Cipka w końcu się odgryza: vagina dentata w mitach z całego świata

Artykuł pierwotnie ukazał się na Broadly

Opowieści o mitycznej vagina dentata (łac. zębata pochwa) istnieją w praktycznie każdej kulturze. Już w XVII wieku Jan Andrzej Morsztyn napisał utwór o tragicznej śmierci penisa, który poległ w starciu z zębatą pochwą. Długi wiersz pt. Nagrobek kusiowi opisuję żałobę, jaka nastała po śmierci tytułowego ptaka, a kończy go wymowny fragment: „A za nagrobek wierszyk odniesiesz maluśki / Zębata Picza słabej dokończyła Kuśki".

Wiersz Morsztyna wpisuje się w nurt podań stanowiących ostrzeżenie dla mężczyzn, by uważali, gdzie wtykają ptaka, bo mogą go stracić. Jednak niektóre wersje tego mitu bywają nieporównywalnie brutalniejsze: spora część z nich opisuje penetrację bez zgody kobiety, którą jest przeprowadzana właśnie po to, żeby usunąć wspomniane zęby.

Męskie lęki kastracyjne, dodatkowo spotęgowane zakorzenionym w społeczeństwie przekonaniem, że mężczyznom z natury niezbywalnie należy się seks (patrz. friendzone), stanowią jedne z fundamentów, na których zbudowano współczesne rozumienie męskości. W patriarchalnych społeczeństwach przejawia się to między innymi poprzez próby kontrolowania kobiecej seksualności oraz przedstawiania jej jako czegoś niebezpiecznego (zresztą nie tylko samych popędów, ale i ich ciała). W istniejącym na całym świecie micie o zębatej waginie – i w tym, co on reprezentuje – widać wojnę z kobietami. Oto 10 interesujących podań, które stanowią wariację na temat legendy o vagina dentata.

Termin vagina dentata został ukuty w okolicach 1900 roku przez psychoanalityka (i mizogina) Zygmunta Freuda. Uczony użył tego pojęcia do opisania idei „pożerania lub bycia pożartym", w której zrównywał kobiece usta i pochwę. W XX wieku frazę vagina dentata przejęły feministki, które dokonały rewizji freudowskich koncepcji. Według nich mit ten wywodzi się z powszechnego kompleksu kastracyjnego i lęku przed kobietami, które stanowią podstawy fallocentrycznej kultury człowieka.

Chociaż nie wyglądają jak zębate pochwy, greckie gorgony stanowią jedną z wariacji mitu o vagina dentata. Meduza jest zazwyczaj przestawiana jako kobieta, której wzrok zamienia mężczyzn w kamień, zamiast włosów ma węże, jej usta wypełniają ostre kły, a do tego dolna połowa ciała wije się jak u gada. W eseju pt. Potworna kobiecość Barbara Creed pisze: „Strach przed Meduzą symbolizuje strach przed kastracją, więc przedstawia się ją jako coś przerażającego". Jak widać, nie tylko nasze narządy płciowe są straszne, ale i same kobiety budzą lęk.

W Indiach istnieje tak wiele opowieści o mężczyznach stających do walki z zębatą pochwą (i odnoszących zwycięstwo), że „The Washington Post" zaczął się wręcz zastanawiać, czy to właśnie nie takie historie w dużej mierze odpowiadają za epidemię gwałtów w tamtym kraju. Jedna z najpopularniejszych bajek w hinduskim stanie Madhya Pradesh opowiada o braminie [członku najwyższej kasty, czyli kapłańskiej – przyp. red.], który był przekonany, że jego wybranka posiadała uzębioną pochwę. Wynajął więc czterech mężczyzn z niższych kast, aby porwali kobietę i usunęli jej „dolne zęby". Po wyrwaniu kłów – czyli symbolicznym oswojeniu kobiety poprzez spowodowanie olbrzymiej traumy – bramin wziął ją za żonę. A potem żyli długo i szczęśliwie. (Prawdopodobnie jednak nie. Osobiście mam nadzieję, że zęby jej odrosły).

Podobnie jak w Indiach, w całej Afryce istnieje wiele mitów o zębatych pochwach. Niektórzy twierdzą.zip/), że to właśnie przez takie opowieści wciąż przeprowadza się kobiece obrzezania, czyli okrutne i bolesne okaleczenie żeńskich narządów płciowych. Wielu uważa te zabiegi za metodę kontrolowania oraz poskramiania kobiecej seksualności. W odpowiedzi na niepokojąco wysoką ilość gwałtów w Południowej Afryce (jedną z najwyższych na świecie), Sonette Ehlers wymyśliła Rapex, czyli „antygwałtową prezerwatywę", wewnątrz której znajdują się rzędy haczyków przypominających kły.

