Το Σουπερμάρκετ του Μέλλοντος Γνωρίζει Ακριβώς τι Τρως

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο MUNCHIES.

«Έτσι θα μοιάζει το σουπερμάρκετ του μέλλοντος» μου λέει ο Luca Setti, μάνατζερ της αλυσίδας σουπερμάρκετ Coop στην έκθεση Future Food District, καθώς μπαίνω στο μεγάλο -ορθογώνιου σχήματος- κτήριο στο Μιλάνο της Ιταλίας.

Βρέχει και έχω αργήσει μια ώρα στο ραντεβού μου. «Είναι στη μέση του κεντρικού δρόμου της έκθεσης, όταν βρεις το ισπανικό περίπτερο -και δεν γίνεται να το χάσεις- έχεις φθάσει» μου λένε κάθε φορά που σταματάω και ζητάω οδηγίες. Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Η Παγκόσμια Έκθεση του Μιλάνου (Expo 2015) εκτείνεται σε πάνω από 1,1 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα εκθεσιακού χώρου. Το θέμα αυτής της έκθεσης είναι το «Ταΐζοντας τον Πλανήτη, Ενέργεια για Ζωή» και γύρω μου υπάρχουν παντού μαθητές και ομάδες ηλικιωμένων που περπατάνε με ενθουσιασμό βιαστικά από τη μια πλευρά στην άλλη, από το σουδανικό περίπτερο που χτίστηκε για να μοιάζει με μεγάλο σπίτι από μπετόν στην έρημο προς το περίπτερο της Ταϊλάνδης που στην είσοδό του έχει ένα γιγαντιαίο μύλο με οθόνη LCD.

Η Coop, η μεγαλύτερη αλυσίδα σουπερμάρκετ της Ιταλίας, αποφάσισε να κατασκευάσει ένα πρωτότυπο ενός μελλοντικού σουπερμάρκετ στις εγκαταστάσεις της στην Παγκόσμια Έκθεση με θέμα τα τρόφιμα. Για να υλοποιήσει την ιδέα, προσέλαβε την Accenture -μια εταιρεία συμβουλευτικής και τεχνολογικών υπηρεσιών με έδρα τις ΗΠΑ- και το στούντιο Carlo Ratti Studio με τη βοήθεια του εργαστηρίου Senseable City Lab του MIT που διευθύνεται από τον ίδιο τον Carlo Ratti.

Ρωτάω μέσω μέιλ τον Ratti εάν είχε κάτι κατά νου που ήθελε να μιμηθεί όταν το στούντιό του ανέλαβε το έργο για την Coop. Είχε μου είπε, και η έμπνευση προήλθε από τη λογοτεχνία. Όπως εξηγεί ο ίδιος ο καθηγητής «μια εικόνα που πάντα μου άρεσε είναι εκείνη του Mr. Palomar του Italo Calvino, ο οποίος είναι βυθισμένος σε ένα παριζιάνικο τυροκομείο, που έχει την εντύπωση πως βρίσκεται σε ένα μουσείο ή σε μια εγκυκλοπαίδεια» λέει. «Αυτό το κατάστημα είναι μουσείο: ο Mr. Palomar, το επισκέπτεται, νιώθει όπως όταν είναι στον Λούβρο, πίσω από κάθε έκθεμα είναι η παρουσία του πολιτισμού που του έδωσε μορφή και παίρνει μορφή από αυτό».

Η έμπνευση μπορεί να είναι παράξενη αλλά το αποτέλεσμα αποτελεί έκπληξη και είναι απίστευτα όμορφο. Το να κάνω ψώνια από το σουπερμάρκετ ποτέ δεν ήταν για μένα αγοραστική εμπειρία. Ήταν απλά μια ορχηστρική πράξη επιβίωσης: μέσα, τρόφιμα, έξω. Όχι όμως αυτή τη φορά. Εάν είχα χρήματα, θα έμενα ώρες μέσα στο Coop και θα αγόραζα οτιδήποτε έχει να προσφέρει από το κρασί έως τα πορτοκάλια που πακετάρονται μπροστά σου από ρομπότ με μηχανική χέρια.

Συνήθως ένα σουπερμάρκετ είναι οργανωμένο σε τρεις βασικούς τομείς (φρέσκα, υπέρ φρέσκα και ξηρά τρόφιμα), ωστόσο η Coop ακολουθεί τη φυσική αλυσίδα παραγωγής. Καθώς μπαίνω μέσα, στην πρώτη αλυσίδα παραγωγής βρίσκω φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Αρχίζει από τομάτες και φθάνει μέχρι τις σάλτσες τομάτας σε κονσέρβα κι από τα σταφύλια έως το εμφιαλωμένο κρασί.

Επίσης δεν υπάρχουν ράφια στο σουπερμάρκετ του μέλλοντος και υπάρχει καλός λόγος για αυτό. Η αγορά τροφίμων θα πρέπει να είναι μια στιγμή ανταλλαγής και αλληλεπίδρασης, όχι μια βιαστική αγγαρεία που είναι για τους περισσότερους ανθρώπους. Όπως μου εξηγεί ο Ratti «πάνω από όλα ενδιαφερόμαστε για τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις. Τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και προϊοντα αλλά κι εκείνες μεταξύ ανθρώπων και ανθρώπων».

Έτσι όταν αγοράζουν μπανάνες στο σουπερμάρκετ της Coop, οι πελάτες όχι μόνο θα είναι σε θέση να δουν τον άνθρωπο που βρίσκεται μπροστά τους και αγοράζει κονσέρβα ανανά αλλά ίσως αρχίσουν και κουβέντα.

Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ των πελατών διευκολύνεται από την απόφαση της Coop να αντικαταστήσει τα συνηθισμένα ράφια του σουπερμάρκετ με μακριές, χαμηλές ξύλινες προθήκες. «Είναι σαν να μπαίνεις σε μία τοπική αγορά» λέει χαρούμενα και με χαμόγελο ο Alfredo Richelmi, ανώτερο στέλεχος της Accenture και προσθέτει ότι «οι άνθρωποι πρέπει να είναι σε θέση να βλέπουν ο ένας τον άλλον και αυτός είναι ένας από τους λόγους που αποφασίσαμε να κατασκευάσουμε προθήκες που είναι τόσο χαμηλά». Τα συστήματα εφοδιασμού στη βάση ενός τέτοιου περιβάλλοντος δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Εκείνα εκεί πέρα» εξηγεί ο Setti «είναι ασανσέρ τοποθετημένοι για να βοηθούν στη διαδικασία εφοδιασμού. Επιτρέπουν στις προθήκες να φιλοξενούν λιγότερα αντικείμενα και να φαίνονται πιο φιλικές».

Στην κορυφή των θαλάμων είναι αυτό που ο Richelmi -με χαμόγελο και λίγη περηφάνεια- αποκαλεί «τα πανιά» μια σειρά από μαύρες οθόνες τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη, που αιωρούνται πάνω από ολόκληρη την παραγωγική αλυσίδα. Καθώς κινούμαι προς τους θαλάμους, τα πανιά φωτίζονται. Όταν διαλέγω μια τομάτα, εμφανίζονται δεδομένα στην οθόνη μπροστά μου, τα οποία με πληροφορούν για το που καλλιεργήθηκε η τομάτα, καθώς επίσης και για τις θρεπτικές ιδιότητές της (βιταμίνες, μέταλλα κλπ) ακόμα για τα αποτυπώματα άνθρακα που φέρει.

Τη νύχτα πριν από την επίσκεψή μου, είχα ραντίτσιο για δείπνο. Πρόθυμος να μάθω περισσότερα για το γεύμα μου, κοίταξα τριγύρω για τις μωβ και λευκές πικραλίδες. Τις βρήκα, τις πήρα στα χέρια μου και ανακάλυψα ότι περιέχουν βιταμίνη Β1, B2, B3, B5, C, E, K, J, ακόμα και P και πως οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα είναι επίσης πολύ χαμηλές. Αυτή η πληροφορία φαίνεται μέσα από το φωτεινό πράσινο περίγραμμα ενός ποδιού σε ποσοστιαία κλίμακα.

«Τα βλέπεις αυτά;» με ρωτάει ο Alberto Pozzi επικεφαλής λιανεμπορίου της Accenture, δείχνοντας προς τρεις μικρές κόκκινες τελείες που προέρχονται από το κάτω μέρος στα δεξιά της οθόνης. «Είναι η τεχνολογία αναγνώρισης κίνησης Kinect. Για να δημιουργήσουμε τις διαδραστικές προθήκε και τα κάθετα ράφια, απλώς χρησιμοποιήσαμε ώριμη τεχνολογία ηλεκτρονικού παιχνιδιού και την εφαρμόσαμε σε ένα διαφορετικό αντικείμενο».

