Het jaar in Baudrillard!

Er waren een boel theoretici die in 2014 de spreekwoordelijke lakens uitdeelden, maar er is één wijsgeer die de lessen van Thomas Piketty en Peter Jan Rens doet verbleken tot kletspraat. Een man wiens zienswijzen, ook zeven jaar na zijn dood, als een paal boven water staan. Sterker nog, een heleboel gebeurtenissen uit 2014 leken geijkt op zijn uiteenzettingen. We hebben het natuurlijk over niemand minder dan cultuurcriticus en postmodern filosoof Jean Baudrillard!

Heb je geen idee wie deze man is? Gefeliciteerd! Je hebt geen mediagerelateerde studie gedaan en vindt dus statistisch gezien pijlsnel een baan. Daarnaast is het stukken makkelijker om aan je familie uit te leggen wat je nou eigenlijk studeert, en zo houd je veel meer tijd over om te Whatsappen op de nieuwjaarsborrel van je tante.

Hoe dan ook, alsnog even een introductie die weggezet kan worden als extreem kort door de bocht:

Jean Baudrillard was een uniek sneeuwvlokje dat nooit echt tot een bepaalde stroming wilde behoren, maar in de overzichtelijke wereld van hokjes en etiketten noemen we de Fransoos een postmoderne filosoof. Van de jaren zeventig tot 2005 publiceerde hij kneiterveel boeken waarin hij zich kritisch uitliet over de moderne consumptiemaatschappij, de kunstwereld en het medialandschap. De belangrijkste van zijn theorieën is die van het simulacrum. Laat dat nou net de theorie zijn die we herkennen in een heleboel gebeurtenissen en trends die zich het afgelopen jaar voltrokken. Hou nog even vol: nadat ik uitgelegd heb wat een simulacrum is, ga ik over billen praten.

Baudrillard zei dat er steeds minder waarheid is, omdat we al onze werkelijkheid baseren op iets dat we zelf (de mensheid) hebben bedacht (in de media). Het 'kennen' van sommige beelden is dus niet gebaseerd op onze eigen waarheid, maar op de waarheid die gecreëerd is op televisie of online. Zijn simulacrumtheorie plaatst de realiteit lijnrecht tegenover de door de beeldcultuur gecreëerde illusie van werkelijkheid. Dit noemde hij hyperrealiteit. Tot zover de stoffige theorie, over naar billen.

De gebeurtenis:
Kims billen braken het internet, of het internet dat nou wilde of niet. Niemand geloofde dat haar echte zitvlak op de cover van Paper stond, dus photoshopte Buzzfeed haar foto's alsof ze nooit gephotoshopt waren.

Wat heeft dit met Baudrillard te maken?
Volgens de filosoof ontbreekt er deze tijd een perspectief en vervoering en rest er ons het ondergaan van de media, die leven bij de gratie van het voortdurend (her)uitvinden van "nieuws". Het is dus opzich vreemd om erbij stil te staan dat een medium bewerkte billen publiceert, en een ander medium die bewerking weer ongedaan maakt alsof ze nooit gephotoshopt waren. Weliswaar zonder origineel, dus dit 'nieuws' is een perfect voorbeeld van een simulacrum in 2014.

Wat ook geinig is, is dat Gawker een stuk schreef over Buzzfeed dat schreef over de publicatie van Paper. Ondertussen lees je dit allemaal op VICE.com en lijkt het meer een Droste-overzicht dan een Baudrillard-overzicht. Genoeg hyperrealiteit? WELNEE!

De gebeurtenis:
Er vond een zelfmoordaanslag plaats tijdens een toneelstuk over zelfmoordaanslagen. Er viel minstens één dode en zestien gewonden. Op het moment dat de bom afging was een aantal mensen in het publiek het toneelstuk aan het filmen. In een video is nog te horen dat iemand zegt dat het waarschijnlijk bij de show hoort.

Wat heeft dit met Baudrillard te maken?
Om hyperrealiteit te illustreren gebruikte Jean vaak het voorbeeld van een vliegtuigcrash. Bijna iedereen denkt te weten hoe een vliegtuigcrash eruitziet, terwijl maar een piepklein gedeelte van de mensheid het echt meemaakt, laat staan kan navertellen. We denken te weten hoe zo'n crash er uitziet, maar dat beeld is geconstrueerd door de media. Ik wil de mensen die de beelden van 11 september 2001 niet konden bevatten, en wegzetten als 'slechte Hollywoodfilm' niet de kost geven.

Een deel van het publiek in Kabul dacht na de zelfmoordaanslag dat het waarschijnlijk bij de show hoorde, iets waarvan Tommy Cooper zich zou omdraaien in zijn graf. Mensen uit het publiek vermoedden dus dat het om een nagemaakte zelfmoordaanslag ging, terwijl er een echte onder hun neus plaatsvond, en die in eerste instantie niet eens als zodanig herkend werd.

De gebeurtenis:
Het Amerikaanse satirische magazine The Onion besloot haar gedrukte blad niet langer uit te brengen. De shift naar online was definitief en dat werd extra onderstreept met de lancering van een nieuw platform: Clickhole. Clickhole is een parodie op clickbaitsites zoals Buzzfeed en Upworthy, of dichter bij huis, Upcoming of Brekend.nl. Ik kan het trouwens iedereen aanbevelen.

Wat heeft dit met Baudrillard te maken?
Ook al deelt je ex-schoonmoeder een heleboel clickbait, internetgebruikers lijken toch slimmer te worden en er steeds minder in te trappen. Daarom pasten Buzzfeed en Upworthy hun stategieen iets aan door ook content te plaatsen waarmee ze hun eigen succesformules op de hak namen. Daarmee parodieerden ze dus ook zichzelf. Clickhole is dus een parodie op een parodie.

