Psy-Fi laat zien dat een liberaal Nederlands drugsbeleid werkt

Praten over drugs op festivals blijft een gevoelige zaak. De meeste festivals houden zich precies aan alles wat de plaatselijke justitie eist – of laten het in ieder geval lijken alsof, door een soort toneelstukje op te voeren. Maar als je jezelf een psychedelisch festival noemt, dan slaat het ontkennen van drugsgebruik natuurlijk helemáál nergens op.

Want neem 15 duizend hippies, roer daar een goeie sloot psychedelica doorheen, zet er een psytrancebeat onder, en je hebt Psy-Fi: een festival met bezoekers uit 84 landen, op een natuurterrein dat er voor de gelegenheid uitziet alsof er kort geleden een met lsd gevulde atoombom is ontploft.

Het festival is één grote blacklightzee van lichtgevende kabouters, houten bloemen en perfect nagemaakte paddenstoelen met belachelijk vette lichtvoering. Maar wat misschien nog wel boeiender is, is dat er een vrij én verantwoord drugsbeleid wordt gehanteerd – mogelijk gemaakt door de gemeente.

Ik kreeg het gevoel dat op Psy-Fi verschillende krachten waren samengekomen die wijzen op een nieuwe stap in de ontwikkeling van het Nederlandse drugsbeleid. Een combinatie van uitvoerige informatie en hulp voor gebruikers, de beschikbaarheid van legale middelen en tests, en een rationele en liberale opstelling van de gemeente Leeuwarden, die na veel praten tot de overtuiging was gekomen dat voorlichting over middelen beter is dan het innen van boetes.

Ik geloofde eerlijk gezegd niet eens dat deze Friese gemeente zich echt zo ruimdenkend had opgesteld, totdat ik werd gewezen op de woorden van de evenementcoördinator van de gemeente, Jan Stieber, na afloop van het festival vorig jaar: 'Hier werd door een aantal mensen geestverruimende middelen gebruikt, terwijl in de stad bij de echte houseparty's geestbeperkende middelen worden gebruikt. (…) Als iedereen doet zoals men hier deed, dan hadden we heel wat minder ellende in deze wereld.'

Medeoprichter Rob moest vorig jaar nog wel controles uitvoeren, zo legt hij me uit. "Maar ze kwamen erachter: er is hier helemaal niks aan de hand. Je hebt hier van niemand last, er zijn geen vechtpartijen. Ze dachten: dit hebben we eigenlijk veel liever dan wat er in de stad gebeurt."

In overleg met de gemeente worden bezoekers dus niet gefouilleerd, en er is geen plek ingericht om mensen snel drugsboetes te laten betalen, zoals bij Lowlands het geval is. 'Dat past niet bij de sfeer van het festival' zo liet het festival weten in de lokale media.

Dat betekent niet dat de wet totaal aan de laars wordt gelapt. Mochten er drugs worden aangetroffen, dan wordt het gewoon in beslag genomen, zoals de wet voorschrijft. Daardoor gebeurt het gebruiken van drugs nog steeds op een discrete manier. Maar er wordt in ieder geval wel openlijk over gesproken, en dat is goed.

Psi-Fy zal ook zo'n beetje het enige festival ter wereld zijn waar daadwerkelijk legaal psychedelica worden verkocht, te weten hallucinerende truffels. Smartshop Repelsteeltje uit Leeuwarden is door de organisatie gevraagd om er te staan. Er is een grote toestroom van buitenlandse consumenten bij de smartshop, en daar wordt uiterst consequent veel informatie gegeven: "Je begint met de eerste helft van het bakje, dan wacht je tot de trip begint, en als dat bevalt neem je de tweede helft." Twee jongens uit Duitsland knikken met grote ogen – ze hadden geen idee, maar zijn blij met de instructies: "In de rest van de wereld moet je geld betalen aan een crimineel netwerk," vertellen ze.

Naast de triptruffels zijn er ook goedkope drugstestjes te koop, voor onder andere ketamine en mdma. En daarmee is via deze weg het drugstesten toch weer terug op een Nederlands festival, sinds het testen van drugs op feesten en festivals in 2002 werd verboden.

De bezoekers zijn lyrisch over Nederland, vanwege de vrijheid die ze in hun eigen land niet kennen: "Jullie land staat erom bekend dat het een toevluchtsoord is voor vrije denkers," zegt Dianne (23), die uit de buurt van Parijs komt. Giechelend en trippend op de truffels baant ze zich een weg door het Magical Forest – een soort trippy versie van het sprookjesbos in de Efteling.

Dianne ratelt aan een stuk door over hoe schattig ze Leeuwarden vindt, hoe bijzonder dit festival is en hoe mooi de bomen zijn. Ze drukt me op het hart niet te vergeten dat Nederland een bijzonder land is: "Op een vrije manier denken is hier altijd belangrijk geweest; jullie hele geschiedenis zit er vol mee."

We klagen misschien nogal eens dat Nederland steeds maar strenger is geworden in z'n drugsbeleid en dat zelfs Amerika ons qua tolerantie voorbij is gestreefd, maar nergens anders in de wereld is mogelijk wat op Psy-Fi gebeurt en daar mogen we dankbaar voor zijn. Uit meerdere gesprekken begreep ik: de psytrancescene zit vol met mensen die in hun eigen land in de verdrukking zitten. Velen kennen iemand die voor de rechter heeft moeten staan vanwege drugs – als ze het zelf niet waren. Veel hippies zijn relatief behoorlijk paranoia, of in ieder geval heel alert, als het om drugs gaat.

Het is dan ook niet heel raar dat men bij de Psy-Help-stand enigszins schuw is. Hier kunnen mensen die slecht gaan op de drugs even tot rust te komen – een concept dat is ontwikkeld binnen de scene, en op een festival als Boom in Portugal erg succesvol bleek te zijn. Er wordt samengewerkt met de beveiliging en de EHBO. Als ik vraag naar wat er precies gebeurt met mensen voor wie het geestelijk even iets te veel wordt, merk ik dat mensen eigenlijk niet met me willen praten. Die frictie komt vooral voort uit onbegrip van de buitenwereld, waar drugsgebruikers nou eenmaal vaak mee te maken hebben.

"We moeten daar ook voor waken," vindt Rob. "De buitenstaanders – het publiek dat hier niet komt – ziet het al heel snel als een drugsfeest of een junkiebijeenkomst. Dat maakt het moeilijk om erover praten, want het stigma is gewoon enorm." Toch heeft hij met de gemeente hele open gesprekken. "Drugs blijven een taboe," zegt Rob, "maar ik wil het graag doorbreken."

Hoe voorkomt hij dan het stempel 'junkiefestival'? "Ik leg uit dat de nadruk hier niet ligt op lijp gaan. Mensen die hier komen gebruiken middelen voor een spirituele ervaring, om beter in contact te komen met andere mensen, om aan zichzelf te werken, of om meer van onze aarde en de natuur te houden."

In lokale media wordt er ook niet raar over gedaan. Mensen vinden het een tikkeltje curieus misschien: duizenden internationale hippies die door de stad banjeren, maar Leeuwarden (in 2018 de Culturele Hoofdstad van Europa) heeft blijkbaar niet echt problemen met curieuze dingen, zoals dit festival.

Robs zorgen gaan dan ook over andere dingen dan drugs. Zo was er vorig jaar een rel ontstaan vanwege geluidsoverlast; dit jaar stond het verkeer veel te lang vast en zijn de wc's een vreselijke chaos. Dat zijn de dingen die zorgen voor slechte aandacht – niet het feit dat er mensen zijn die drugs gebruiken op dit festival.

Maar Rob wil er wel graag aan toevoegen dat wat op Psy-Fi gebeurt, niet zomaar geëxporteerd kan worden naar andere festivals. "Je kan het beleid niet zomaar in één keer loslaten. De bezoeker hier is klaar voor deze manier, maar andere festivals hebben nog niet het niveau van voorlichting en hulp dat wij hebben. Wij hebben zelfs een tent waar wetenschappers spreken over drugs. Er moet in de rest van het land nog een hoop gebeuren voordat je kan doen wat we hier doen."

PS. Het festival is natuurlijk niet immuun voor de rare kronkels in het Nederlandse drugsbeleid. Zo zijn coffeeshops gebonden aan een locatie, waardoor er op festivals geen wiet verkocht mag worden. Dat gebeurde dus enigszins stiekem. "Het is een vorm van elkaar helpen," aldus een vriendelijke handelaar. "Mensen hebben er behoefte aan, dus dan help ik graag. Hoeven ze niet helemaal de stad in."

Lees ook:

Is deze rechtszaak de bom onder het gedoogbeleid?

Wat als alle drugs legaal waren?

Like als de wiedeweerga VICE Nederland om niks te missen van alles wat we maken: