Κάν' το Όπως η Αθήνα: Το Ολυμπιακό Πάρκο του Ρίο Ρημάζει

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE News/Κείμενο: Clare Richardson

Όταν το Ρίο ανέλαβε τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016, οι πολίτες ήλπιζαν ότι το τεράστιο αθλητικό γεγονός θα ανάγκαζε την πόλη να αναβαθμίσει τις υποδομές της και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής για όλους τους κατοίκους της κοινωνικοοικονομικά διχασμένης πόλης. Όμως, η υπόσχεση αυτή δεν υλοποιήθηκε ποτέ και τώρα, έξι μήνες μετά τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το Ολυμπιακό Πάρκο αποτελεί την απόδειξη της πραγματικής κληρονομιάς του Rio 2016 - κτίσματα αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ χωρίς χρησιμότητα που ρημάζουν σε όλη την πόλη και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις στους κατοίκους που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, για να χτιστούν οι εγκαταστάσεις.

Μια εβδομάδα αφότου ο νέος δήμαρχος του Ρίο, Marcelo Crivella, παρευρέθηκε στα εγκαίνια του Ολυμπιακού Πάρκου, το οποίο άνοιξε για το κοινό τον Ιανουάριο, ο χώρος εγκαταλείφθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Δεν ήταν δύσκολο να δει κανείς το γιατί: εκτός από κάποιους μεμονωμένους χώρους αναψυχής, όπως μια πίστα για skateboard και μια παιδική χαρά, δεν υπήρχε κάτι άλλο να κάνεις, πέρα από το να χαζεύεις τις παραμελημένες αθλητικές εγκαταστάσεις. Το περπάτημα στα τσιμεντένια δρομάκια κάτω από τον καυτό βραζιλιάνικο ήλιο του καλοκαιριού ήταν επίσης μια δοκιμασία αντοχής.

Ένας από τους λίγους δύσμοιρους πωλητές του πάρκου, ο 26χρονος Vinicius Martini, βρήκε μια σωτήρια σκιά κάτω από την ομπρέλα που έβαλε στον πάγκο με τις μπίρες του.

«Έχω δει γύρω στα 12 άτομα από την ώρα που ήρθα εδώ, πριν από πέντε ώρες», είπε, «και δεν έχω πουλήσει καμία μπίρα».

Ο Martini είπε ότι οι βασικές παροχές, όπως το ρεύμα, το νερό και η πρόσβαση σε τουαλέτα, οι οποίες ήταν διαθέσιμες κατά τα μεγαλοπρεπή εγκαίνια του πάρκου, είχαν ήδη διακοπεί. Παρά τις δυσμενείς συνθήκες για την πώληση μπίρας, το ζυθοποιείο στο οποίο εργάζεται ο Martini αποφάσισε να εγκατασταθεί στον άδειο χώρο, σε αντάλλαγμα με προνομιακά δικαιώματα πώλησης για αργότερα μέσα στη χρονιά, όταν το πάρκο θα φιλοξενήσει μεγάλες διοργανώσεις, όπως το μουσικό φεστιβάλ Rock in Rio.

Το παρατημένο Ολυμπιακό Πάρκο είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό για τους ανθρώπους που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους στη γύρω περιοχή, ώστε να δημιουργηθεί χώρος για τους Ολυμπιακούς. Εκατοντάδες οικογένειες ζούσαν παλιότερα στις όχθες μιας λίμνης δίπλα στο πάρκο, σε μια φαβέλα που ονομάζεται Βίλα Αουτόντρομο. Όμως, η κυβέρνηση φοβόταν ότι η άτυπη κοινότητα θα ήταν ένα άσχημο θέαμα και φρόντισε να την «καθαρίσει» με συνοπτικές διαδικασίες πριν από τους Αγώνες.

Μια κάτοικος της Βίλα Αουτόντρομο, η Maria daPenha, ασκούσε διαρκώς εντονότατη κριτική στην καμπάνια της κυβέρνησης. Κατήγγειλε τον ξυλοδαρμό της και τον εκφοβισμό της από τη Δημοτική Αστυνομία του Ρίο, μετά την άρνησή της να φύγει. Όταν όμως η εμπειρία της μετέτρεψε τους διωγμούς από τη Vila Autódromo σε δημόσιο σκάνδαλο, η da Penha και 19 ακόμη κάτοικοι έκλεισαν μια συμφωνία-έκπληξη για να μείνουν. Μετά από χρόνια αντίστασης, την παραμονή των Ολυμπιακών Αγώνων διασφάλισαν μια συμφωνία, ώστε να τους παραχωρηθεί δημόσια στέγαση και αστικές υποδομές στην αρχική τοποθεσία της φαβέλας.

