Jak się żyje w polskim liceum, kiedy nie jesteś hetero

Na VICE Polska trwa obecnie Tydzień Równości. Chcesz dowiedzieć się więcej? Kliknij TUTAJ

Niektórzy wspominają liceum jako czas najlepszych imprez, łamania zasad i zasadniczo dobrej zabawy. Innym udało się zaszyć i przeżywać kryzys związany z dojrzewaniem bez rzucania się światu w oczy. Niestety istnieje też całkiem spora grupa nastolatków, którzy nie potrafią się za bardzo odnaleźć i muszą – w najlepszym razie – znosić gardzące spojrzenia ludzi wokół. W najgorszym za to trafiają do szkoły, która wytwarza tak duże uczucie presji i jest tak przemocowa, że nie każdy jest w stanie to wytrzymać. W efekcie o samobójstwie myśli aż 2/3 nastolatków LGBTQ.

Dominik Kuc, warszawski licealista, postanowił coś z tym zrobić. Stworzył ranking szkół otwartych i przyjaznych dla osób LGBTQ. Na razie badanie objęło tylko stolicę, ale są plany rozszerzenia go na kolejne miasta. Pamiętając czasy, kiedy w swojej szkolnej stołówce byłem wyśmiewany, a słowo „gej” budziło we mnie stany lękowe, postanowiłem spotkać się z Dominikiem i dowiedzieć się, czy coś się od tego czasu zmieniło.

VICE: Kiedy byłem w liceum dziwne ciuchy i odcinanie się od reszty to były moje sposoby na homofobiczne zaczepki. Ty za to wybrałeś aktywizm. Co dała ci ta walka?
Dominik Kuc: Miałem problem związany z coming outem, zarówno w szkole, jak i w domu. Początki udzielania się i aktywizmu dały mi samoakceptację i przekonanie, co do słuszności swoich pomysłów oraz pewność siebie. Myślę jednak też, że po prostu od dziecka wpajano mi przekonanie, że nie mogę być bierny, jeśli coś budzi mój sprzeciw.

Co twoim zdaniem zmieniło się w podejściu do aktywizmu w nowym pokoleniu?
Nowe pokolenie jest bardziej spontaniczne, czego najlepszym przykładem jest Konin, gdzie młodzież zorganizowała oddolnie Marsz Tolerancji.

Jesteśmy też bardziej otwarci, mówimy bardziej konkretami i jesteśmy w tym stanowczy. Strajki kobiet organizowały w większości młode aktywistki, które dokonały niesamowitych rzeczy, mobilizując całą Polskę.

Kolejną cechą mojego pokolenia jest to, że zaczęliśmy myśleć: skoro działam w obronie osób LGBTQ, powinienem też walczyć o prawa kobiet i świeckość państwa. Kiedyś mam wrażenie, że każda grupa walczyła wyłącznie o swoją działkę, a wiadomo, że w innych krajach nie wprowadzono praw dla środowisk mniejszościowych, dopóki się nie zjednoczyły i nie zaczęły działać razem, w jednym tonie.

Odpowiedzią na to, co dzieje się wokół, było powstanie rankingu przyjaznych liceów?
Ten pomysł zrodził się kilka miesięcy temu, kiedy Kacper z Gorczyna popełnił samobójstwo ze względu na szykany ze strony rówieśników. Wtedy zaczęliśmy rozmawiać w gronie znajomych, co można z tym zrobić. Mieliśmy różne doświadczenia i stwierdziliśmy, że może uda się jakoś zmierzyć w skali Warszawy, jak wygląda sytuacja w naszych liceach. Potem wraz z profesjonalistkami – Agnieszką Mulak i Katarzyną Malinowską z Miłość Nie Wyklucza, przygotowaliśmy plan badawczy. No a ostatecznie wyszedł z tego ranking i raport, które pokazują coś więcej, niż tylko stosunek wobec osób LGBTQ ze strony uczniów, ale też otwartość samej szkoły na różnorodność.

VIDEO: Spotykamy się z parą instagramerów, którym udało się przekuć seksowne selfie na twardą gotówkę, sławę i uwielbienie setek tysięcy fanów

W jaki sposób ludzie przekazywali sobie podobne informacje wcześniej? Krążyły plotki, gdzie lepiej iść, żeby uniknąć problemów?
No tak, na Facebooku i wśród znajomych krążyły plotki i myślę, że miały spory wpływ na podejmowane wybory na temat szkoły.

Czy ty podjąłeś decyzję o wyborze swojej szkoły w oparciu o takie plotki?
Nie w 100 procentach, ale miały na to wpływ. Koleżanki mi mówiły, kiedy rozważałem wybór Żmichowskiej, że tam panuje otwarta atmosfera, a akurat o tej szkole myślałem. To był czynnik utwierdzający mnie w tym wyborze. Z plotkami jednak jest ten problem, że i są ze sobą często sprzeczne i nieusystematyzowane. Ten raport jest trochę odpowiedzią na system oparty na plotkach, bo pozwolił je zweryfikować.

