Pięć faktów o psychopatach, o których pewnie nie mieliście pojęcia

Większości ludzi wydaje się, że wiedzą, kim jest psychopata: to ktoś bez uczuć. Ktoś, kto w dzieciństwie pewnie torturował zwierzęta dla zabawy. Jest jednak pięć rzeczy, których prawdopodobnie nie wiedziałeś o psychopatach.

Psychopatia to spektrum, na którym znajduje się każdy z nas. Czy kiedykolwiek po złym uczynku nie miałeś wyrzutów sumienia, nie czułeś empatii, albo czarowałeś kogoś, żeby dostać to, czego chcesz (pamiętasz swoją ostatnią rozmowę o pracę)? To znaczy, że przejawiła się u ciebie cecha psychopaty. Może nie czujesz lęku w niektórych groźnych sytuacjach albo podejmujesz spore ryzyko — to również cechy psychopaty.

Patrick Bateman w American Psycho i Hannibal Lecter w Milczeniu owiec to typowe przykłady wizerunku psychopaty w popkulturze. Choć to prawda, że seryjni mordercy to w większości psychopaci, to przytłaczająca większość psychopatów nikogo nie zabiła. Psychopaci stanowią około 1 procenta całej populacji i przeważnie są produktywnymi członkami społeczeństwa.

Brak emocji, takich jak niepewność i lęk, pomaga im zachować spokój w przerażających sytuacjach. Jak wykazują eksperymenty, takie osoby mają o wiele słabszą reakcję przestrachu. Gdybyś oglądał horror i ktoś by cię nastraszył, pewnie wykazałbyś „podwyższoną reakcję przestrachu” — innymi słowy, pewnie wyskoczyłbyś ze skóry. Psychopaci reagują o wiele słabiej w takich wywołujących lęk sytuacjach albo wręcz zachowują spokój, co może się okazać bardzo przydatne, gdy jesteś żołnierzem, chirurgiem lub członkiem sił specjalnych.

Psychopaci mogą być również bardzo czarujący (choćby powierzchownie), bezwzględni, skupieni na swoich celach, potrafią bez wahania podejmować ryzyko i śmiałe decyzje. Dzięki temu dobrze odnajdują się w takich środowiskach jak giełda, zarząd korporacji i parlament. Tam mogą być zabójczo skuteczni, a nie dosłownie zabójczy.

Psychopatów częściej można znaleźć w miastach i większych miejscowościach, ponieważ wybierają „strategię szybkiej historii życia”, jak określają to psychologowie. Oznacza to, że skupiają się na zwiększeniu szans na krótkoterminowe stosunki płciowe i wielu partnerów seksualnych, zamiast poważnie inwestować w długoterminowy związek, rodzicielstwo i stabilizację. Taka strategia wiąże się z tendencją do częstszego podejmowania ryzyka oraz z egoizmem. Poza tym w mieście psychopacie łatwiej znaleźć ludzi, którymi może manipulować. Miasta oferują też większą anonimowość, zmniejszając przy okazji ryzyko wykrycia.

Choć psychopaci płci męskiej i żeńskiej są pod wieloma względami podobni, niektóre badania wykazują pewne różnice. Dla przykładu psychopatki wydają się bardziej narażone na lęki, problemy emocjonalne i promiskuityzm niż psychopaci płci męskiej.

Zdaniem niektórych psychologów kobieca psychopatia jest czasem diagnozowana jako pograniczne zaburzenie osobowości (borderline personality disorder), odznaczające się słabą kontrolą nad emocjami, impulsywnymi reakcjami i wybuchami gniewu. To może wyjaśnić, dlaczego w większości badań wskaźnik psychopatii jest niższy wśród kobiet.

Jak wykazują nasze najnowsze badania, psychopatki zdają się wybierać nie-psychopatów na krótkoterminowych partnerów, prawdopodobnie dlatego, że łatwiej im wtedy oszukiwać i manipulować. Jednak w przypadku długoterminowych związków, psychopatka przeważnie woli kogoś, kto również jest psychopatą — ciągnie swój do swego.

Choć wykazują brak poszczególnych uczuć, takich jak strach, niepokój i smutek, są w stanie odczuwać inne emocje, np. szczęście, zadowolenie, zaskoczenie i odrazę podobnie jak wszyscy inni. Dlatego mimo trudności z rozpoznawaniem przestraszonych lub smutnych twarzy i słabszych reakcji na groźby i kary, potrafią rozpoznawać wesoły wyraz twarzy i reagują pozytywnie na nagrody.

By być z nami na bieżąco: polub nas, obserwuj i koniecznie zaznacz w ustawieniach „Obserwuj najpierw”. Jesteśmy też na Twitterze i Instagramie.

Jednak choć tobie 10 złotych znalezione pod zdrapką pewnie poprawiłoby humor, psychopata potrzebowałby większej wygranej, żeby się ucieszyć. Innymi słowy, psychopaci mogą czuć się szczęśliwi i zmotywowani, jeśli nagroda jest wystarczająco wysoka. Oczywiście potrafią się też rozgniewać, zwłaszcza w odpowiedzi na prowokacje, albo odczuwać frustrację, gdy coś pokrzyżuje im szyki. Jeśli zatem zastanawiasz się, czy można urazić uczucia psychopaty: tak, można, ale pewnie nie te, których się spodziewasz, a także z innych powodów.

Nadja Heym jest starszym wykładowcą psychologii na Nottingham Trent University.

Artykuł pierwotnie ukazał się na Tonic

Więcej na VICE: