Żona Salvadora Dalego była kimś więcej niż tylko muzą

Gala urodziła się w Rosji w 1894 roku jako Helena Ivanovna Diakonova. Dalego poznała w 1929 roku, kiedy była żoną francuskiego poety Paula Éluarda i kochanką Maksa Ernsta, niemieckiego dadaistycznego malarza. Jednak jeszcze przed końcem roku zamieszkała z Dalím, a w 1934 roku wzięli ślub i potem żyli w otwartym małżeństwie. Zdjęcia, które można obejrzeć na wystawie, zostały zrobione w katalońskim miasteczku Port Lligat w latach 1930-1932.

To pierwszy raz, kiedy publicznie pokazano fotografie Gali z początku jej związku z Dalím. Pozwalają one zobaczyć z innej perspektywy jedną z najbardziej tajemniczych relacji między artystą a muzą we współczesnej historii sztuki. Udowadniają one, że Gala była kimś więcej, niż tylko słynnym przedmiotem uwagi artysty, uwiecznionym na takich obrazach jak Madonna z Port Lligat czy Portret Galariny. Biograf Dalego, Ian Gibson, powiedział w rozmowie z VICE, że Gala nigdy nie rozmawiała z prasą na temat ich związku, więc o jej wpływie na sztukę Dalego dowiadujemy się jedynie z jego niesamowicie performatywnych dzienników, publicznych wystąpień oraz plotek opowiadanych przez tych, którzy pojawiali się na ich słynnych imprezach i orgiach. Ale dzięki Women Photograph Dalí możemy zobaczyć, jaka sama Gala postrzegała swojego partnera.

„Chociaż Dalego i Galę łączyła silna więź emocjonalna, nie była to dojrzała relacja” – napisał o parze doktor Zoltan Kovary w mailu do VICE. Ten psycholog kliniczny i badacz zajmujący się kreatywnością z Uniwersytetu im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie bliżej przyjrzał się ich związkowi, kiedy zaczął pisać The Enigma of Desire: Salvador Dalí and the conquest of the irrational (Zagadka pożądania: Salvador Dalí i podbój irracjonalności), czyli psychologiczną analizę dzieł Dalego.

Ze zdjęć młodego Dalego, które zrobiła Gala, przebija oczarowanie i zachwyt kobiety – szczególnie widoczne jest to na fotografii, gdzie Dalí opala się w ich domu w hiszpańskim, plażowym miasteczku. Ale Kovary powiedział o ich miłości, że „przypominała raczej romans matki i dziecka; Gala czasami zwracała się do Dalego »mój mały synku«. Nigdy nie mieli »prawdziwej« relacji seksualnej. Dalí, mimo że Gala bardzo go pociągała, bał się kontaktu fizycznego”.

Niemniej jednak na tych zdjęciach wyczuwa się ekscytację charakterystyczną dla początku każdego romansu: Dalí stoi przed dziwnym sklepikiem, który wspólnie znaleźli, albo leży, prawie w ogóle nie zwracając uwagi na aparat. Jego pozy wydają się naturalne i niewystudiowane. Widzimy Dalego takiego, jakim on sam chciał, żeby widziała go Gala. Było to na wiele lat przed tym, jak zasłynął ze swoich przyciągających uwagę wybryków, takich jak spacery ze swoim mrówkojadem czy rzucanie tajemniczych uwag w teleturniejach.

Nikt nie wie lepiej, jak trudno jest odróżnić fakty od kłamstw i przesady w życiu Dalego, niż Gibson. Biograf, który napisał The Shameful Life of Salvador Dalí (Gorszące życie Salvadora Dalego) wyznał w mailu, że Dalí „to koszmar biografa. Co możesz zrobić z osobą, która zawsze udaje i odgrywa jakąś rolę?”. Zdjęcia Gali sprawiają, że zaczynamy współczuć kobiecie, która poślubiła tak konfundującego mężczyznę.

Dla tych, których wciąż fascynuje mężczyzna odpowiedzialny za powstanie fantastycznej wizji pt. Słonie oraz budzącej niepokój Trwałości pamięci, Gibson ma bardzo prostą radę. „Moim zdaniem główną wskazówką potrzebną do zrozumienia Dalego jest to, że w głębi duszy był on patologicznie bojaźliwy i stworzył swoją ekshibicjonistyczną osobowość jako formę ochrony samego siebie” – powiedział. „Tragedią jest to, że Gala nigdy nie przedstawiła nam swojej wersji ich historii”.

Artykuł pierwotnie ukazał się na VICE US

Więcej na VICE: