael zoveel heeft moeten lijden in zijn leven. Ze spiegelen zich aan hem. Hij is opgegroeid als Jehova's getuige, maar is later in meerdere religies gaan geloven. Hij vond dat elke religie wel iets moois te verkondigen heeft. Hij geloofde in liefde, naastenliefde en het verbeteren van de wereld.

Wat voor types zijn het?
De mensen die ik heb gesproken zijn vrouwen van middelbare leeftijd, tussen de 45 en 65 jaar. Ik heb met elf pelgrims contact gehad, dus ik kan op basis daarvan niet echt een profiel schetsen. Ik kan ook moeilijk inschatten hoeveel er zijn. Je moet bedenken dat in elk werelddeel pelgrimsoorden zijn; je hebt er al aardig wat in Europa, en in Amerika zijn er natuurlijk heel veel, vooral rondom Los Angeles. Op zijn verjaardag en sterfdatum gaan ze er allemaal naartoe en dan staat het zwart van de mensen. Het is dan ook lastig in te schatten wie een gewone fan is en wie een pelgrim. Er zitten er genoeg tussen die gewoon een bloemetje komen brengen en er verder helemaal geen God aan verbinden.

Ben je zelf ook bij een van de pelgrimsoorden geweest?
Ik ben in München geweest bij een heel groot pelgrimsoord, dat staat tegenover het hotel waar Michael altijd verbleef. Er staat een standbeeld van een componist, en vanaf dat standbeeld kan je in de hotelkamer kijken waar hij altijd sliep. Volgens de pelgrims waart zijn geest daar nog rond. De Michael Jackson-pelgrims kregen geen toestemming van de gemeente om er een standbeeld van Michael neer te zetten, dus besloten ze het standbeeld van de componist te kapen. Het beeld is nu beplakt met posters van Michael Jackson. Er is een commissie van vijf vrouwen die het beeld dagelijks verzorgt. Ze zijn er elke dag tussen de twee en vier uur mee bezig. Echt een monnikenwerk. Ze hebben van die bezempjes waarmee ze liefdevol elke centimeter van het altaar afstoffen.

Hebben we in Nederland ook een Michael-oord?
Ja, in Best is er één, daar staat een standbeeld van Michael Jackson naast de McDonald's. [Voor de promotie van het album HIStory plaatste Sony in 1995 negen standbeelden door heel Europa. Het beeld in Best is het enige dat bleef staan.] Maar die wordt veel minder bezocht dan het oord in München. Ik ben er zelf ook geweest, en dan merk je ook dat het beeld veel minder onderhouden is. In tegenstelling tot München zijn de bloemen niet vers.

Michael heeft veel rare dingen gedaan in zijn leven. Waarom toch nog steeds die Jezus-vergelijking?
De pelgrims zullen altijd ontkennen dat hij bijvoorbeeld schuldig is aan kindermisbruik. Voor hen is Michael Jackson een martelaar die goede dingen deed, en al zijn geld uitgaf aan goede doelen. Volgens hen zijn de beschuldigingen van kindermisbruik geruchten die door de media de wereld in geholpen zijn om er geld aan te verdienen. De pelgrimage is niet alleen bedoeld om dichterbij hem te komen, maar ook om zijn naam publiekelijk te zuiveren. "Wij zijn Michael Jacksons leger, en wij vechten voor rechtvaardigheid en het zuiveren van zijn naam," zeggen zij. En ik denk dat het goed werkt als mensen tegen je zijn, dat verenigt.

Zijn de pelgrimstochten ontstaan na zijn overlijden?
Ja, toen hij er niet meer was, hadden ze het gevoel dat ze iets moesten doen. Veel pelgrims zeggen dat ze zich schuldig voelen omdat hij zo veel heeft geleden. Door middel van pelgrimage proberen ze hem te bedanken en hebben ze het gevoel dat ze nog iets terug kunnen doen. Er zit echt een schuldcomponent aan verbonden.

Is er ook een kerk van Michael Jackson?
Nee, er is geen kerk, maar er wordt wel elke maand online een gebed georganiseerd. Er bestaat een website, Major Love Prayer, en daar wordt elke maand op de 25e een gebed georganiseerd. Ze proberen hiermee de wereld te helen en te verbeteren. "Heal the World." Maar ze komen dus niet echt bij elkaar, ze bidden online.

Bedankt, Fardo.