Dlaczego pijesz?

Artykuł pierwotnie ukazał się na Tonic

Łatwo postrzegać picie alkoholu jako rezultat tysięcy lat rytuałów albo wyrobionych nawyków. Ale czy kiedykolwiek tak naprawdę zastanawiałeś się, dlaczego postanawiasz pić? W sytuacji, gdy trzeba kogoś zmobilizować, by ograniczył spożycie alkoholu, albo zaczął go używać w mniej szkodliwy sposób, znajomość motywacji do picia wydaje się kluczowa.

Każdy potrafi podać wiele powodów, dla których pije, co oczywiście nie ułatwia nauce zadania. Istnieje jednak pewien zbiór hipotez o nazwie motywacyjny model spożycia alkoholu, według którego pijemy, bo oczekujemy zmiany w tym, jak się czujemy. Idee zawarte w modelu pierwotnie powstały w ramach terapii uzależnień i pomogły lepiej zrozumieć, co motywuje nas do picia.

Dokładniej rzecz biorąc, według założeń modelu ludzie piją, by wzmocnić pozytywne uczucia lub osłabić negatywne. W grę wchodzą nagrody wewnętrzne, takie jak intensyfikacja pożądanego stanu emocjonalnego, oraz zewnętrzne, np. społeczna akceptacja.

OBEJRZYJ: Na absyntowym szlaku we Francji i Szwajcarii

Z tego powodu wszystkie przyczyny spożycia alkoholu można zaliczyć do czterech kategorii: wzmocnienie (ekscytujących doznań), obrona (by zapomnieć o zmartwieniach), społeczność (by coś uczcić) i konformizm (by się dopasować). U pijącego może wystąpić jedna lub więcej z tych motywacji jednocześnie. Mało kto wpisuje się dokładnie pojedynczą kategorię.

Według tego modelu inne czynniki, takie jak geny, osobowość i otoczenie tylko kształtują nasze motywacje, które bezpośrednio określają spożycie alkoholu. Stanowią ujście dla wszystkich pozostałych wpływów. Przyjrzyjmy się zatem z bliska powodom, dla których pijemy.

Jak dotąd niemal wszystkie badania motywów spożycia alkoholu przeprowadzano na nastolatkach i młodych dorosłych. W różnych kulturach i krajach społeczne powody należą do najczęstszych u młodych ludzi. W tym modelu picie społeczne może służyć zwiększeniu satysfakcji ze spotkania z przyjaciółmi. Zgadza się to z teorią, że alkohol to przede wszystkim społeczna rozrywka. Picie z powodów społecznych kojarzone jest z umiarkowanym spożyciem alkoholu.

Gdy ktoś pije w sytuacji społecznej, bo chce się dopasować — czyli nie stanowi to ich normalnego wyboru — zazwyczaj spożywa mniej alkoholu niż ci, którzy piją z innych powodów. Ludzie z tej kategorii leciutko pociągają z lampki szampana albo cały czas mają w ręce kieliszek wina, by nie odstawać od towarzystwa.

Ostatnio powstaje coraz więcej programów, które zachęcają do przynajmniej częściowej abstynencji. Zwiększając społeczną akceptację dla takiej postawy, może uda się złagodzić negatywne reakcje, z jakimi spotykają się niepijący, choć ta teoria nadal wymaga sprawdzenia w praktyce.

Oprócz pijących społecznie wyróżnia się dwa typy nieletnich i młodych dorosłych, u których występuje szczególnie niebezpieczna kombinacja osobowości i motywacji spożycia.

Pierwszy z nich to ci, którzy piją dla wzmocnienia przyjemności. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że są ekstrawertyczni, impulsywni i agresywni. Tacy młodzi ludzie (przeważnie płci męskiej) częściej aktywnie szukają okazji, żeby się upić (a także innych ekstremalnych doznań) i odznaczają się osobowością podatną na podejmowanie ryzyka.

Do drugiego typu zaliczają się ci, dla których spożycie alkoholu stanowi mechanizm obronny. Często wykazują wysokie poziomy neurotyczności w połączeniu z niską sympatią i negatywną samooceną. Mogą używać alkoholu do obrony i ucieczki przed problemami, z jakimi stykają się na co dzień, zwłaszcza tymi związanymi z lękami i depresją. Członkowie tej kategorii są w większości płci żeńskiej, piją więcej i doświadczają więcej negatywnych skutków spożycia alkoholu, w porównaniu do pozostałych typów.

Choć na krótką metę może być pomocne, picie obronne prowadzi do znacznie gorszych długoterminowych konsekwencji. Dzieje się tak najprawdopodobniej dlatego, że problemy, które pierwotnie doprowadziły do spożycia alkoholu, nie zostały przepracowane ani rozwiązane.

Pojawiają się obiecujące badania, które sugerują, że poznanie motywacji pijących może przełożyć się na skuteczne interwencje ograniczające szkodliwe skutki spożycia alkoholu. Na przykład jedno studium wykazało, że dopasowanie sesji terapeutycznych do osobistych przyczyn picia spowodowało spadek spożycia wśród młodych kobiet, choć podobnego zjawiska nie zaobserwowano w przypadku mężczyzn.

Liczbę i wyniki przeprowadzanych badań ogranicza fakt, że znamy jedynie motywacje spożycia wśród osób nastoletnich i w okolicach 20 roku życia. Rozumienie powodów, dla których piją dorośli, jest ograniczone. Mamy nadzieję, że wraz z naszym zespołem badawczym będziemy mogli się w przyszłości pochylić nad tym zagadnieniem.

Następnym razem, gdy zdecydujesz się na drinka, kieliszek wina lub kufel piwa, zastanów się, dlaczego dokonujesz takiego wyboru. Wielu ludzi wychyla jednego wieczorem, żeby się odprężyć. Jeśli jednak twoim celem jest się upić, bardziej niż oni narażasz się na szkodę.

Ewentualnie jeśli próbujesz zapić swoje troski, pamiętaj, że twoje problemy w ten sposób nie znikną i nadal będą z tobą, gdy rano obudzisz się z kacem.

Emmanuel Kuntsche jest kierownikiem Centrum Badań Polityki Alkoholowej na Uniwersytecie La Trobe.

Sarah Callinan jest pracownicą badawczą Centrum Badań Polityki Alkoholowej na Uniwersytecie La Trobe.

Jeśli ty lub ktoś w twoim otoczeniu jest uzależniony od alkoholu, zadzwoń:
801 033 242 – telefon Anonimowych Alkoholików
Więcej informacji znajdziesz na stronie:
http://www.aa.org.pl/

Więcej na VICE: