We lopen over het Djemaa el Fna, het centrale plein van Marrakesh. Een plek zoals zoveel anderen, waar je als toerist binnenkomt en alles en iedereen zich binnen no time op je blanke verschijning stort. Het is warm, het hoogseizoen is net begonnen. Om ons heen struinen lome toeristen, af en toe versnellen ze ineens hun pas omdat er een sissende slang op ze af komt gekropen of omdat kleine kinderhandjes aan hun kleren trekken. Wij hebben een missie: we zijn op zoek naar de dansende man-vrouwen op het plein.
Advertentie
Al sinds de jaren vijftig staat het Djemaa el Fna-plein bekend om de mannen die hier elke avond dansen, verkleed als vrouwen. In hun metallic schitterende djellaba's cirkelen ze op kleine ronde draagbare podia om hun eigen as. Om hen heen staat een tienkoppige band, maar zij zijn het centrum, hun gezicht verhuld door een zwarte sluier. Alleen hun opgemaakte ogen zijn zichtbaar. Als je afgaat op hun wild wiegende heupen zou je niet snel zeggen dat het eigenlijk mannen zijn. Voor vrouwen is het verboden om in het openbaar te dansen, maar niet voor mannen die zich als vrouw verkleden. "Ik kom hier al sinds ik klein was, met mijn moeder," zegt Younes. "Eigenlijk heb ik me nooit afgevraagd of het mannen of vrouwen zijn, en al helemaal niet of ze ook homo zijn. Maar ach, volgens mij valt negentig procent van de Marokkaanse mannen op mannen!"
We lopen met Younes door de smalle steegjes van de Medina, de hitte is drukkend. Hakim, de eerste Mukhannath die we hebben ontmoet, snelt voor ons uit. Mukhannath is de Arabische benaming voor transseksueel. Zijn leren pet en hoog optrokken coltrui verbergen zijn zwaar opgemaakte ogen. Zijn broek zit strakgespannen om zijn billen. We slaan de volgende steeg in en passeren een groep jongetjes die verbaasd naar ons gezelschap kijken.Hakim is 24 en komt uit Safi, een kuststad in het westen van Marokko. We zitten op de grond in een kleine bedompte ruimte. Er gaat een hasjpijpje rond en we drinken Marokkaanse thee uit hetzelfde glas. Hakim woont samen met zijn oom, een klein mannetje dat weggestuurd is door zijn vrouw omdat hij te veel dronk. Nu wonen ze samen in deze kamer, hun bed is een stapel dekens. Er staat een kastje in de kamer, waar Hakim een glimmende roze jurk uit haalt. Hij trekt hem geroutineerd aan over zijn kleren en draait sierlijke rondjes. Dan pakt hij een foto uit het kastje. Het is een foto tegen de achtergrond van een neppe Eiffeltoren, waarop hij samen met een andere knappe jongen te zien is. "Dat was mijn eerste liefde, ik hou nog steeds zoveel van hem," zegt hij. Zijn ogen glinsteren. "Ik ben in het verkeerde lichaam geboren. Allah keurt dat niet af, insjallah. Hij is de almachtige." Ik vraag hem wat zijn allergrootste doom is. "Was ik maar zoals Noor Talbi," zegt Hakim.
Advertentie
Noor Talbi is een bekende naam in Marokko. Ze werd geboren als Nourredine, een jongen. In haar pubertijd was ze een geweldige hordeloper die bakken met prijzen won. Maar Nourredine werd Noor nadat ze zich in het buitenland liet ombouwen tot vrouw. Nu is Noor een 1 meter 85 lange diva van bijna middelbare leeftijd, die op elke glamouropening in Marokko haar fabuleuze opwachting maakt. Ze is een veelgevraagd buikdanseres, en niet alleen wereldberoemd in Marokko. Zo trad ze ook op het bruiloftsfeest van Poetins dochter op. Toch vecht ze al jaren om ook in haar paspoort vrouw te zijn. Dat mannen zich verkleden als vrouwen is een eeuwenoude traditie in verschillende Arabische landen. Ze werken vaak in de entertainmentbusiness als danseres. En dat terwijl je Marokko tot drie jaar gevangenisstraf kan krijgen als je homoseksueel bent.Onderling noemen de Mukhannathun elkaar bij hun vrouwennaam. Hakim gaat door het leven als Hanadi, wat 'heerlijke geur' betekent in het Arabisch. De muzikanten en de andere dansers ziet hij als zijn familie, want thuis in zijn geboortestad mogen ze niet weten dat hij dit werk doet. "Zonder hen zou ik me alleen voelen, nu de veiligheid van mijn eigen familie weggevallen is. Als ik naar Safi terug zou keren, zou dat als man zijn."
Ook Abdel is een Mukhannathun, hij danst al veertien jaar op het plein. Hij is begonnen in het zuiden van Marokko, maar hier in Marrakesh is het stukken beter. De mensen zijn veel minder agressief en de politie laat ze met rust. "Thuis heb ik twee kinderen en een vrouw, maar ze willen geen contact meer met me. Het is moeilijk, maar daar zal ik mee moeten leven. Ik heb lang geprobeerd te onderdrukken wie ik ben. Ik ben een vrouw. Ik kon niet langer de leugen als man volhouden. Toch bedekken we tegenwoordig wel ons gezicht als we dansen – we zijn banger geworden om herkend te worden. Over straat ga ik als man, tijdens mijn werk ben ik een vrouw."
Advertentie
Abdel en Hakim vertellen dat er een grote homoscene in Marrakesh is – allemaal verborgen. Onderling is er veel bedrog. "Ik woonde samen met mijn vriend, maar hij ging vreemd. Nu date ik af en toe nog wel, maar het blijft moeilijk. Veel mannen durven er niet voor uit te komen. Op het plein zijn er veel gasten op zoek naar mannen. Ze zoeken contact door op het drukke plein heel dicht achter andere mannen te gaan staan. Maar als het erop aankomt durven ze niet. Ik zie mezelf niet als een man. Ik ben een vrouw die valt op mannen. Zij zijn mannen die vallen op mannen."
Noor Talbi mag dan een gevierde beroemdheid zijn in Marokko, haar acceptatie zegt niets over de sociale status van de gewone Mukhannathun, die nog altijd met de nek worden aangekeken. Maar Mukhannathun waren in de tijd van de profeet Mohammed al geen onbekende verschijning. In de hadith worden ze regelmatig genoemd, en ze zijn een onuitputtelijke bron van debat. Ik ga met Younes naar een schriftgeleerde die dat nader toelicht. "Een Mukhannath die als een vrouw zijn handen en voeten met henna had geverfd werd naar de Profeet gebracht. Hij vroeg: 'wat is er mis met deze man?' Waarop de mensen zeiden: 'Afgevaardigde van Allah, moeten we hem niet doden?' En de profeet antwoordde: 'Het is mij verboden hen die bidden te doden.'" Volgens de schriftgeleerde moeten de Mukahannathun dus geaccepteerd worden: ze zijn in een verkeerd lichaam geboren en ook dat is Allahs wil. Maar homo's, dat is andere koek. Die worden door de profeet niet getolereerd, want hun praktijken zijn zondig.
Die avond vertelt Younes me dat geslachtsveranderende operaties in de Arabische wereld in veel landen worden uitgevoerd – in Iran bijvoorbeeld. Dat klinkt progressief, maar heeft een treurige keerzijde. In 2008 vertelde de Iraanse documentaire Khomeini's fatwa het verhaal van een Iraans homostel waarvan een van de twee werd gedwongen tot een geslachtsverandering. Twee homo's, dat kon niet, maar een onder dwang tot vrouw omgebouwde man – dat was dan weer wel acceptabel.
Ga naar haar site voor meer werk van Luca Knegtering.