Kan een app je helpen om geestelijk gezond te blijven?

De hele week staat VICE in het teken van psychische gezondheid onder jongeren, en proberen we een licht te schijnen op een aantal van de belangrijkste kwesties die daarbij komen kijken.

Last van angst, depressie, slapeloosheid of zelfs schizofrenie? Het is waarschijnlijk geen verrassing dat daar nu een app voor is. Nu ons leven compleet gedomineerd wordt door smartphones en tablets, zijn slimme ondernemers op het gebied van geestelijk welzijn druk bezig om digitale oplossingen te vinden voor de problemen in ons hoofd. Maar zijn die apps wel goed?

Volgens cijfers uit juli 2015 hebben Applegebruikers de keuze uit 1,5 miljoen apps, en kunnen Androidgebruikers uit 1,6 miljoen apps kiezen. Een aanzienlijk deel daarvan – zoals hardloopapps en calorieëntellers – houdt zich bezig met lichamelijke gezondheid, maar er zijn ook genoeg apps die zich richten op de psyche.

Veel van deze apps zijn gebaseerd op de pseudo-boeddhistische leer van mindfulness. De populairste mindfulnessapp Headspace wordt gebruikt door zo'n twee miljoen mensen, waaronder Gwyneth Paltrow, Emma Watson, en Jared Leto. Andere apps zijn gebaseerd op modernere psychologische methodes, zoals cognitieve gedragstherapie.

Andy Gibson is de "hoofdtuinier" van Mindapples, een sociale onderneming die mensen wil leren hoe ze hun geestelijke gezondheid kunnen voeden en verzorgen. "We zien dat steeds meer mensen goed voor hun geest willen zorgen," zegt hij. "Ik

zie een groot deel van deze apps als een verlengstuk van de zelfhulpbranche."

"In de appwereld zie je steeds meer nadruk op het monitoren van gedrag, steun van andere gebruikers, feedback, dat soort dingen," voegt hij toe. Dat is ook precies wat Moodbug, de app van Mindapples, doet. Je kan er je stemming mee monitoren en tracken – net zoals je met een 'mooddiary' doet in cognitieve gedragstherapie – maar er zit ook een sociaal netwerk bij, waar gebruikers de stemmingen van hun vrienden kunnen zien en steun kunnen bieden wanneer dat nodig is.

Er zijn duidelijke overeenkomsten tussen apps als Moodbug en de snelgroeiende markt van fitnessapps, zoals Strava of MapMyRun, waar gebruikers niet alleen hun oefeningen en tijden noteren, maar ze ook delen en reageren op de sportsessies van anderen. Headspace wordt zelfs een "sportschoollidmaatschap voor de geest" genoemd.

"Er zijn talloze apps in de gezondheidscategorie die zich richten op het lichaam, maar mensen beginnen zich te realiseren dat mentale gezondheid net zo belangrijk is," zegt Alana Wood van Ustwo, die de projectleider van de app Moodnotes is.

Moodnotes werd gemaakt door gameontwikkelaar Ustwo in samenwerking met de twee klinisch psychologen achter Thriveport LLC, en gebruikt cognitieve gedragstherapie en "positieve psychologie" om gebruikers te helpen hun stemmingen te tracken, negatieve "denkvallen" te herkennen en omzeilen, en technieken te ontwikkeling om hun gedachtenpatronen te veranderen.

"We zien dat veel mensen dagelijks hun stemming noteren. Sommige mensen gebruiken het af en toe om hun hoofd te legen, als ze bijvoorbeeld in een stressvolle situatie zitten. En we zien ook dat mensen het gebruiken om erachter te komen van welke dingen in hun leven ze gelukkig worden," legt Wood uit.

Een andere app, Sleepio, werd ontwikkeld in samenwerking met professor Colin Espie, een vooraanstaande slaapexpert uit Engeland. De app gebruikt cognitieve gedragstherapie om slapeloosheid aan te pakken. "De meeste mensen proberen eerst zelf hun geestelijke problemen aan te pakken, en dankzij apps wordt informatie, educatie en therapie toegankelijker," zegt hij. "De dynamiek van een app zorgt voor interactie, waardoor het kan motiveren en steunen en mensen kan helpen om te veranderen, zonder dat het dominant of opdringerig wordt."

Toch is het altijd een uitdaging om erachter te komen wat een app wel en niet voor je kan doen, en of het uiteindelijk niet meer kwaad dan goed doet.

"Een app is geen vervanger voor menselijk contact, en de cynische drijfveer achter sommige gezondheidsapps is toch om geld te besparen in de gezondheidszorg," zegt Gibson. "Als het gaat om geestelijke gezondheidszorg, weten we dat isolatie juist erg slecht is voor mensen die psychische problemen hebben. Het werkt averechts om getrainde professionals door een app te vervangen – er zijn nog steeds therapeuten, verpleegsters en supportgroepen nodig. Ik vind het belangrijk dat apps niet worden gebruikt als een excuus om te bezuinigen op de reguliere gezondheidszorg."

Dr. Edrick Dorian, een van de klinisch psychologen van Thriveport (de organisatie achter de apps MoodKit en Moodnotes), ziet de gezondheidsapps dan ook niet als een vervanging voor, maar als een uitbreiding van het huidige zorgaanbod.

"Het is naïef om te denken dat apps hetzelfde kunnen bieden als een echte therapeut. Er is weinig ruimte voor nuance, en je mist het interpersoonlijke en de feedback die je krijgt van een getrainde professional," zegt Dorian.

"Maar een app is wel in staat om een deel van de kennis, principes, en technieken die je leert in therapie over te brengen, en kan een goede aanvulling zijn op reguliere therapie," zegt Andy Gibson van Mindapples.

Wel wijst professor Espie erop dat "een struikelblok is dat de [appindustrie] grotendeels ongereguleerd is. Dus iedereen kan wel zeggen dat 'dit je leven gaat veranderen'. Wat we proberen te doen met Sleepio is om meer apps op de markt te krijgen die gebaseerd zijn op wetenschappelijke methodes die bewezen zijn te werken, zodat een huisarts je kan verwijzen naar apps die veilig en effectief zijn. De positie van de ontwikkelaar in zijn vakgebied is belangrijk; dat je weet wie erachter zit."

Gibson voegt nog toe: "Met apps als Headspace, die ongelofelijk veel gebruikers hebben, weet je in ieder geval zeker dat er veel tevreden klanten zijn. Het is ook goed om te weten dat de gratis apps vaak beter zijn dan de betaalde apps, omdat deze vaak door liefdadigheids- of gezondheidszorginstellingen worden gemaakt om de volksgezondheid te verbeteren. Dus je hoeft niet veel geld uit te geven als je een goede geestelijkegezondheidsapp wil."

Kwaliteitscontrole wordt steeds belangrijker in de gezondheidsappsector, al gaat dit langzaam. Een onderzoek van de Universiteit van Cambridge dat vorig jaar augustus werd gepubliceerd, ontdekte dat hersentraininggame Wizard mensen met schizofrenie helpt, en dat Sleepio veel succes boekt bij patiënten die last hebben van depressie en angsten – aandoeningen waarbij slaap vaak een belangrijke rol speelt.

Professor Espie ziet de apps dan ook "als iets dat onderdeel kan worden van een nieuw zorgstelsel. Ik denk dat het heel veel kansen biedt." Zowel Sleepio als Moodnotes hebben functies die huisartsen en psychologen toegang geven tot de gegevens van hun patiënten, zodat de apps gebruikt kunnen worden als bron van informatie tijdens therapiesessies.

Tot de tijd dat apps een standaard onderdeel van een huisartsbezoekje worden, raadt dr. Dorian aan om bronnen als de NHS Health Apps Library te gebruiken om goede geestelijkegezondheidsapps te vinden. "Een team van onderzoekers kijkt daar naar alle apps, zoekt uit door wie ze gemaakt zijn, en beslist of het een veilige en betrouwbare app is."

Toch gelooft professor Espie dat uiteindelijk "de app die het beste werkt de app zal zijn die blijft, en dat apps die niet werken op een gegeven moment gewoon verdwijnen. Het enige risico is dat ze in de tussentijd schade toebrengen aan iemand die op zoek is naar gedegen hulp."

Als jij of iemand in je omgeving worstelt met depressie, suïcidale gedachten, of andere psychische problemen, neem dan contact op met Stichting Korrelatie op 0900 1450, of kijk op korrelatie.nl

Lees meer stukken over geestelijke gezondheid op onze themapagina.