Δέκα Χρόνια Μετά, το Avatar Είναι η πιο Δημοφιλής Ταινία που Λίγοι Θυμούνται

Η πολυαναμενόμενη υπηρεσία streaming της Disney, το Disney+, ξεκίνησε και μαζί της η επανέκδοση του Avatar, που η Disney απέκτησε όταν αγόρασε τη Fox, τον Μάρτιο. Θα είναι ένα από τα πιο σημαντικά φιλμ του σάιτ,

Η επίδραση της κυκλοφορίας του Avatar παγκοσμίως πριν από μια δεκαετία ήταν αναμφισβήτητα τεράστια. Το έπος επιστημονικής φαντασίας του James Cameron ήταν ξεκάθαρο event. Όλοι έπρεπε να το δουν 3D. Και λίγο ή πολύ αυτό κάναμε –κάποιοι από μας δυο και τρεις φορές– κι έτσι έγινε η ταινία με τα μεγαλύτερα έσοδα όλων των εποχών (2,7 δισεκατομμύρια, τίτλος που έχασε έκτοτε από το Avengers: Endgame). Όπως ο Τιτανικός ήταν blockbuster με καλές κριτικές, με σκορ 82% στο Rotten Tomatoes. Ο μακαρίτης Roger Ebert τού έβαλε 4/4, λέγοντας ότι «το Avatar δεν είναι απλώς συναρπαστική διασκέδαση, αν και είναι και αυτό. Είναι μια τεχνική επανάσταση. Έχει ξεκάθαρα οικολογικό και αντιπολεμικό μήνυμα. Είναι προορισμένο να γίνει καλτ».

Ωστόσο, δέκα χρόνια μετά, ένα μέρος της λάμψης είχε ξεθωριάζει γιατί το Avatar, παρά τα ρεκόρ, δεν κατάφερε να κερδίσει τα περισσότερα Όσκαρ για τα οποία ήταν υποψήφιο – ανάμεσά τους τα Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Ταινίας, τα οποία θα έδιναν στην ταινία μια νομιμοποίηση που δεν παίρνουν συχνά τα blockbusters. Μια μεγαλύτερης διάρκειας επανέκδοση εμφανίστηκε και εξαφανίστηκε χωρίς πολλά-πολλά. Και όταν ο Cameron ανακοίνωσε τέσσερα sequels το 2017, ήταν λες και το franchise είχε εξαντληθεί πριν ξεκινήσει καν.

Η υπόθεση του Avatar είναι πολύ απλή, παρόλο που έχει πολύ υλικό. Μια μεγάλη απρόσωπη εταιρεία κάνει εξόρυξη ενός σπάνιου μετάλλου, του unobtanium, από το σχεδόν κατοικήσιμο φεγγάρι Pandora. Για να αποκτήσουν νομιμότητα, έχουν επιτρέψει στους επιστήμονες να μελετήσουν έναν ανθρωποειδή μπλε ιθαγενή πληθυσμό στην Pandora, τους Na’vi. Για να κάνουν επαφή, οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσουν κλώνους ανθρώπων Na ‘vi και οι άνθρωποι μπορούν να μεταφέρουν τη συνείδησή τους στα άβαταρ. Ο πρωταγωνιστής μας, ο Jake Sully, είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν άβαταρ και επειδή έχασε ένα από τα πόδια του ως πεζοναύτης, όταν γίνεται Na’vi, μπορεί να περπατήσει ξανά.

Κατά κάποιον τρόπο, είναι μια μεγάλη μεταφορά για την απορρόφηση του να βλέπεις μια ταινία 3D. Ο Jake μπορεί να βιώσει μια ρεαλιστική διάδραση με έναν κόσμο φαντασίας, ενώ είναι ακίνητος σε μια σκοτεινή άκατο.

Τα πράγματα μπερδεύονται όταν ο Jake έρχεται σε επαφή με τους Na’vi και συνειδητοποιεί ότι είναι ένας καταπιεσμένος λαός, που θέλει να ξαναβρεί τα μέσα παραγωγής και τον τρόπο ζωής του. Καθώς πατάει και στους δύο κόσμους, γίνεται, προβλέψιμα, αρχηγός των Na’vi και τους βοηθάει να αντιμετωπίσουμε τους δυνάστες τους. Είναι ομολογουμένως μια διασκεδαστική ταινία, αν και το μοτίβο «λευκός σωτήρας που γίνεται ντόπιος» δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από τα sci-fi γνωρίσματα. Όσο μπλε δέρμα κι αν έχει, δεν δικαιολογεί τα μοτίβα των «ευγενών αγρίων» και τις προφανείς αναφορές στην αποικιακή ιστορία και τις ρατσιστικές αφηγήσεις του Νέου Κόσμου. Ο Cameron κρατάει τη συγκεκριμένη μεταφορά πολύ κοντά στην πηγή και αφήνει μια άσχημη επίγευση.

Όχι ότι το κακό γούστο ή το προσβλητικό περιεχόμενο εμπόδισε ποτέ μια ταινία να γίνει καλτ (ή να βγάλει ένα σωρό λεφτά, όπως στην περίπτωση του Avatar). Καθώς μυστηριωδώς έγινε αδιάφορη, το Avatar μπορεί να είναι το αντίθετο της καλτ ταινίας.

Οι καλτ ταινίες συνήθως χτίζουν φήμη σταδιακά. Έχουν quotes που μένουν (The Big Lebowski, Casablanca, The Room ή το They Live). Κανείς δεν λέει ατάκες από το Avatar. Δεν λέγοντα τα "I see you" ή "Pandora will shit you out dead", όπως τα "Game over, man" και "Get away from her, you bitch" από τα Aliens, ή το "I’ll be back" και "hasta la vista, baby" από τα Terminator, του ίδιου σκηνοθέτη.

Οι καλτ ταινίες επίσης προκαλούν διάθεση για συμμετοχή, είτε να ντύνεσαι κάπως είτε να τραγουδάς είτε να βρίζεις, όπως σε μια μεταμεσονύχτια προβολή του Rocky Horror Picture Show, να πετάς κουτάλια και μπάλες στο The Room ή να κάνεις fan art και να γράφεις μυθοπλασία που επεκτείνει τον κόσμο του Star Trek.

Οι καλτ ταινίες, επίσης, έχουν διάρκεια. Αντέχουν και αυτό συμβαίνει οργανικά. Για παράδειγμα, οι fans κάνουν ουρές για να δουν το Blade Runner σε ειδικές προβολές ή μαζεύουν λεφτά για φιλανθρωπίες σε ετήσιες προβολές του Serenity του Joss Whedon. Το να ανακοινώνεις sequels είναι κάτι άλλο. Και πέρα από την προσδοκία του Cameron να κάνει νέες ταινίες Avatar στη νέα χιλιετία, δεν φαίνεται να υπάρχει προσπάθεια από το κοινό ώστε να συνεχιστεί η συζήτηση των Avatar (όσο και αν προσπαθεί η Marianne Williamson).

Ο Τιτανικός, του οποίου τα τρομερά ρεκόρ έπρεπε να καταρρίψει του Avatar, είναι ένα καταπληκτικό αντιπαράδειγμα, που δείχνει πώς ένα τεράστιο κινηματογραφικό φαινόμενο μπορεί να έχει στοιχεία καλτ ταινίας. Ακόμα είναι θέμα άρθρων και αναλύσεων μετά από δυο δεκατίες το τραγούδι των τίτλων - αυτό και μόνο θα καθιστά την ταινία εμβληματική ακόμα και χωρίς τις ατάκες "I’m the king of the world" και "draw me like one of your French girls" ή ερωτήματα, όπως γιατί η Ρόουζ γριά πέταξε το κόσμημα ή δεν χωρούσε ο Τζακ στην πόρτα μαζί με τη Ρόουζ για να επιβιώσει (φυσικά χωρούσε, εγκατέλειψαν την προσπάθεια μετά την πρώτη φορά).

Όμως, αυτό που χαρίζει στο Avatar μια θέση στις ιστορικά σημαντικές ταινίες είναι το ότι άλλαξε τον τρόπο που αυτές διανέμονται και παρουσιάζονται. Ο Cameron ήταν πολύ πονηρός. Ενώ πουλούσε την πρωτοπορία της ταινίας με focus στις συναρπαστικές δυνατότητες της νέας 3D τεχνολογίας, στην ουσία έσπρωξε το χέρι των κινηματογράφων που αντιστέκονταν στην ψηφιακή προβολή (έχοντας δει την ταινία σε IMAX 3D και σε 12ιντσο λάπτοπ, θα έλεγα πως αυτή η μετάβαση ήταν πιο συναρπαστική από την ίδια την ταινία). Το ψηφιακό πέρασε τελικά, ενώ ο Δούρειος ίππος που ήταν το 3D, είναι τώρα σε πτώση.

Η όλη εμπειρία του Avatar ήταν σαν να την αντίστροφη δημιουργία μιας καλτ ταινίας. Όλο το πολιτισμικό της κεφάλαιο καταναλώθηκε με την κυκλοφορία και δεν χτίστηκε με τον καιρό. Ίσως ήταν πολύ mainstream για να δημιουργηθεί κάποιο πολιτιστικό κίνημα. Ή ίσως να ήταν πολύ προφανές. Το Blade Runner μας ζητάει να αναρωτηθούμε αν ο πρωταγωνιστής, Rick Deckard, ήταν Replicant, οι μηχανές που κυνηγούσε εξαρχής. Το Night of the Living Dead και το Freaks μας ρωτάνε τι σημαίνει να είσαι τέρας, χωρίς να δίνουν εύκολες απαντήσεις. Το Plan 9 From Outer Space μας κάνει να αναρωτηθούμε «πώς φτιάχτηκε όλο αυτό».

Οι καλτ ταινίες δεν είναι τόσο «καλοραμμένες» όπως το Avatar, μια ταινία που έχει λίγα να προσφέρει αν την ξαναδείς. Τα αστεία ότι ο Cameron έκλεψε ονόματα και τοποθεσίες από το Pocahontas δεν ήταν παράλογα. Όπως και οι συγκρίσεις με το Dances with Wolves και άλλες φαντασιώσεις «αποικιοκράτη λευκού σωτήρα».

Παρά την τεχνολογική σημασία του, το Avatar μπορεί να ήταν λιγάκι δυσδιάστατο για να έχει πολιτιστική αντοχή. Αμφιβάλλω ότι όλα αυτά θα έχουν σημασία όταν το Avatar 2 βγει στις αίθουσες το 2021. Στο Χόλιγουντ αρέσει το θέαμα και το franchise. Και ο Cameron έχει αποδειχτεί ικανός να μας διασκεδάζει, και με το παραπάνω.

Ακολουθήστε τον Frederick Blichert στο Twitter.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο VICE CA.

Περισσότερα από το VICE

Από τον Σακχαρώδη Διαβήτη στα Ρινγκ και Από το Κιλκίς στην Αμερική

Πάρε Σκύλο αν Θες να Ζήσεις Περισσότερο και να Γίνεις Καλύτερος Άνθρωπος

«Άρχισα να Δοκιμάζω Πράγματα Μετά το Ατύχημα» - Πώς Κάνω Σεξ Αφότου Έμεινα Παράλυτη