Αν είσαι 'Εξυπνος, Έχεις Περισσότερες Πιθανότητες να Είσαι Αστείος

Το εκπαιδευτικό κέντρο Ταξιαρχίες Ενάρετων Πολιτών (Upright Citizens Brigade ή UCB) είναι κάτι σαν το Χάρβαρντ της κωμωδίας. Αποτελεί μια προέκταση της ομώνυμης θρυλικής αυτοσχεδιαστικής ομάδας, η οποία ιδρύθηκε από τους Amy Poehler, Adam McKay και Matt Walsh και το εκπαιδευτικό κέντρο είναι η μοναδική διαπιστευμένη σχολή αυτοσχεδιασμού και κωμικών σκετς της χώρας. Αυτές τις μέρες, τα μαθήματα που γίνονται στις εγκαταστάσεις της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες είναι γεμάτα με φοιτητές που ανυπομονούν να ακολουθήσουν τα βήματα απόφοιτων του UCB, όπως της Ilana Glazer, της Abbi Jacobson, του Aziz Ansari και του Donald Glover. Αυτός είναι ο λόγος που μπορεί να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Alex Berg, καθηγητής και πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής στο UCB του Λος Άντζελες, για καιρό δεν πίστευε ότι τα μαθήματά του μπορούσαν να βελτιώσουν το χιούμορ κάποιου.

«Τα πρώτα δυο χρόνια της διδασκαλίας μου, δεν πίστευα ότι μπορείς να μάθεις πώς να είσαι πιο αστείος», λέει. «Αυτό που έλεγα εγώ ήταν, "Μπορώ να σας μάθω πώς να αυτοσχεδιάζετε καλύτερα", όμως υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που είναι καλοί στον αυτοσχεδιασμό, χωρίς να είναι αστείοι».

Ο Berg δεν ήταν ο μόνος που το πίστευε αυτό. Κάποιοι άνθρωποι μοιάζουν να είναι από τη φύση τους ξεκαρδιστικοί, ενώ άλλοι… εεε, είναι καλά παιδιά. Εμείς λοιπόν, που έχουμε υποβαθμιστεί στην κατηγορία των μαζών με έλλειψη χιούμορ, είμαστε άραγε καταδικασμένοι να κάνουμε τους άλλους να γελούν μόνο από ευγένεια; Λίγοι τυχεροί έχουν προδιάθεση για χιούμορ ή είναι κάτι που μπορεί να διδαχθεί;

Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει οριστικά ως προς αυτό, κυρίως επειδή δεν συμφωνούν εξ αρχής στο τι είναι αστείο και τι όχι. Για χιλιετίες, οι ιδιαίτερα ευφυείς άνθρωποι αδυνατούσαν να καταλάβουν για ποιο λόγο γελάμε σαν χαζοί βλέποντας ένα meme ή μια γκρινιάρα γάτα. Κάποιοι το αποδίδουν στη λεγόμενη θεωρία της ανωτερότητας, η οποία είναι επηρεασμένη από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη: η ιδέα ότι γελάμε με τις κακοτυχίες των άλλων.

Άλλοι υποστηρίζουν τη θεωρία απελευθέρωσης της έντασης του Sigmund Freud: η ιδέα ότι οι άνθρωποι κάνουν πρόστυχα αστεία και λένε ευφυολογήματα, για να απελευθερώσουν την ψυχολογική ένταση. Στις μέρες μας, πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν κάποια παραλλαγή της θεωρίας της ασυμφωνίας/ασυμβατότητας: η ιδέα ότι το χιούμορ παράγεται, όταν οι άνθρωποι περιμένουν κάτι να συμβεί και στη θέση του συμβαίνει κάτι άλλο. Όπως τα ανέκδοτα με τις ατάκες στο τέλος – ή μια σοβαρή συνέντευξη στο BBC που ξαφνικά γελοιοποιείται με την εισβολή δυο παιδιών στον χώρο.

Παρ' όλα αυτά, αν και οι ερευνητές διαφωνούν ως προς τους λόγος που γελάμε με αυτά που κάνουμε, έχουν αντιληφθεί μέχρι έναν βαθμό, γιατί μερικοί άνθρωποι είναι καλύτεροι στο να κάνουν τους άλλους να γελούν. «Υπάρχει μια γενετική συνιστώσα, στον βαθμό που η ευφυΐα είναι γενετική», λέει ο Peter McGraw, διευθυντής του Ερευνητικού Εργαστηρίου Χιούμορ (HuRL) στο Πανεπιστήμιο Boulder του Κολοράντο. «Ο καλύτερος προγνωστικός δείκτης για την ικανότητα στο χιούμορ είναι η ευφυΐα», υποστηρίζει. «Αυτό είναι κάτι που διαπιστώνεται επανειλημμένως». [Ο McGraw, με τον οποίο συνέγραψα από κοινού το βιβλίο The Humor Code (εκδ. Simon & Schuster), έχει τη δική του εξήγηση για το χιούμορ: Τη θεωρία καλοπροαίρετης παραβίασης, που υποστηρίζει ότι το χιούμορ προκύπτει, όταν κάτι φαίνεται να είναι λάθος ή απειλητικό, ενώ ταυτόχρονα δείχνει σωστό και ασφαλές.]  Με άλλα λόγια, αν είσαι έξυπνος, έχεις περισσότερες πιθανότητες να είσαι αστείος. Αυτό είναι λογικό, αν σκεφτείς πώς δημιουργείται το χιούμορ. Μία από τις θεωρίες που άντεξαν περισσότερο στον χρόνο γύρω από το θέμα επινοήθηκε από τον συγγραφέα και διανοούμενο Arthur Koestler, στο βιβλίο του Η Πράξη της Δημιουργίας (εκδ. Χατζηνικολή, 1964). Εκεί, ο Koestler περιέγραψε το χιούμορ ως τη «σύγκρουση μεταξύ δύο ασυμβίβαστων κωδικών» και τη συγχώνευση δύο αναφορικών πλαισίων που κατά βάση δεν σχετίζονται. Το σημείο όπου τέμνονται αυτές οι δύο έννοιες είναι η ατάκα. Όπως στο παρακάτω αστειάκι:

-Τι παίρνεις αν διασταυρώσεις ανθρώπινο DNA με το DNA μιας κατσίκας;
-Τον πούλο από τον ζωολογικό κήπο.

Η γενετική διασταύρωση και οι ζωολογικοί κήποι δεν έχουν και πολλά κοινά και κανένα από τα δύο δεν είναι ιδιαίτερα αστείο. Όταν όμως διασταυρώσεις αυτές τις δύο έννοιες –αναμειγνύοντας τα γονίδια με… τον παραδοσιακό τρόπο– προκύπτει κάτι αστείο.

Για να μπορούν να κυκλοφορούν όλες αυτές οι έννοιες στο μυαλό σου και για να έχεις την ικανότητα να τις διασταυρώσεις με πρωτότυπους και ξεκαρδιστικούς τρόπους, χρειάζεται να σου κόβει.

Ίσως, λοιπόν, οι έξυπνοι άνθρωποι να έχουν την προδιάθεση να έχουν χιούμορ. Να όμως ένας τύπος ανθρώπου που δεν έχει την προδιάθεση να υπερτερεί στο χιούμορ: Οι άνδρες. Σχεδόν σε όλες τις ποσοτικές δοκιμές, από τις έρευνες για την αξιολόγηση μιας κωμωδίας και τους διαγωνισμούς με ανέκδοτα, μέχρι τα ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης και τις μελέτες παρατήρησης, οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν αποδειχθεί πως δεν διαφέρουν στον τρόπο που αντιλαμβάνονται, απολαμβάνουν και παράγουν το χιούμορ – και αυτό συμπεριλαμβάνει και τα πρόστυχα ανέκδοτα. Γιατί, λοιπόν, λέει ο Christopher Hitchens και ο Adam Corolla ότι οι γυναίκες δεν είναι αστείες; Επειδή απλώς νιώθουν ανεπαρκείς.