Το σουπερμάρκετ του μέλλοντος φαίνεται ότι καταρχήν σχεδιάστηκε για να είναι ο παράδεισος του κολλημένου με τα θέματα υγείας. Οι πελάτες έχουν την επιλογή να κατεβάσουν μια εφαρμογή, να γράψουν την προτιμητέα διατροφή τους (χορτοφαγική, χαμηλή σε υδατάνθρακες, εσύ αποφασίζεις) και ένας αλγόριθμος τους προτείνει τα καλύτερα προϊοντα που έχει να προσφέρει το σουπερμάρκετ με βάσει τις προτιμήσεις τους. Εάν έχεις την περιέργεια να μάθεις τι αγοράζουν οι άλλοι που βρίσκονται στο σουπερμάρκετ, μπορείς να ελέγξεις τα γραφήματα που συγκεντρώνουν όλα τα δεδομένα του καταστήματος σε ένα μεγάλο τοίχο δεξιά πάνω στην έξοδο, με κατάταξη των πιο πολυαγορασμένων προϊόντων. Όταν είμαι εκεί -Πέμπτη, γύρω στο μεσημέρι- η μπύρα είναι το δεύτερο πολυαγορασμένο αντικείμενο στη λίστα. Οι πίνακες, τα γραφήματα και οι χάρτες που προβάλλονται στον τοίχο του σουπερμάρκετ κάνουν την τεχνολογία που είδαμε στο Vanilla Sky να ωχριά μπροστά τους, αν και φαίνεται να είναι ένα αρκετά άχρηστο χαρακτηριστικό, το οποίο φαίνεται να δημιουργήθηκε μόνο με σκοπό να εντυπωσιάσει.

Ακριβώς πίσω από εκεί που στέκομαι και κοιτάω την οθόνη βρίσκεται μια μονάδα ψύξης και αποθήκευσης όπου υπάρχει πακεταρισμένο κρέας και ψάρι, πρωτότυπα του πώς θα μπορούσαν να είναι οι συσκευασίες το 2020 και το 2050. «Η ιδέα» μου λέει ο Setti «είναι να δημιουργήσουμε ένα εργοστάσιο συσκευασίας που θα επιτρέπει στα τρόφιμα να διαρκούν περισσότερο από ότι μέχρι σήμερα προς όφελος τόσο του πελάτη -σ κέψου πόσο φαγητό πετιέται επειδή χάλασε- όσο και του περιβάλλοντος. Λιγότερα απόβλητα, λιγότερες εκπομπές, λιγότερες συσκευασίες».

Ρωτάω τον Pozzi εάν το σουπερμάρκετ του μέλλοντος είναι για τους πλούσιους ή για όλους. «Απλά κοίτα τις τιμές» απαντάει. Και είναι αλήθεια πως πρόκειται για τις τιμές ενός κανονικού σουπερμάρκετ. Αυτό που είναι ακριβό είναι το ίδιο το σουπερμάρκετ: περίπου 15 εκατ. ευρώ, μου λένε μετά από λίγη αντίσταση.

Διαβάστε ακόμα: Η Σεφ των πιο Γνωστών Εικαστικών της Νέας Υόρκης είναι Ελληνίδα και μας Μαγείρεψε στην Αθήνα

Προς το παρόν δεν υπάρχει σχέδιο να δημιουργηθεί κάτι ανάλογο σε ένα πραγματικό σουπερμάρκετ. Όπως κομψά συνοψίζει ο Ratti στο τελευταίο από τα μέιλ που ανταλλάξαμε «είναι ένα πείραμα από το οποίο θα μπορούσαμε όλοι να πάρουμε σημαντικά μαθήματα, κάποια από τα οποία στη συνέχεια μπορούν να μεταφερθούν στον πραγματικό κόσμο. Ο Alan Kay συνήθιζε να λέει "Ο καλύτερος τρόπος να προβλέψεις το μέλλον είναι να το εφεύρεις." Εάν αυτό είναι αλήθεια, τότε είναι σημαντικό να συνεισφέρουμε όλοι σε αυτή την προσπάθεια, να οικοδομήσουμε ένα μέλλον που ανήκει σε όλους εμάς».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.