Jedna z historii w Shintō, tradycyjnej japońskiej religii, opowiada o demonie, który ukrył się w pochwie młodej dziewicy. Kiedy podczas nocy poślubnej panna młoda niechcący kastruje kolejnego (drugiego) męża, kobieta postanawia wziąć sprawy we własne ręce i tworzy urządzenie, dzięki któremu sama usuwa kły. To jedna z niewielu opowieści, gdzie to kobieta sprawuje kontrolę nad własnym ciałem (w przeciwieństwie do licznych podań, w których bohaterka zostaje zgwałcona, ponieważ jakiemuś mężczyźnie zawadzają jej kły). W mieście Kawasaki stoi nawet kapliczka ku czci żelaznego fallusa, za pomocą którego kobieta pozbyła się zębów. Obecnie wiele pracownic seksualnych składa tam ofiary i modli się o bezpieczeństwo w pracy.

W maoryskich wierzeniach pojawia się historia o Māui, bogu psot i kłamstw, który chciał uczynić ludzi nieśmiertelnymi. Postanowił dokonać tego poprzez pochwę Hine-nui-te-pō, bogini podziemnego świata zmarłych. Przemienił się w gąsienicę i kiedy kobieta spała, wpełzł do jej pochwy; liczył bowiem na to, że wyjście przez jej usta odwróci proces narodzin i śmierci. Jednak Pīwakawaka (ptaszek w Polsce znany jako wachlarzówka posępna) zaczął się śmiać z jego głupiego pomysłu i obudził Hine-nui-te-pō. Bogini zabiła Māui swoją obsydianową zębatą pochwą i tym samym sprawiła, że ludzie na zawsze pozostali śmiertelni.

Mapucze, czyli rdzenni mieszkańcy Chile, mają naprawdę mrożące krew w żyłach powiedzenie: „Kobieta o urodziwym licu ma kąśliwą pochwę". Cóż, już nigdy tak samo nie spojrzę na Instagram i inne media społecznościowe.

W książce The Folklore of Northeastern Asia, as Compared with that of Northwestern America (pol. Porównanie folklorów północno-wschodniej Azji i północno-zachodniej Ameryki) Waldemar Bogoraz opisuje historię pięknej, młodej kobiety, która zostaje wydana za mąż za obrzydliwego starca. Aby nie uprawiać z nim seksu, panna młoda wkłada do pochwy rybią głowę, której zęby ranią mężczyznę podczas każdej próby stosunku. Mąż oczywiście jest przerażony, na co ona „nazywa go głupcem, bo nie wie, że pochwy młodych dziewcząt zazwyczaj mają zęby". Kobieta przez resztę życia nie musi chodzić z nim do łóżka. To dopiero oryginalne szczęśliwe zakończenie.

W pewnej książce o mitologii rdzennych Amerykanów jeden z rozdziałów nosi tytuł Zęby w złych miejscach. Opisana w niej historia pochodzi z plemienia Ponkasów i dotyczy jednego z wielu seksualnych podbojów trickstera Kojota.

Pewnego dnia Kojot spotyka kobietę i jej dwie przepiękne, niebezpieczne córki, o których krążą plotki, że swoimi zębatymi pochwami pożerają mężczyzn z całej wioski. Spędzają razem cały dzień, po czym Kojot dostaje propozycję, aby przespał noc pomiędzy córkami. Młodsza dziewczyna ujawnia, że ich matka w rzeczywistości jest czarownicą, przez którą obie muszą żyć z vagina denata, a gdy starsza z nich próbuje go ugryźć swoją pochwą, zostaje przez niego zabita. Potem Kojot morduje czarownicę i „wybija" zęby z pochwy młodszej córki („pozostawiając [jednak] jeden tępy ząb, bo dodaje pikanterii podczas seksu").

Zanim uznasz, że zębate pochwy są jedynie fikcją, muszę wspomnieć o niezwykłym przypadku torbieli skórzastej (nazywanej także potworniakiem torbielowatym), która spowodowała, że w macicy pewnej Brytyjki wyrosły prawdziwe zęby. Okaz ten można obejrzeć na wystawie poświęconej patologii zorganizowanej przez University College London. Uprzedzając pytania: tak, widok jest dokładnie tak przerażający, jak można by podejrzewać.

Więcej na VICE: