De Nederlandse cocaïnefabriek

In 2011 spraken we Conny Braams over een poederwit smetje op de vaderlandse geschiedenis, en maakten we daar ook een prachtdocumentaire over. Bekijk de video hierboven.

Conny Braams boek De Handelsreiziger van de Nederlandsche Cocaïnefabriek zorgde voor de nodige beroering toen het een poosje terug uitkwam in Nederland, en niet alleen vanwege die onnodige spatie in de titel. Uit de research die ze voor haar roman had gedaan concludeerde ze dat Nederland in het begin van de twintigste eeuw de grootste cocaïneproducent ter wereld was, en erger nog, dat Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog coke had geleverd aan alle strijdende partijen. Daardoor renden jonge jongens door het dolle van de coke uit de loopgraven, zonder angst, maar met een opmerkelijk vergrote kans om kapotgeschoten te worden. Nice one, Nederland.

Toen ook nog bleek dat de koninklijke familie aandelen bezat in de fabriek, was dit stukje geschiedenis volmaakt zwart. Inktzwart. Verwerpelijk. Vroeger was alles NIET beter. In november komt Conny's boek ook uit in Engeland. De Britten staat nu waarschijnlijk eenzelfde proces van naar de geschiedenis kijken en zich achter de oren krabben te wachten, want ook voor hen is Conny's research niet bijzonder fraai. VICE: Wat betekent het boek voor de Britten?
Ik hoor van de uitgever dat er al grote belangstelling is op het eiland. Het boek gaat tenslotte over een Brits bedrijf, Burroughs Welcome, en het zijn Engelse levens waar fors misbruik van is gemaakt. Bovendien leeft de Eerste Wereldoorlog daar veel meer. Iedere Brit heeft wel een achteroom of een opa die is omgekomen in die oorlog. Op de BBC dragen ze rond deze tijd van het jaar ook allemaal van die rode klaprozenspeldjes op hun jasjes. En ze zijn dol op programma's waarbij mensen op zoek gaan naar hun familieachtergrond. Dan zie je ze staan op die enorme begraafplaatsen in Vlaanderen met tranen in hun ogen. Die mensen krijgen opeens weer een nieuwe kijk op hoe er toen met mensenlevens werd omgegaan en de grote hoeveelheden zware drugs die daarbij aan te pas kwamen. Alle Engelsen die ik tot nu toe heb gesproken vonden het echt onthutsend. Voor de Britten is het dus echt nieuws dat Engelse soldaten eigenlijk cocaïne toegediend kregen?
Absoluut. Mensen vinden het buitengewoon stuitend. Hun mond valt ervan open. Kun je nog eens vertellen over je research naar Burroughs Welcome en de link met de Nederlandse cocaïnefabriek?
Toen het me duidelijk werd dat Nederland tijdens de oorlogsjaren de grootste cocaïneproducent ter wereld was, dacht ik gelijk, waar gaat al die cocaïne naartoe? Er werd beweerd dat het gebruikt werd als pijnstiller, maar dat is natuurlijk onzin, dus toen ben ik gaan zoeken naar wie de afnemers waren. Die zoektocht bracht me bij Burroughs Welcome. Zij waren de eerste grote pillendrukkers, en de eerste pillen die van de persen afrolden waren cocaïnepillen. Er was toch ook vloeibare cocaïne?
Het werd in poeder en in vloeibare vorm verhandeld. De vloeibare coke ging waarschijnlijk rechtstreeks naar de loopgraven, waar de soldaten het door hun rum gemixt kregen. Maar de Britten kregen het in poedervorm, zodat ze daar die pillen van konden stampen. Aha.
Bij Burroughs Welcome heb ik ook flesjes gevonden waar cocaïnepillen in hebben gezeten, en ze hebben ongetwijfeld nog veel meer dingen in hun archief liggen. Al zijn ze er waarschijnlijk niet zo happig op om dat vrij te geven. Denk je dat er daar nu mensen in het archief zullen duiken?
Ik hoop het van harte. Als ik naar Londen ga voor lezingen en interviews zal ik de wetenschappers daar zeker aan hun mouw trekken. Het is tenslotte niet alleen een rariteit uit de Eerste Wereldoorlog; het gebruik van harddrugs bij oorlogen is een actueel probleem. Wat deed die cocaïne destijds met de Britse soldaten?
Het is natuurlijk een stimulant en geen pijnstillend middel, dus zodra ze die pillen hadden genomen kregen ze een waanzinnige oppepper. Het spul heeft bepaalde effecten, dat weten mensen die nu weleens coke snuiven ook. Je bent niet meer te stuiten en je verliest ook veel van je natuurlijke angstgevoel. Soldaten met voldoende cocaïne achter de kiezen worden regelrechte moordmachines. Maar dat is dan ook waar je soldaten voor hebt.

