Μιλήσαμε για Memes με τον Άνθρωπο που τα Ξέρει Καλύτερα από Όλους στην Ελλάδα

Υπάρχει ένας άγραφος κανόνας μέσα στη διαδικτυακή κοινότητα των memes που λέει ότι μπορείς να παράγεις, να καταναλώσεις και να αναπαράγεις memes αλλά δεν μπορείς να κάτσεις να τα εξηγήσεις ούτε φυσικά να τα θεωρητικοποιήσεις. Αν το κάνεις, χάνουν αυτομάτως το νόημα τους τόσο τα ίδια όσο τελικά και αυτά που πρεσβεύει η ενασχόληση μαζί τους. Εδώ που τα λέμε, πώς μπορεί να εξηγήσει κανείς ένα meme σε κάποιον που δεν το κατάλαβε;

Αυτή ήταν και η πρώτη σκέψη που έβαλε σε δισταγμό τον Θέμη όταν του πρότεινα την προοπτική αυτής της συζήτησης. Σε αντίθεση με όσα λένε ειδικοί και επιστήμονες, κάποια πράγματα καλό είναι να μην τα ξεσκαλίζεις. Ο Θέμης διατηρεί λογαριασμούς στο Instagram και στο Facebook (θα τους βρείτε εδώ και εδώ) οι οποίοι συχνά ονομάζονται από όσους τους ακολουθούμε ως «οι καλύτεροι λογαριασμοί που υπάρχουν στο ελληνικό Ίντερνετ». Μέσα από τους λογαριασμούς αυτούς, εκείνος λειτουργεί ως διανομέας και παραγωγός memes.

Ο ίδιος βρίσκεται στη φάση των memes από πολύ νωρίς, «από το σωτήριο έτος 1996», όπως θα δείτε ότι τονίζει παρακάτω και έχει κερδίσει με το σπαθί του τον χαρακτηρισμό του “meme lord”. Τελικά αποδέχτηκε την πρόσκλησή μου για μία κυρίως βιωματική -παρά θεωρητική- συζήτηση για το παρόν και το μέλλον των memes, αλλά και τη σχέση που έχει επί δεκαετίες ο ίδιος με την κουλτούρα τους.

VICE: Θα ήθελα, αν θες, να μου δώσεις έναν ολόδικό σου ορισμό για το τι είναι τα memes.
Θέμης: Ξεκινάς με τα πιο δύσκολα. Νομίζω ότι ανάμεσα στα δύο άκρα, εκείνο του πιασάρικου ορισμού που είχε δώσει ο κατά τα άλλα αχώνευτος Ντόκινς, με φυσική επιλογή, μεταλλάξεις και όλα αυτά, και στο «αστείες φωτογραφίες στο Ίντερνετ», θα έλεγα πως είναι ένας συλλογικός τρόπος που έχει βρει για να μοιράζεται χιούμορ και να ξεχνιέται για λίγο, έστω, ο κόσμος που περνάει το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς του online.

Πώς έμπλεξες με αυτά; Από πότε περίπου άρχισες να ασχολείσαι;
Κατά κάποιο τρόπο, ήμουν εκεί από την αρχή -εννοώ στη γέννηση του φαινομένου- μιας και είμαι λίγο πολύ online από το σωτήριο έτος 1996. Οπότε έχω βιώσει, ας πούμε, άλλοτε ως παρατηρητής και μετέπειτα ως δημιουργός κι εγώ, αυτό τον σταδιακό μετασχηματισμό που υπέστη το χιούμορ μέσα από το πρίσμα του ίντερνετ.

Πρόλαβες τη φάση με 4chan και Imageboard. Τι είναι αυτό που πιστεύεις ότι έχει αλλάξει πλέον 10-15 χρόνια μετά;
Πολλοί θεωρούν ότι η φάση ξεκίνησε στο 4chan, αλλά ξεχνούν ότι όλων αυτών των imageboards προϋπήρχε το ιστορικό φόρουμ του Something Awful, από όπου ξεπήδησαν τα proto-memes ας πούμε. Φωτοσοπιές, image macros, όλα γύρω από συγκεκριμένα themes & templates τα οποία στη συνέχεια αποκτούσαν δική τους ζωή. Κι έπειτα ήρθε το 4chan, το οποίο ουσιαστικά δεν είχε moderation, οπότε άρχισε πολύς κόσμος να μεταναστεύει προς τα εκεί και να σκαρφίζεται ολοένα και πιο absurd υλικό, με αποτέλεσμα ορισμένα memes/templates εκείνης της εποχής (2005-06) να παραμένουν παραδόξως revelant ακόμα και σήμερα. Δηλαδή τα αναγνωρίζει κόσμος.