Προτού όμως καταλήξουμε ότι το χιούμορ είναι έμφυτο και δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε να κάνουμε εμείς οι χαζούληδες με τις κρυάδες μας, ας επιστρέψουμε στον Berg του UCB. Μην ξεχνάτε ότι είπε πως παλιά νόμιζε ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να βελτιώσουν το χιούμορ τους. Όμως τα τελευταία χρόνια, έχει αλλάξει άποψη. «Τώρα που διδάσκω περισσότερο καιρό, έχω δει περιπτώσεις όπου κάποιοι έγιναν πραγματικά πιο αστείοι», λέει.

Τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν πώς να γίνουν πιο αστείοι είναι κατά βάση ανεπίσημα, λέει ο McGraw. Όμως αυτά τα ανεπίσημα στοιχεία είναι αρκετά πειστικά. Ρίξτε μια ματιά στους μεγαλύτερους κωμικούς που υπάρχουν, όπως τον Jerry Seinfeld, την Amy Schumer, τον Kevin Hart και τον Louis C.K. Κανείς από αυτούς δεν είναι σπιρτόζικο νιάτο. Τους πήρε χρόνια σκληρής δουλειάς, για να γίνουν τόσο σπουδαίοι.

Μπορούν, λοιπόν, οι άνθρωποι να μάθουν να είναι πιο αστείοι; Καταρχάς, λέει ο Berg, πρέπει να γίνεις καλύτερος στο να παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου με κριτική ματιά. «Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι βιάζονται να υποθέσουν ότι είναι περίεργοι οι ίδιοι, όταν βλέπουν κάτι ασυνήθιστο», λέει. Αντ' αυτού, όταν κάτι μοιάζει να μην κολλάει, μην φοβάστε να σταθείτε σ' αυτό για μια στιγμή και να αναρωτηθείτε, «Τι αστείο υπάρχει σ' αυτό;». Αυτό είναι το πρώτο βήμα, για να αρχίσεις να παράγεις καλό υλικό.

Δεύτερον, λέει ο Berg, βρες τη δική σου φωνή: «Πρέπει να εκφράσεις αυτό που πραγματικά σκέφτεσαι. Όταν κάποιος είναι ψεύτικος, φαίνεται». Αν και αυτή η συμβουλή μπορεί να ακούγεται κοινότοπη, σκεφτείτε γνωστούς κωμικούς, όπως τον George Carlin και τον Lenny Bruce: Οι τύποι ήταν πραγματικά αληθινοί.

Αν έχεις κάνει όλα τα παραπάνω και εξακολουθείς να μην έχεις πλάκα, ίσως πρέπει να δοκιμάσεις ένα άλλο μέσο, λέει ο Berg. «Αν δυσκολεύεσαι με το να κάνεις performance, δοκίμασε να γράψεις», λέει. «Αν δυσκολεύεσαι στο γράψιμο, δοκίμασε το Twitter».

Τέλος, το οποίο ίσως να είναι το πιο σημαντικό, πρέπει να είσαι διατεθειμένος να δεχτείς εποικοδομητική κριτική – κυρίως, όταν αυτή προέρχεται από μια αίθουσα γεμάτη κόσμο που δεν γελάει με τα αστεία σου. «Αυτοί που δεν βελτιώνονται στο χιούμορ είναι όσοι δεν κάνουν την απαραίτητη εσωτερική ανασκόπηση, για να κατανοήσουν πού αποτυγχάνουν», λέει ο Berg.

Με άλλα λόγια, όλοι εκείνοι που άρχισαν να γελάνε, όταν προσπάθησες να χορέψεις hip hop σε εκείνο το πάρτι πριν από καιρό, δεν γελούσαν, επειδή είχες πλάκα, αλλά επειδή σε κορόιδευαν. Όταν καταλάβεις το γιατί, θα είσαι ένα βήμα πιο κοντά στο να γίνεις αστείος.

Περισσότερα από το VICE

Τι Σημαίνει να Έχεις Σπουδάσει στο Πάντειο

Αγόρασε Ένα Κομμάτι του Berghain, για να Αποδείξεις Πόσο Πραγματικά Αγαπάς το Clubbing

Τι Σημαίνει να Είσαι Agender και Νon Βinary Άτομο στην Ελλάδα του 2017;