Wat gebeurde er met die jongens zodra ze terugkwamen van het front?
Soldaten die met verlof waren struinden in hordes door de staten van Engeland en overvielen apothekers op zoek naar cocaïne. Maar dat is al vrij snel de doofpot ingegaan. Anders had uit kunnen komen dat het Engelse ministerie van oorlog de officiële cocaïneleverancier was van het Britse leger.

In het verdrag van Versailles wordt cocaïne toch ook genoemd?
Ja, er werd in het Verdrag zelfs een aparte paragraaf gewijd aan het drugsgebruik. Voortaan mocht er alleen nog maar geleverd worden voor wetenschappelijke doeleinden. Zo is eigenlijk ook de zwarte markt ontstaan, omdat er een waanzinnig leger verslaafden rondliep in Europa en ook op het Engelse eiland. Die mensen gaan door ruiten om toch aan hun drugs te komen. Was er voor dat Verdrag eigenlijk al bekend dat coke schadelijke effecten had op soldaten?
Zeker. Aan het begin van de eeuw waren er al zogenaamde opiumconferenties. Er waren niet zoveel opiumsnuivers in Europa dus ze hadden het ook over cocaïne, dat ze trouwens nog gevaarlijker vonden. Tijdens die bijeenkomsten kwamen alle cocaïneproducerende landen en de belangrijkste afnemers bij elkaar om eens over dit probleem te praten. Dus ze waren zich enorm bewust van de gevaren van coke. Ik heb zelf ook heel lang gedacht van, ah dat wisten ze niet joh. Je denkt toch al snel dat de mensen vroeger een beetje achterlijk waren, maar dat was helemaal niet zo. De laatste conferentie was ongeveer een maand voor het uitbreken van de oorlog. Het is wat met die Britten en hun drugs. Ze dwongen de Chinezen toch ook om hun opium af te nemen?
Ja, er zijn hele oorlogen over opium gevoerd. Maar de geschiedschrijving over het koloniale verleden, de slavenhandel en het drugsverleden van het Westen is armzalig. Ja.
Mensen verschuilen zich altijd maar achter de problemen van nu. Nu is de productie in handen van de weerzinwekkende onderwereld van Mexico, maar het probleem is gezaaid tijdens de Eerste Wereldoorlog door de regeringen van West-Europa.

Is het nog steeds een probleem, soldaten en drugs? We weten dat kindsoldaten in Afrika worden gedrogeerd, maar gebeurt dat ook bij Westerse soldaten?
Er komen wel berichten uit Afghanistan en ik krijg vaak brieven van ouders die schrijven dat hun zoon verslaafd is teruggekomen van een vredesmissie. Maar ik denk niet dat het nu door de legerleiding wordt verspreid.

Om nog even terug te komen op wat het boek voor Engeland kan betekenen, wat voor controverses denk je dat het kan opleveren?
Veel mensen zullen het niet waarderen dat iemand hun koloniale verleden komt omspitten. Als zo'n oorlog wat verder weg is worden de gevallenen vooral gezien als helden die gestorven zijn voor onze vrijheid. Dat gooit een soort warme deken over het gruwelijke verleden heen. Dus het is voor hen misschien moeilijk te verteren als iemand dan doodleuk komt vertellen dat die jongens gewoon een pot cocaïne achter de kiezen hadden.

En dan wordt dat ze ook nog eens verteld door een Hollander.
Oh, dat zal ze niets verbazen, we staan toch al bekend als een zware drugsnatie.

Nou, veel succes in Londen.
Dankje, ik ben benieuwd hoe het gaat worden. Het is daar dan ook een beetje een rare tijd. In Londen is het in december altijd heel erg hysterisch kerst.