Μέσα στα Σύγχρονα Γκουλάγκ της Ρωσίας

Η Elena Anosova πέρασε την εφηβεία της σε ένα ρωσικό οικοτροφείο και ήταν μια εμπειρία που τη στιγμάτισε. «Ήταν ένα ίδρυμα με δική του ιεραρχία και κανόνες», λέει όταν το θυμάται. Ένα δικό του σύμπαν, χωρίς ιδιωτικό χώρο ή ασφάλεια και με δικές του κοινωνικές νόρμες. Το γεγονός ότι μεγάλωσε σε αυτό το περιβάλλον, έκανε την Elena να ενδιαφερθεί για τους κλειστούς γυναικείους μικρόκοσμους κι έτσι κατέληξε στις σωφρονιστικές αποικίες γυναικών.

Η Ρωσία έχει μακρά ιστορία εκμετάλλευσης γυναικών και ανδρών κρατουμένων. Σήμερα, αυτές οι «σωφρονιστικές αποικίες» είναι άμεσοι απόγονοι των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας Γκουλάγκ της δεκαετίας του '30 και έχουν γίνει ο πιο συνηθισμένος τύπος φυλακών σε νυν και πρώην εδάφη της Ρωσίας. Τέτοιες αποικίες συνήθως συνδυάζουν ανειδίκευτη εργασία με την εκάστοτε ποινή.

Η φωτογράφος και καλλιτέχνις Elena Anosova απέκτησε πρόσβαση σε κάποιες από αυτές και φωτογράφισε τις κρατούμενες. Μας μίλησε για όσα είδε και για το πώς η πατριαρχική ρωσική κοινωνία κλείνει τόσες γυναίκες στη φυλακή.

VICE: Elena, απ' όσο ξέρω, αρχικά φωτογράφιζες οικοτροφεία, σαν κι εκείνο που φοίτησες εσύ. Γιατί πέρασες στις φυλακές;
Elena Anosova: Οι καιροί έχουν αλλάξει και με το Ίντερνετ τα οικοτροφεία έχουν αλλάξει, είναι πολύ καλύτερα από τη δεκαετία του ‘90 που πήγαινα εγώ. Έτσι χρειαζόμουν κάτι άλλο. Και αποφάσισα ότι η δεύτερη καλύτερη περίπτωση ήταν μια φυλακή.

Πώς απέκτησες πρόσβαση;
Μου πήρε οκτώ μήνες να πάρω άδεια και βοήθησαν πολλοί, φίλοι και φίλοι φίλων, καθώς και οι γονείς τους. Επίσης, η διοίκηση κατάλαβε ότι δεν είμαι δημοσιογράφος κι αυτό βοήθησε πολύ. Απέκτησα πρόσβαση τον Αύγουστο του 2014, αν και ακόμα προσπαθώ σε κάποιες περιπτώσεις.

Πώς είναι μια φυλακή γυναικών στη Ρωσία;
Συχνά, μια σωφρονιστική αποικία είναι το μόνο μέρος που μπορείς να δουλέψεις σε μικρά απομονωμένα χωριά. Μια αποικία 900 φυλακισμένων μπορεί να βρίσκεται σε ένα χωριό μόλις 400 ατόμων. Το προσωπικό που φωτογράφισα συνήθως ήταν νεαροί άνδρες και γυναίκες που είχαν επιστρέψει από τις μεγάλες πόλεις για να φροντίσουν τους ηλικιωμένους γονείς τους. Κάποιες από αυτές τις οικογένειες δουλεύουν για το σωφρονιστικό σύστημα εδώ και γενιές. Και υπάρχει αυτή η αντίθεση –μέσα στην αποικία, οι κρατούμενες ζουν πολύ στριμωχτά– ενώ έξω υπάρχουν απέραντα τοπία και ψυχή ζώσα.

VICE Video: Έχω Αυτισμό, Είμαι Διαφορετικός, Είμαι ο Εαυτός μου

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το μισό προσωπικό είναι γυναίκες, όπως και οι επικεφαλής των αποικιών. Απασχολούνται σε θέσεις ηγετικές, εκπαιδευτικές και υπηρεσιών. Και οι φυλακισμένες εργάζονται, κυρίως στην υφαντουργία. Τα μέρη αυτά είναι κλειστά, έτσι φτιάχνουν μια ιεραρχία και δυστυχώς πάντα υπάρχει πολλή βία - τόσο από τη διοίκησ, όσο κι από τις κρατούμενες.

Σήμερα, σύμφωνα με άρθρα δημοσιογράφων και εκθέσεις ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φυλακισμένοι στη Ρωσία υφίστανται καθημερινά βασανιστήρια. Μέχρι στιγμής, φέτος, έχουν πεθάνει έξι άνθρωποι. Τουλάχιστον 15 έχουν υποστεί ηλεκτροσόκ και μια ντουζίνα, στραγγαλισμό ή πνιγμό.