De echte betekenis is hiermee verdwenen: er is alleen nog maar oppervlakte. Het middel streeft het doel voorbij in het verkondigen van een holle boodschap. Dit gebeurt bij uitstek in de populaire beeld- en consumptiecultuur. Baudrillard paste deze gedachte van het bombardement aan teksten en tekens (oftewel het semiotisch exces) voornamelijk toe op televisie, maar ik denk dat Jean ook wel een duit in het zakje zou kunnen doen over de kroonjuwelen van de populaire massacultuur, Clickhole en Buzzfeed.

Baudrillard was overwegend pessimistisch over dit 'verlies van de werkelijkheid', maar was tegelijkertijd ook cynisch en onverschillig, en volgens hem kun je het spel net zo goed meespelen – het kwaad is immers al geschied. Gelukkig maar! In plaats van janken om de teloorgang van betekenis in deze duistere en post-postmoderne dagen kun je gelukkig ook nog ginnegappen om posts als " 6 Pictures Of Scarlett Johansson That Will Make You Say: 'This Is A Picture Of A Boat.'"

De gebeurtenis:
Internet is moe en de televisiewereld is lui. Zowel nationaal als internationaal zien we continu een honger naar alles wat viralpotentie heeft. Ergens is het logisch, want de kwantificeerbaarheid van contentevaluatie lijkt de zendtijd van viralklappers te valideren. The Apparently Kid, The Diva Kid en Alexvan Target zijn allemaal al op tv nog voordat ze echt viral zijn, omdat de commerciële televisiewereld hier nou eenmaal zo op gebrand is. Daarna werken tv en internet elkaar in de hand en gaan deze kids megathunderviral.

Dichterbij huis zien we dit terug in DWDD, waar viralfilmpjes uit Jimmy Fallons Tonight Show worden getoond. Humberto Tan staat zelfs zendtijd af aan een pokdaligerd die een designerbril op zijn wijsneus draagt waardoor het lijkt alsof hij alles van het internet af weet. Schijn bedriegt, want in feite toont hij mensen van boven de 35 precies de virals waar iedereen onder de 35 die dag weer diep van moest zuchten. De generatiekloof wordt zo pijnlijk blootgelegd, terwijl dit soort rubrieken volgens mij, naast kijkcijfers, vooral draaien om het verkleinen van deze kloof.

Wat heeft dit met Baudrillard te maken?
Jean schreef ooit het volgende: "Civilization's first gesture is to hold up a mirror to the Object, but the Object is only seemingly reflected therein; in fact, it is the Object itself which is the mirror." Het object "geinige DWDD/RTL Late Night-rubriek" is geen object meer, maar een spiegel van een Jimmy Fallon-uitzending die op zijn beurt óók weer over viral content ging. Media verzanden in onophoudelijke zelfreferentie. Net als de Instagram van iedereen die geboren is na het jaar 2000, eigenlijk.

"Maar het was viral, dan willen toch veel mensen het zien?" Deze misvatting is tevens een verklaring voor iets als kijkersfiles, of van die grote groepen mensen die staan te kijken naar jongleurs op de Dam. Het lijkt interessant vanwege de ontstane commotie maar is in feite niet meer dan hetzelfde autowrak of, misschien nog wel heftiger, een soort kraker die op een eenwieler de vlijmscherpe messen van de sollicitatieplicht ontwijkt. Dat kennen we ondertussen toch wel? Dat wil niet zeggen dat het interessant is.

De gebeurtenis:
WorldStarHipHop.com biedt naast drie verdwaalde hiphopvideo's en honderden twerkcompilaties ook plek voor godsgruwelijk veel filmpjes van straatgevechten. Kids die een gevecht in het echt zien gaan het filmen en schreeuwen "WORLD STAR! WORLD STAR!", als directe referentie naar het platform waarop het filmpje uiteindelijk te zien zal zijn. In 2013 gebeurde dit al mondjesmaat, maar 2014 was bepalend voor deze prachtige kronkel in het menselijk gedrag.

Wat heeft dit met Baudrillard te maken?
Simulacra galore! Baudrillard zei dat er steeds minder waarheid is, omdat we onze werkelijkheid (een daadwerkelijk gevecht) baseren op iets wat we zelf hebben bedacht (een filmpje van een gevecht).

Het 'kennen' van sommige beelden is dus niet gebaseerd op onze eigen waarheid, maar op de waarheid die gecreëerd is op tv, of in dit geval online.

Die zijn er voor zelfverzonnen hashtags die mensen onder foto's of statussen plaatsen, en zo dus hun doel helemaal voorbij gaan #ditistotaalvervreemdvanhetorigineel. Wat rest is een holle kopie die nergens heenleidt. Trouwens, wie in 2015 nog bij wijze van grap het woord 'hashtag' voor een willekeurig woord plakt en dit hardop uitspreekt moet het gehele oeuvre van Baudrillard overpennen.

Ook de pagina Techno-festivalop kleding- en schoenenwebsite zalando.nl, en festivalmake up-tutorials: van harte gefeliciteerd met deze vermelding. Er gaan dus een heleboel mensen naar een Techno-festival die denken dat ze er op een bepaalde manier uit moeten zien, zo worden ze een een kopie zonder origineel. Waar zijn deze looks op geijkt? Op de massa, maar niet echt op een origineel. Daarnaast had onze Jean een broertje dood aan massaconsumptie, en muziekfestivals in een adem met Zalando noemen is op zijn zachtst gezegd ironisch.