«Ο κόσμος δεν πίστευε ότι θα μας έχτιζαν ποτέ αυτά τα σπίτια», είπε η da Penha.

Η da Penha έγινε σύμβολο της αντίστασης απέναντι στη βίαιη απομάκρυνση των κατοίκων από τις φαβέλες του Ρίο, λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς. Ο βραζιλιάνικος ειδησεογραφικός οργανισμός Agência Pública κατέγραψε 100 τέτοιες περιπτώσεις σε όλη την πόλη, αποκαλύπτοντας τις προσπάθειες της κυβέρνησης να κρύψει τη φτώχεια που μαστίζει το Ρίο από τη διεθνή κοινότητα και τις φήμες που την ήθελαν να απομακρύνει φτωχούς ανθρώπους από περιοχές με πολλά υποσχόμενες αξίες ακινήτων.

«Πρόκειται για μια περίπτωση όπου οι ιδιωτικές εταιρείες χρησιμοποιούν τις αστυνομικές Αρχές προς όφελος των συμφερόντων τους», είπε ο σύζυγος της da Penha, ο 54χρονος Luiz Claudio da Silva.

Όμως η νίκη της da Penha ήταν γλυκόπικρη. Στους κατοίκους παραχωρήθηκαν σειρές λευκών, αποστειρωμένων κτιρίων δημόσιας στέγασης σε μια απομονωμένη ζώνη με άσφαλτο – κάτι πολύ διαφορετικό από τα πολυώροφα σπίτια με γκαζόν και πρασινάδα που απολάμβαναν κάποτε. Έξι μήνες αργότερα, δεν υπάρχει κανένα σημάδι της παιδικής χαράς που τους υποσχέθηκαν, ούτε και του γηπέδου και του κέντρου αναψυχής  που υποτίθεται ότι θα κατασκευάζονταν μέσα σε 60 ημέρες από τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων.

«Έχουμε δικαίωμα σε αυτά, εγγράφως μάλιστα», είπε η da Penha. «Ο αγώνας μας θα συνεχιστεί».

Ωστόσο, φαίνεται απίθανο να τηρηθεί η υπόσχεση που δόθηκε στη Βίλα Αουτόντρομο για τη δημιουργία αστικών υποδομών στο άμεσο μέλλον. Η κυβέρνηση λέει ότι δεν υπάρχει κάποιο χρονοδιάγραμμα, για να αρχίσουν οι κατασκευές.

Η απαλλαγή από τις φαβέλες στο Ρίο αποτελούσε ανέκαθεν το τελευταίο βήμα προς την αξιοποίηση της δυνητικής αξίας των ακινήτων. Όμως, ακόμη και οι κατασκευαστές που ελπίζουν να βγάλουν πολλά χρήματα από τη γειτονιά Μπάρα ντα Τιχούκα δεν φαίνεται να έχουν κερδίσει. Η αναζωογονημένη και πολυσύχναστη γειτονιά που οραματίζονται δεν έχει υλοποιηθεί ακόμη και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν νωρίτερα μέσα στον μήνα ότι η πόλη βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για δάνεια χαμηλού κόστους, προκειμένου να πωληθούν χιλιάδες ακατοίκητα διαμερίσματα του Ολυμπιακού Χωριού σε κρατικούς υπαλλήλους.

Το γεγονός ότι το άδειο Ολυμπιακό Χωριό είναι απομακρυσμένο από το κέντρο της πόλης, δεν έχει βοηθήσει την κατάσταση. Η πρόσβαση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι μεγάλη ταλαιπωρία και απαιτούνται δυο ώρες και αρκετές μετεπιβιβάσεις στις πιο πολυσύχναστες γειτονιές τις πόλεις, όπως την Κοπακαμπάνα. Όταν το μετρό βγαίνει από το τούνελ στο φως της ημέρας, καθώς πλησιάζει στην τελευταία στάση -η οποία δημιουργήθηκε πριν από τους Ολυμπιακούς, για να βοηθήσει στη μεταφορά των επισκεπτών- ηχεί μια μελωδία και ακολουθεί η αισιόδοξη ανακοίνωση, «Χαμογελάστε! Μόλις φτάσατε στο Μπάρα ντα Τιχούκα».

Όχι ακριβώς, όμως: Από εκεί χρειάζονται άλλα 30 λεπτά με λεωφορείο για να φτάσεις στο Ολυμπιακό Πάρκο.

Περισσότερα από το VICE 

Τι Έμαθα για την Ελληνική Βιομηχανία του Γάμου Προσπαθώντας να Παντρευτώ

Ένα Σχολείο στην Ελλάδα του 2097

Τι Κάνει την Αθήνα Τόσο Ξεχωριστή για να Σπουδάσεις σε Αυτή