Αυτό που στην ουσία έχει αλλάξει είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερη διάχυση των memes σε πιο “casual” κόσμο και ότι υπάρχει ένα φαινόμενο ανάδρασης με την ποπ κουλτούρα (σε σημείο που να γίνονται ευθείες αναφορές σε memes σε ταινίες και σειρές, όπως και να στήνονται συγκεκριμένα πλάνα/σκηνές με σκοπό τη δημιουργία memes από το κοινό). Όπως είχε γίνει και στην περίπτωση του Something Awful, που με τον καιρό έγινε δημοφιλές, η διάχυση αυτή από κάποιους θεωρείται πως ρίχνει το επίπεδο των memes – και σε κάποιες περιπτώσεις ισχύει αυτό. Αλλά παράλληλα ξεπηδούν συνεχώς νέα τα οποία δεν έχουν κάτι να ζηλέψουν κατά τη γνώμη μου από παλιότερα ιστορικά templates.

Έχεις πιάσει τον εαυτό σου να γελάει σήμερα με memes που βγήκαν ξέρω ’γω πριν 10 χρόνια; Πιστεύεις ότι τα memes γερνάνε πάρα πολύ γρήγορα;
Η πλειοψηφία των memes μπορούν να ιδωθούν μόνο στο εκάστοτε χρονικό πλαίσιο που δημιουργήθηκαν. Αποκρυσταλλώνουν δηλαδή μια πολύ συγκεκριμένη περίοδο και ως εκ τούτου γίνονται εύκολα dated. Σε συνδυασμό με τη συνολική μετατόπιση προς ολοένα και πιο absurd μορφές χιούμορ, που πηγάζει μάλλον από το γεγονός ότι ο κόσμος μετά από 20 χρόνια σερί καφρίλας στο Ίντερνετ, αλλά και στη ζωή, έχει γίνει αρκετά jaded πλέον, πολλά memes δεκαετίας και βάλε φαίνονται απίστευτα παρωχημένα. Παρόλα αυτά, υπάρχουν παλιά templates που τα βλέπω και χαμογελώ, γιατί θυμάμαι να τα βιώνω καθώς γεννιόντουσαν. 

Ένιωσες ποτέ ότι δεν πιάνεις το χιούμορ που κάνουν διαδικτυακά οι Zoomers;
Παραδόξως, όχι. Κι αυτό γιατί βασίζεται εν πολλοίς σε συγκεκριμένες πτυχές της ποπ κουλτούρας, την οποία ακολουθώ ευλαβικά. Λίγες δηλαδή είναι οι φορές που έχω αναρωτηθεί για κάποιο reference σε zoomer χιούμορ. Παρόλα αυτά, σαν γερο-millenial, νιώθω συχνά όταν αλληλεπιδρώ με zoomers σαν τον Μπουσέμι με το skateboard που αναφωνεί “how do you do, fellow kids?”. Το έχουν πάντως πολύ οργανικά οι zoomers με τα memes και την όλη κουλτούρα του Ίντερνετ – πράγμα απόλυτα λογικό.

Αυτό των boomers με τα memes που ανταλλάζουν στο Viber;
Λοιπόν, αν με ρωτήσεις, κατά κάποιο τρόπο οι boomers έχουν κερδίσει και εκεί. Τι εννοώ: Ακολουθώ διάφορες σελίδες-παρατηρητήρια boomer posts/humor και ειλικρινά γελάω σχεδόν με κάθε πράγμα που ποστάρεται εκεί. Γελάω επειδή μου φαίνεται εξωφρενικά μη αστείο ή παρωχημένο ή προβληματικό το χιούμορ αυτό, γελάω βασικά με το γεγονός ότι κάποιοι τα θεωρούν ειλικρινά αστεία όλα αυτά, αλλά γελάω nonetheless. Και οι ίδιοι φαίνεται να περνάνε μια χαρά. Άσε που αποτελεί κι ενός είδους reality check, ειδικά για όσους καιγόμαστε online με ολοένα και πιο abstract χιούμορ. Οπότε, αν το σκεφτείς, οι boomers έχουν κερδίσει.

Είναι δύσκολη μορφή χιούμορ τα memes;
Δεν είναι ακριβώς δύσκολη. Αλλά πολύς κόσμος θεωρεί ότι ένα meme είναι μια φωτό με μια ατάκα πάνω και μια ατάκα κάτω σε Impact font. Το οποίο μπορεί μεν να γίνει αστείο, φιλτραρισμένο μέσα από πολλαπλές στρώσεις ειρωνείας, αλλά έτσι σκέτο… δεν. Χρειάζεται λίγο να κρατά κανείς μια επαφή με την online κουλτούρα, να μπορεί να διαχειρίζεται ειρωνεία και να έχει μια συναίσθηση του πόσο γελοίο πράγμα είναι σαν διαδικασία η δημιουργία ενός meme, για να φτιάξει κάτι πραγματικά dank.

Κατάλαβα ότι κριντζάρεις όταν διαβάζεις ή ακούς προσπάθειες να εγγραφούν σε πλαίσιο και να θεωρητικοποιηθούν τα memes. Γιατί αυτό;
Πολύ απλά, γιατί τα memes δεν είναι κάτι που χρήζει θεωρητικοποίησης. Έχουν κάτι το spontaneous, έχουν κάτι το βαθιά absurd ενίοτε, έχουν το στοιχείο της χαλάρωσης/απόδρασης από τη μιζέρια της καθημερινότητας, έστω και για τα λίγα δευτερόλεπτα που ξεφυσάς απ’ τη μύτη βλέποντας κάποιο νέο post σε meme page, και είναι κρίμα κάπως να προσπαθούμε κι αυτό να το ξεψειρίσουμε για να αντλήσουμε ακαδημαϊκό clout.

Θυμάμαι ένας φίλος μου είχε πει σε μια φάση «μαλάκα, μετά από τόσα χρόνια στο ίντερνετ, έχω φτάσει πλέον legit να θεωρώ ως peak humor μια deep fried φωτογραφία του Ομπάμα με γραμμένο από κάτω με τεράστια γράμματα “CUM’”. Γιατί να το θεωρητικοποιήσεις αυτό; Είναι υπέροχο όπως είναι.

Γιατί όλο αυτό το χιούμορ των millennials και των zoomers που μιλάει για θλίψη και στεναχώρια έχει ως κανάλι συχνά τα memes;
Διότι τα memes έχουν πολύ έντονο το στοιχείο της συλλογικής εμπειρίας. Ουσιαστικά είναι καταστατικό στοιχείο τους. Το γεγονός ότι εν έτει 2022 π.χ. ένα meme μπορεί να ξεπερνά γλωσσικά/πολιτισμικά -και ό,τι άλλο θες– σύνορα και να το βρίσκουν αστείο άτομα σε όλες τις γωνιές του κόσμου, εγώ το βρίσκω απίστευτα ανακουφιστικό. Οπότε το να εκφράζει κανείς την κατάθλιψη που μπορεί να νιώθει μέσα από ένα meme και να ξέρει ότι θα βρει όμοιούς του που θα γελάσουν κι αυτοί, αναγνωρίζοντας στο εκάστοτε meme στοιχεία της στενοχώριας που βιώνουν οι ίδιοι, είναι μεγάλο ψυχολογικό βοήθημα. Νιώθεις λιγότερο μόνος.   

