Robert Nickelsberg fotografeerde jihadi’s in het heetst van de strijd

Mei 1988. In Kabul overhandigt een Afghaanse soldaat op de eerste dag dat het leger zich uit Afghanistan terugtrekt uit solidariteit een vlag aan een vertrekkende Sovjetsoldaat.

Vroeger was het heel gemakkelijk om als journalist het reilen en zeilen van jihadis te volgen. Fotojournalist Robert Nickelsberg weet er alles van: “Je nam gewoon contact op met hun mediamensen, vertelde hen wie je was, wie je vertegenwoordigde en wat je wilde. Vervolgens koppelden ze je aan een groep strijders die net was teruggekeerd, en kreeg je als journalist gewoon bescherming.”

Robert heeft in de 25 jaar die hij in Afghanistan als fotojournalist doorbracht de nodige belangrijke gebeurtenissen voorbij zien komen: de val van de Sovjets, de opkomst van de taliban, de verwoestende invasie door de Verenigde Staten en de nasleep daarvan. Hij reisde ooit met een groep moedjahedien mee en bezocht verschillende militaire trainingskampen. “Hoewel de logistiek niet altijd soepeltjes verliep, kreeg je altijd te eten en was er altijd een slaapplek voor je. In Afghanistan weten ze wat gastvrijheid is.” Wel was het volgens Robert vooral in de jaren tachtig en negentig, na de val van de Sovjet-Unie, belangrijk om altijd een lokale tolk bij je te hebben, die vertrouwd werd door de jihadi’s.

September 1991. In de Babur Gardens wordt de attan, de traditionele Afghaanse volksdans, uitgevoerd.

Tegenwoordig is het niet zo gemakkelijk meer om een onderonsje met militante islamisten in Afghanistan te regelen. “De jihadi’s zijn vrij wantrouwend geworden jegens de media,” zegt Robert. De dynamiek tussen journalist en strijder is dramatisch omgeslagen: “Toen in de jaren tachtig een groepje journalisten in Beirut werd ontvoerd, werden andere militante groeperingen zich ineens bewust van de macht die ze hadden. Journalisten werden handelswaar in plaats van boodschappers.”

Nu het Amerikaanse leger zich dit jaar na dertien jaar uit Afghanistan terug lijkt te trekken, worden de faciliteiten voor journalisten nog schaarser. Het Afghaanse leger biedt geen helikopters of slaapplekken voor journalisten, en het pr-netwerk is niet meer wat het geweest is. Goede berichtgeving maken over de gevolgen van het terugtrekken van het Amerikaanse leger lijkt dan ook een hele uitdaging te worden.

Mei 1990. Arabische leden van Al-Qaida joggen samen met Afghaanse moedjahedien in een trainingskamp in Zhawar.

Volgens Robert ziet de toekomst er niet bepaald rooskleurig uit, maar tot op heden ontvangen we nog steeds sterke staaltjes journalistiek uit Afghanistan. Ook zijn er lokale programma’s over oorlogsjournalistiek waarin studenten de fijne kneepjes van het vak leren.

Toch bestaat er de angst dat Afghanistan in een groot zwart gat verandert op het gebied van informatie en berichtgeving. De instabiliteit in het land dreigt alleen maar groter te worden. Dit is ook de boodschap die Robert in zijn boek wil overbrengen: “wees voorzichtig en vergeet niet wat er in het verleden is gebeurd, voor je het weet herhaalt de geschiedenis zichzelf.”

Afghanistan: A Distant Waris te bestellen via Prestel Publishing.

April 1992. Afghaanse Uzbekstrijders tijdens de inname van Kabul door de moedjahedien.

Maart 1993. Twee Afghanen helpen een gewonde burger tijdens gevechten tussen rivaliserende groeperingen in Kabul.

Soldaten van de taliban vuren een raket af op de terugtrekkende troepen van het Noordelijke Alliantieleger in het Noorden van Kabul. De hoofdstad viel op 27 september 1996 in handen van de taliban.

December 2001. Pakistaanse talibanstrijders zijn buiten Kabul gevangengenomen. De strijders, afkomstig uit de provincie Punjab, zijn gerekruteerd door Jaish-i-Mohammed, een militante islamistische groep die geassocieerd word met Osama bin Laden. 

Oktober 1996. Een mullah van de taliban richt zich tot de menigte die zich in het centrum van Kabul heeft verzameld nadat de taliban de controle van de Rabbaniregering heeft overgenomen. 

Maart 2002. Een Amerikaanse soldaat staat naast een dode talibanstrijder in de Shah-i-Kotvallei tijdens operatie Anaconda. 

Augustus 2009. Een briefing van Amerikaanse mariniers na patrouille in Khan Neshin in de provincie Helmand. De mariniers hebben de talibanstrijders, die er bijna vier jaar lang het bewind hebben gevoerd, verdreven.

Mei 2013. Een tuinman pleegt een telefoontje tijdens het bewateren van het park in het recent ontwikkelde district Omid-e Sabz in het westen van Kabul.

Mei 2013. Amerikaanse troepen aan het einde van hun toer bereiden op de luchtbasis van Bagram hun terugreis voor terwijl nieuwe troepen hen aflossen. Hoewel de westerse militaire aanwezigheid in verband met de terugtrekdeadline van december 2014 in grootte afneemt, blijft de VS de grootste bijdrage aan troepen leveren.