Πώς σε δέχτηκαν αυτές οι γυναίκες στη φυλακή;
Έμπαινα στη φυλακή στις 8 το πρωί και έμενα μέχρι να μου πουν να φύγω. Τις πρώτες εβδομάδες δεν τραβούσα φωτογραφίες. Μιλούσαμε, πίναμε τσάι και συνηθίζαμε η μια την άλλη. Κάποιες με είδαν σαν φίλη, άλλες σαν αδελφή ή σαν παιδί τους. Από την αρχή ήμουν ειλικρινής. Τους είπα ότι έκανα ένα προσωπικό πρότζεκτ. Και νομίζω ότι συμφώνησαν να φωτογραφηθούν, επειδή τους είπα ότι οι λόγοι που είχα για το πρότζεκτ ήταν σχεδόν καθαρά εγωιστικοί. Δεν προσποιήθηκα ότι θα άλλαζα τον κόσμο. Ομολόγησα ότι ήταν η δική μου ψυχοθεραπεία. Και συμφώνησαν να συμμετάσχουν.

Υπάρχει συγκεκριμένο μοτίβο για το πώς κατέληξαν αυτές οι γυναίκες στη φυλακή;
Στη Ρωσία έχουμε σοβαρό πρόβλημα με την ενδοοικογενειακή βία και τη βία γενικότερα. Στην κουλτούρα μας δεν είναι σωστό να συζητάμε τις οικογενειακές υποθέσεις εκτός σπιτιού. Βίαιες συμπεριφορές μπορεί να συμβαίνουν για πολύ καιρό και στο τέλος οι γυναίκες δεν αντέχουν πια. Με σόκαρε η ιστορία μιας γιαγιάς που σκότωσε τον άνδρα της κόρης της, επειδή την έδερνε συνέχεια. Επίσης ο τύπος είχε σπάσει και τα δύο χέρια της πεντάχρονης εγγονής της. Αυτή η γυναίκα δεν θυμάται πώς έκανε τον φόνο.

Η χώρα μου εξακολουθεί να είναι παραδοσιακή, παραμένει πατριαρχική και αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στην επαρχία. Έχουμε μια παροιμία «ξυλοδαρμός σημαίνει αγάπη». Είναι θλιβερό, αλλά θεωρούμε αυτή την άποψη αποδεκτή.

Ζήτησες από κάποιες από αυτές τις γυναίκες να κρατάνε το αγαπημένο τους αντικείμενο. Τι κράτησαν;
Πολλά και διάφορα. Τα λουλούδια που φρόντιζαν, βιβλία και πράγματα που τους έστελναν από το σπίτι. Τη Βίβλο, γάτες, διακοσμητικά. Όλα είναι διαφορετικά, γιατί κάθε άτομο είναι διαφορετικό.

Πήγες σε τρία διαφορετικά είδη φυλακών. Υπήρχε διαφορά στη συμπεριφορά ή στη στάση των γυναικών;
Πήγα σε τρεις αποικίες. Η μία ήταν για όσες είχαν διαπράξει έγκλημα πρώτη φορά, η δεύτερη για επανειλημμένα αδικήματα και η τρίτη μια φυλακή για μέτριες ποινές, με ελάχιστη ασφάλεια. Είναι πολύ σημαντικός ο διαχωρισμός, επειδή οι κρατούμενες επηρεάζονται μεταξύ τους. Στη φυλακή όσων είχαν διαπράξει πολλαπλά εγκλήματα, υπήρχαν λιγότερες ελπίδες για το μέλλον. Πολλές έχουν άδεια χέρια γιατί δεν είχαν τίποτα ή μου είπαν ότι δεν τις ενδιέφερε πια τίποτα.

Τι έμαθες από αυτό το πρότζεκτ;
Ότι η Ρωσία δεν έχει τις υποδομές να στηρίξει άτομα που βγαίνουν από τη φυλακή. Και πολλοί δεν έχουν πού να πάνε και δεν έχουν κανέναν να τους βοηθήσει. Έρχονται αντιμέτωποι με το στίγμα, θεωρούνται εγκληματίες. Πολλοί, άπαξ και μπουν στο σύστημα, αναγκάζονται να διαπράξουν εγκλήματα επειδή δεν έχουν τρόπο να βρουν δουλειά και δεν θέλουν να γίνουν βάρος στους γονείς τους. Τράβηξα αυτές τις φωτογραφίες για να τραβήξω την προσοχή στο γεγονός ότι αυτές οι γυναίκες πρέπει να ενσωματωθούν ξανά όταν αφεθούν ελεύθερες και χρειάζονται βοήθεια για αυτό. Θα ήταν υπέροχο αν η κοινωνία μας είχε μεγαλύτερη ενημέρωση γι’ αυτό που συμβαίνει στις φυλακές. Δεν έχουμε ανοχή, ενσυναίσθηση, επίγνωση.

Τι συναίσθημα σου άφησε όλο αυτό;
Ένιωσα ότι στη φυλακή οι γυναίκες δεν παύουν να είναι μητέρες, αδελφές, δασκάλες, αγαπημένες, γιαγιάδες ή απλώς χαριτωμένα κορίτσια.

Ακολουθήστε την Elena Anosova στο Instagram.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο VICE AU.

Περισσότερα από το VICE

Τα Ηλεκτρικά Πατίνια στην Αθήνα Είναι Μια Θεωρητικά Καλή, Αλλά Επικίνδυνη Ιδέα

«Δεν Αγαπούσε Εμένα, Αλλά την Κόκα» - Πώς Επηρεάζονται οι Σχέσεις Από τα Ναρκωτικά

«Ο Σημίτης Είναι Εβραίος» - Τα Fake News, ο Αντισημιτισμός και η Ακροδεξιά