Mπορούν να φτιάξουν τα memes ένα comfort zone;
Φυσικά μπορούν. Και μόνο το γεγονός ότι είναι ικανά να παράξουν λίγη σεροτονίνη, έστω και παρωδικά, τα καθιστά comfort ασχολία, και το γεγονός ότι είναι κάτι που μοιράζεσαι με άλλους –γιατί αν κάτι δε το πιάνουν και άλλοι, πολύ απλά δεν είναι meme– μπορεί να δημιουργήσει τρομερές κοινότητες. Το βλέπει κανείς αυτό και σε meme pages/groups στο Facebook, στο Reddit κ.λπ.

Υπάρχει ένα template που είναι το αγαπημένο σου αυτή την περίοδο;
Δύσκολη κι αυτή η ερώτηση. Νομίζω ότι το αγαπημένο μου του τελευταίου χρόνου ήταν η όλη φάση με τα sigma male/trillionaire grindset video edits και copypastas και οι παραλλαγές τους που έκαναν peak το περασμένο καλοκαίρι, κι ακόμα προσφέρουν δυνατό υλικό. Είναι χρυσωρυχείο.

Ποια είναι η καλύτερη πλατφόρμα (Instagram, Facebook, Twitter) για την αναπαραγωγή τους;
Οπουδήποτε. Από imageboards και Reddit, μέχρι Insta και Facebook groups, δεν έχει σημασία τόσο πολύ το μέσο (εκτός κι αν μιλάμε για sites τύπου ifunny/9gag κ.λπ. με τα εκνευριστικά watermarks, που στοχεύουν κυρίως σε normie κοινό, και ενθαρρύνουν απλά τα shares των πιο basic memes για τα pageviews).

Είσαι δημιουργός και διαμοιραστής memes. Έχεις κάτσει ποτέ να το αναλύσεις λίγο αυτό; Τι προσφέρει σε εσένα και τι προσφέρει σε όλους εμάς που σε παρακολουθούμε;
Η αλήθεια είναι μέχρι τη στιγμή που με ρώτησες όλα αυτά, δεν είχα κάτσει να το σκεφτώ - όχι σοβαρά τουλάχιστον. Μεταξύ μας, δεν νομίζω κι ότι χρειάζεται – βλέπε και την άποψή μου περί θεωρητικοποίησης των memes. Πάνω-κάτω, είναι αυτό που σου είπα και πριν: Με κάνει να νιώθω λιγότερο μόνος και επειδή πολλές φορές απαιτεί χρήση Photoshop/Premiere και άλλων προγραμμάτων, οπότε αποτελεί κι ένα είδος δημιουργικής διεξόδου (εδώ μπορεί κανείς να κριντζάρει ελεύθερα).

Οπότε το να ξέρω ότι αυτό το συχνά γελοίο ή εντελώς παράλογο πράγμα που με κάνει να γελάω και για το οποίο έχω ξοδέψει μάλλον υπερβολικά πολύ χρόνο και κόπο, και που είναι αστείο χωρίς να καταφεύγει στο ρατσισμό ή στο σεξισμό ή σε άλλα προβληματικά στοιχεία, μπορεί να κάνει και άλλους ανθρώπους να γελάσουν με τη σειρά τους, μου φτιάχνει τη διάθεση.

Κι αντίστοιχα μπορεί να φτιάχνει, έστω και για λίγο, τη διάθεση σε όσους τυχαίνει να το δουν αργότερα μέσα από shares, stories, reposts σε meme pages κ.λπ. Οπότε, ξέρεις, σταδιακά δημιουργείται ένα κοινό που αποτελείται από εντελώς άκυρα άτομα που όμως θα ευθυγραμμιστούν με την ειρωνεία και τα όποια references και το χιούμορ, και θα το μοιραστούν ή και επεξεργαστούν κι αυτοί με τη σειρά τους, και κάπως θα αποκτήσει μια δική του ζωή αυτό το φαινομενικά χαζό jpeg. Ενδιαφέρον trivia: Στην ψυχολογία αυτό είναι γνωστό ως φαινόμενο ligma.

In Photos: Αντιπολεμικές Πορείες Υπέρ της Ουκρανίας από Όλο τον Κόσμο

Ο Γιώργος Κουτλής των «Παικτών» Είναι ο Νέος Θεατρικός Σκηνοθέτης που Όλοι Περιμένουν να Δουν τι θα Κάνει Μετά

Την Αστρολογία μου Μέσα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.