Waarom ​willen zorgverzekeraars medicinale cannabis niet meer vergoeden?

Vorige week maakte Zilveren Kruis, één van de grootste zorgverzekeraars van Nederland, bekend medicinale cannabis vanaf volgend jaar niet meer te vergoeden. Volgens de verzekeraar heeft die beslissing niets met geld te maken, maar is de overweging gemaakt omdat uit nieuw onderzoek zou blijken dat er geen wetenschappelijke basis is voor medicinaal gebruik van cannabis. De effecten van medicinale wiet zouden niet bewezen kunnen worden, ondanks de duizenden Nederlandse patiënten die zeggen baat te hebben bij het gebruik ervan.

Zilveren Kruis was de laatste van de vier grote zorgverzekeraars die medicinale cannabis nog vergoedden. Nu ook zij daarmee stoppen, zijn er nog maar twee kleine verzekeraars – ONVZ en Stad Holland Verzekeringen – die cannabis in het basispakket vergoeden. Hoe kan het dat de Nederlandse zorgverzekeraars er plotseling van overtuigd zijn dat cannabis niet werkt?

Volgens dr. Arno Hazekamp, die in 2007 promoveerde bij de Universiteit Leiden op de effecten van medicinale cannabis, is de boosdoener een onderzoek dat onlangs werd gepubliceerd in het medische vakblad Journal of the American Medical Association. De auteurs van deze studie voerden zelf geen nieuw onderzoek uit, maar maakten een analyse van de grote hoeveelheid kleine deelonderzoeken over het onderwerp. Daaruit concludeerden zij dat al die losse onderzoeken bij elkaar geen overtuigend bewijs leveren voor de werking van medicinale cannabis.

Hazekamp kijkt daar niet van op. "Als er een nieuw medicijn op de markt komt, wordt dat normaal gesproken uitvoerig onderzocht en getest. Die onderzoeken kosten miljoenen, en dat geld wordt betaald door de fabrikant van het nieuwe medicijn. Die heeft er namelijk belang bij dat een nieuw medicijn wordt goedgekeurd, zodat het verkocht kan worden, en er veel winst op wordt gemaakt. Zo verdienen ze de kosten van het onderzoek snel terug," vertelt hij. "Maar cannabis is van niemand, dus wil niemand betalen om zo'n omvangrijk onderzoek naar cannabis te doen." Volgens Hazekamp wordt er wel onderzoek gedaan naar mediwiet, maar gebeurt dat op kleine schaal en verlopen de onderzoeken niet gecoördineerd. "Verschillende onderzoekers gebruiken verschillende soorten cannabis, verschillende toedieningsvormen en verschillende doseringen, waardoor je allemaal losse verhaaltjes krijgt."

Hazekamp vergelijkt de verschillende losse onderzoeken met een puzzel. Daaruit ontbreken volgens hem weliswaar nog stukjes, maar het grote plaatje – dat laat zien dat cannabis voor medicinaal gebruik vaak wel degelijk positieve effecten heeft – is desondanks duidelijk zichtbaar. "Maar dan moet je het wel willen zien," zegt hij.

Bovendien is medicinale cannabis bij gebruikers ongekend populair. Het Pharmaceutisch Weekblad berichtte maandag dat de uitgifte van medicinale wiet (in de vorm van wiettoppen en wietolie) dit jaar met maar liefst 80 procent gestegen is ten opzichte van 2015. Dit jaar zal ongeveer 45.000 keer medicinale wiet worden verstrekt via apotheken, vooral aan mensen met ernstige chronische aandoeningen als MS, kanker of hiv. Een genezende werking heeft cannabis niet, maar volgens gebruikers kan het met name de pijn die zij ervaren verlichten.

Het Cannabisbureau, onderdeel van het ministerie van Volksgezondheid, vindt in tegenstelling tot de verzekeraars wél dat er voldoende wetenschappelijke gegevens beschikbaar zijn die aantonen dat cannabis werkt tegen pijn bij bepaalde aandoeningen. Dat schrijft het bureau in een informatiebrochure voor patiënten die medicinale cannabis gebruiken of willen gaan gebruiken. Patiënten kunnen ook volgend jaar nog medicinale cannabis krijgen als hun arts dat voorschrijft, maar moeten daar in verreweg de meeste gevallen zelf voor gaan betalen.

Marian Hutten is een van de gebruikers van medicinale cannabis in Nederland. Daarnaast runt ze samen met Serge de Bruijn de PGMCG, de Patiënten Groep Medicinale Cannabis Gebruikers. Hutten vindt het schandalig dat de verzekeraars stoppen met het vergoeden van cannabis, en vermoedt dat er meer achter zit. "Ik heb het idee dat de farmaceutische industrie hierachter zit. Want patiënten die medicinale cannabis gebruiken, gebruiken minder reguliere medicijnen zoals morfine. Dat kost de farmaceutische industrie inkomsten," zegt zij. Hutten ziet in thuisteelt een alternatief: "dit maakt ons recht op eigen kweek wel groter, vind ik. In Duitsland willen ze het juist verplicht gaan laten vergoeden door zorgverzekeraars, omdat ze thuiskweek tegen willen gaan, maar hier doen ze precies het tegenovergestelde."

Ook Hazekamp wijst op de situatie in Duitsland, waar medicinale cannabis lange tijd verboden was, maar waar de afgelopen tijd juist stappen zijn gezet om mediwiet beschikbaar te maken voor mensen die dat willen. "In Duitsland hebben ze gezegd: wij weten ook niet precies waarvoor cannabis werkt," zegt Hazekamp. "Maar daar gaan ze het zo aanpakken dat de komende jaren patiënten na een selectie cannabisproducten mogen gaan uitproberen. Die cannabis moet wel aan een bepaalde kwaliteit voldoen, en alle mensen die aan deze proef meedoen worden geregistreerd. Dat wordt bij elkaar dan een grote klinische studie, om ervaring met medicinale cannabis op te doen. Verzekeraars moeten die cannabis vergoeden, zodat ze kunnen leren wat er nodig is om de boel netjes op te zetten. Dat is een heel wetenschappelijke aanpak, en veel eerlijker en netter dan wat er nu in Nederland gebeurt." Dat het beleid in Duitsland aanslaat, blijkt onder meer uit de stijgende vraag naar medicinale cannabis. Het Nederlandse bedrijf Bedrocan BV, dat wiet voor medicinale doeleinden teelt, liet vorige week weten dat het verwacht volgend jaar ruim drie keer zoveel cannabis naar Duitsland te exporteren dan in het afgelopen jaar.

Niet alleen in Duitsland, maar ook in landen als Uruguay, Tsjechië, Canada, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Italië – waar het leger verantwoordelijk is voor de teelt van de wiet – wordt volop gekeken naar de mogelijkheden van cannabisgebruik door patiënten die daar baat bij kunnen hebben. Hazekamp concludeert: "Nederland zet een stap terug, terwijl een groot deel van de rest van de wereld een stap vooruit zet."