Co się dzieje, gdy dostajesz okresu w kosmosie?

Dla damskiej części załogi Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, radzenie sobie z menstruacją może stanowić poważne wyzwanie. „Stacja kosmiczna jest zasadniczo gigantyczną puszką. Higiena nie należy tam do najlepszych", do tego woda przeznaczona do mycia jest ograniczona – wyznaje „kosmiczna ginekolog", dr Varsha Jain, wizytująca badaczka w Centrum Fizjologii Powietrznej z King's College London.

Co więcej, tylko jedna z dwóch toalet będących na wyposażeniu stacji kosmicznej jest przystosowana do odbioru krwi, która tratowana jest jako zanieczyszczenie – przyznaje doktor (druga z nich przetwarza mocz z powrotem w wodę pitną). „Zmiana tamponu lub podpaski w warunkach, gdzie wszystko lata dookoła [w zerowej grawitacji] nie należy do najłatwiejszych zadań", kontynuuje Jain, która część roku spędza w Houston, gdzie przebywa korpus astronautów.

W najnowszym badaniu, opublikowanym w dzienniku „npj Microgravity", Jain rozważa możliwość bezpiecznego uniknięcia okresu wedle życzenia kobiety.

„Należy podkreślić, że stanowi to całkowicie osobisty wybór", mówi w wywiadzie dla Motherboardu. „Nie ma na to konkretnych regulacji z NASA ani z Europejskiej Agencji Kosmicznej". Mimo to kobiety, tak samo jak mężczyźni, przechodzą rygorystyczny trening i zmuszone są do wykonywania „ekstremalnych" zadań, jak nurkowanie głębinowe, trening przetrwania czy inne czynności, które niekoniecznie ułatwiają radzenie sobie z okresem.

Badania przeprowadzone na kobietach pracujących w wojsku wykazują, że przeważnie są one skłonne do kontrolowania i powstrzymywania okresu, jeśli są na misji. Logicznym wydaje się więc myślenie, że to samo dotyczy astronautek, grupy, która wciąż pozostaje pominięta w badaniach.

Według Jain, preferowanym obecnie sposobem na uniknięcie miesiączki w trakcie przebywania w kosmosie, jest przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych przez długi czas. „Pogląd na to, czy kobiety muszą przechodzić menstruację każdego miesiąca, jest bardzo różny i zależny od czynników kulturowych" – można przeczytać w badaniu – „jednak tłumienie jej zyskuje na poparciu i staje się coraz bardziej popularne". Zamiast 3-tygodniowego przyjmowania tabletek i następującego tygodnia stosowania placebo, pozwalającego na „krwawienie odstawienne" (czyli w zasadzie sztuczny okres), kobiety które chcą uniknąć tego ostatniego, po prostu dalej przyjmują tabletki hormonalne.

Niemniej jednak, zażywanie gigantycznych ilości tabletek hormonalnych podczas przebywania w kosmosie nie jest najlepszym rozwiązaniem. Na 3-letnią misję na Marsa, astronautka musiałaby zabrać ze sobą około 1100 tabletek, co zwiększyłoby masę statku i generowałoby dodatkowe odpady, zauważa Jain w swoich badaniach.

Tabletki „anty" zwiększają również ryzyko rozwoju zakrzepów w nogach i płucach, do tej pory nie zdarzyło się jednak, żeby jakaś astronautka doświadczyła takiej sytuacji, przyznaje doktor. Astronauci są tak zdrowi jak to możliwe i „w tak zdrowej populacji podobne komplikacje nie zdarzają się."

Mimo to, w kosmos wysłano stosunkowo niewiele kobiet, podkreśla Jain – spośród 543 osób, które znalazły się w przestrzeni kosmicznej od 1961 roku, od którego to zaczęły się loty załogowe, stanowią one tylko 11 procent – więc ciężko powiedzieć, czy takie problemy nie zaczęłyby pojawiać częściej, rozpatrując większą grupę.

„To naprawdę niewielka liczba", mówi doktor. „Problem może się nasilić, gdy funkcjonować zaczną komercyjne loty kosmiczne, szczególnie wśród pasażerów-kobiet, które nie są tak zdrowe jak elitarne oddziały astronautek".

Dłużej działające alternatywy tabletek, jak wkładki domaciczne czy implanty, nie były jeszcze badane na astronautkach. Mogłyby stanowić dobrą opcję, mówi Jain, naukowcy nie są jednak pewni, czy duże przyspieszenie w trakcie startu i lądowania by ich nie zniszczyło lub przemieściło.

Jain uważa, że powinniśmy postarać się bardziej jeśli chodzi o edukację astronautek w zakresie ich opcji dotyczących antykoncepcji i tłumienia menstruacji, tak aby nie skończyły z niechcianym okresem podczas przebywania na Stacji albo – jeszcze gorzej – nie utknęły na Marsie pozbawione podpasek, tamponów czy tabletek hormonalnych.

Tłumaczenie: Piotr Szymczyk