Czy sam wybrałbyś inne liceum, gdyby taki ranking istniał wcześniej?
Moja sytuacja jest odrobinę bardziej skomplikowana, bo zmieniłem szkołę jeszcze w trakcie liceum. Oba są w pierwszej tabeli raportu, gdzie pojawiły się najbardziej otwarte społeczności, więc akurat miałem szczęście, kierując się plotkami.

Żeby dotrzeć do uczniów, a nie załatwiać tego za pośrednictwem szkoły, przeprowadzaliście ankietę na Facebooku.
Tak, zależało mi na tym, żeby to uczniowie sami decydowali, czy chcą wziąć w niej udział i do jakich grup szkolnych trafi na Facebooku. Dzięki temu mieli pełną swobodę odpowiedzi, bez pośrednictwa szkoły.

Jakie zadaliście pytania w pracy nad raportem?
Najciekawsze są te, które najbardziej zróżnicowały pozycję konkretnych szkół w rankingu. Na przykład o obecność osób LGBTQ: czy para jednopłciowa może się przytulać i całować w szkole. To bardzo podzieliło tych, którzy odpowiadali na ankietę. Pytaliśmy też o zaczepki homofobiczne i o szkołę – jak nauczyciele poruszają temat osób LGBT i czy mają miejsce jakieś wydarzenia albo warsztaty związane z tym tematem.

Czy czujesz, że młodsze pokolenie jest bardziej otwarte, a to starszym „zawdzięczamy” tytuł drugiego najbardziej homofobicznego kraju UE?
Badanie było lokalne i objęło warszawskie licea, ale na pewno wyszedłem z niego z bardzo optymistycznym nastawieniem. O ile byłem świadomy, bazując na plotkach, że w warszawskich liceach panuje otwarta atmosfera, nie wiedziałem jednak, że ich uczniowie są aż tak zaangażowani, żeby tłumie odpowiadać na nasze pytania. Okazało się, że 2/3 liceów, przynajmniej ze strony uczniów (szkoły często są neutralne), jest bardzo otwarta.

Nawet biorąc pod uwagę, że to Warszawa i mamy 2018 rok, trudno mi uwierzyć w istnienie w Polsce otwartych jednopłciowych par w liceach, z którymi nikt nie ma problemu. Czy znasz osobiście takie przypadki?
Tak i na dodatek w tych najbardziej zaangażowanych liceach, otwierających ranking, rzeczywiście tak jest – ludzie zaznaczali odpowiedź, że znają takich par cztery lub więcej.

No dobrze, a co czeka na osoby LGBTQ, kiedy będą miały pecha i trafią do tych mniej otwartych szkół?
Sama ankieta była prowadzona metodą ilościową, nie zawiera więc dokładnych opisów sytuacji homofobicznych, ale często ludzie sami je opisywali. Najczęściej chodzi o traktowanie homoseksualności jako tematu tabu i wykluczanie z grupy. Te bardziej szokujące sytuacje to na przykład taka, kiedy nauczyciel z WOS-u postawił jedynkę uczniowi, który poszedł na Paradę Równości. Tak było w liceum, które w dodatku w ogóle odmówiło rozpowszechniania ankiety u siebie. Jednak nie chodzi jedynie o licea z dołu listy. W jednym z grupy umiarkowanie otwartych pojawiało się dużo odpowiedzi dotyczących śmiania się przez nauczycieli z homofobicznych żartów.

Odezwał się już do ciebie ktoś, kto ma zamiar wybrać liceum na podstawie tego rankingu?
Tak, byłem tym bardzo wzruszony, że już pierwszego dnia zaczęły odzywać się osoby dziękujące za to, że coś takiego powstało. Ten ranking nie zastępuje jednak rankingu perspektyw, więc tak naprawdę wybór większości osób jest oparty o kilka czynników, a ten jedynie jest kolejnym, który warto wziąć pod uwagę.

Co chciałbyś osiągnąć tą listą?
Moim głównym celem jest obecnie pomoc gimnazjalistom i gimnazjalistkom. Wierzę w to, że może dzięki tej liście ktoś uniknie prześladowań, ale tak naprawdę chciałbym, żeby jak najszybciej przestała być komukolwiek przydatna i żeby w szkołach zapanowała przyjazna atmosfera. Wczoraj spotkałem się z psycholożką z jednej szkół, które wypadły gorzej i rozmawialiśmy, jak to zmienić, więc coś ruszyło do przodu. W tym tygodniu zorganizują mini akcję o prawach kobiet. W innej szkole odbędzie się happening z plakatami od Kampanii Przeciw Homofobii, bo chcieliby, żeby ich szkoła podskoczyła w rankingu.

TUTAJ możecie znaleźć ranking szkół Dominika Kuca