Η «Ομερτά» στο Βόλεϊ Γυναικών: Αδήλωτη Εργασία, Χρήματα Κάτω από το Τραπέζι και Περίεργες Ρήτρες

Αδήλωτη εργασία, αργοπορία στην καταβολή (ή μη) των δεδουλευμένων, απουσία κοινωνικής ασφάλισης - κάπως έτσι μπορεί να περιγράψει κανείς την κατάσταση που επικρατεί εδώ και χρόνια στο βόλεϊ γυναικών, μόνο που όλα αυτά γίνονται με την ανοχή της πολιτείας, των σωματείων, αλλά και των ίδιων των αθλητριών.

Τον Μάρτιο του 2020, για λόγους δημόσιας υγείας, η Ελλάδα θα μπει σε καραντίνα - θα ακολουθήσουν άλλες τρεις. Τα πάντα θα σταματήσουν, μεταξύ άλλων και κάθε αγωνιστική δράση. Και ενώ οι άνδρες αθλητές του βόλεϊ θα πάρουν επίδομα αναστολής εργασίας, οι γυναίκες δεν το δικαιούνται καθώς δεν είναι κατοχυρωμένες επαγγελματικά.

Τον Ιούνιο, αθλήτριες μίλησαν επώνυμα για τα προβλήματα στο χώρο. Είχε προηγηθεί το ξέσπασμα της Πένυς Ρόγκα, τον Απρίλιο του 2020, στον προσωπικό της λογαριασμό στο Facebook, καθώς και η δημόσια εξομολόγηση της Αγγελικής Καλαφατάκη το 2017, για τα όσα βίωσε στην ΑΕΚ.  

Το βόλεϊ γυναικών στην Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα αθλήματα, είναι ερασιτεχνικό. Ενώ οι περισσότερες αθλήτριες, αν όχι όλες, δεν έχουν κοινωνική ασφάλιση.

«Φυσικά δεν είμαστε ασφαλισμένες», αναφέρει η Κατερίνα παίκτρια της Α1, η οποία επέλεξε να φαίνεται ότι εργάζεται σε μια ιδιωτική εταιρεία, ωστόσο πληρώνει η ίδια τις εισφορές της στην εφορία. «Το συμβόλαιο που υπογράφουμε δεν έχει κάποια σοβαρή ισχύ, καθώς πρόκειται για ιδιωτικό συμφωνητικό», επισημαίνει η Τάνια που παίζει και αυτή σε ομάδα της Α1. Ενώ η 25χρονη Μυρτώ, που φέτος έχει επιλέξει να παίξει σε ομάδα του εξωτερικού, αναφέρει ότι «υπάρχει περίπτωση κάποιες ομάδες να μη πληρώσουν τις αθλήτριες για πέντε και έξι μήνες, ή και για χρόνια».

Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη ούτε στο κομμάτι της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, καθώς εξαρτάται κάθε φορά από τη διακριτική ευχέρεια του σωματείου. «Υπάρχουν ομάδες οι οποίες παρέχουν ιδιωτική ασφάλιση και καλύπτουν όλο το ποσό, άλλες μόνο το 50% και άλλες μόνο την εγχείρηση ή μόνο την αποκατάσταση», επισημαίνει η Τάνια.

Η κατάσταση αυτή έχει εξαναγκάσει πολλές αθλήτριες να κάνουν παράλληλα και άλλες δουλειές για να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα οικονομικά, ενώ κάποιες επιλέγουν τη λύση του εξωτερικού ή ακόμα και να βάλουν τέλος στην καριέρα τους.

«Για όλους αυτούς τους λόγους δεν ανεβαίνει το επίπεδο στην Ελλάδα. Για αυτό επιλέγω να παίζω σε ομάδες του εξωτερικού, διότι δεν μπορώ να κάνω καριέρα στην Ελλάδα» τονίζει η 26χρονη Μαρία.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι ότι στα ιδιωτικά συμφωνητικά, υπάρχουν ρήτρες όπου ορίζεται η λήξη της συνεργασίας και η μη καταβολή μισθού στην αθλήτρια, σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Το VICE Greece εξασφάλισε και παρουσιάζει ένα τέτοιο ιδιωτικό συμφωνητικό.

«Δεν θα έπρεπε ο πρωταθλητισμός με τη μητρότητα να είναι ασύμβατες έννοιες. Δεν θα έπρεπε να επιλέγουμε. Στην Ελλάδα η απόκτηση οικογένειας σημαίνει ταυτόχρονα τη λήξη της καριέρας μας. Αυτό ωθεί κάποιες αθλήτριες να κάνουν οικογένειες μεγάλες σε ηλικία. Κάποιες επανέρχονται, αλλά ασχολούνται ερασιτεχνικά με το άθλημα. Αυτό όμως δεν είναι επαγγελματικός αθλητισμός, είναι χόμπι. Θα πρέπει να βρεθεί ένα πλαίσιο, το οποίο θα επιτρέπει στις αθλήτριες να γίνονται μητέρες και να μπορούν μετά από ένα μικρό διάλειμμα να συνεχίσουν να αγωνίζονται», λέει η Κατερίνα. 

Ο κ. Αποστόλης Καψάλης, Νομικός Ερευνητής Εργασιακών Σχέσεων και Επιστημονικός Συνεργάτης στο ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, λέει στο VICE ότι η κοινωνική ασφάλιση των αθλητών/τριών δεν έχει σχέση με το φύλο, ούτε με το άθλημα, ούτε με τη μορφή του σωματείου που ανήκουν. Συγκεκριμένα, αναφέρει: «Αθλητές και αθλήτριες που μπορούν να αποδείξουν ότι εργάζονται σε ερασιτεχνικά και επαγγελματικά σωματεία, έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν από τον εργοδότη τους ένσημα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι στο παρελθόν, όπως μας ενημερώνει ο κ. Καψάλης, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας έχει επισκεφτεί ομάδες ακόμη και της Α1, στην οποία επιβλήθηκαν πρόστιμα για αδήλωτο προσωπικό.

Οι οικονομικές ανάγκες, η «ασφάλεια» των μεγάλων συμβολαίων, η αντιμετώπιση του αθλήματος ως χόμπι, η ηλικία αλλά και ο φόβος, είναι μερικά από τα στοιχεία που εμποδίζουν τις αθλήτριες να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

«Για κάποιες τα πράγματα δεν είναι και τόσο τραγικά, καθώς έχουν καλά συμβόλαια. Το να πάω εγώ μόνη και να απαιτήσω αλλαγή, δεν έχει αξία, το θέμα είναι να πάμε όλες μαζί, αλλά αυτό ενέχει κάποιο ρίσκο. Οι επαναστάσεις είναι λίγο δύσκολες, δεν μπορείς να συντονιστείς με πολλά άτομα», εξηγεί η Τάνια.

Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αμειβομένων Πετοσφαιριστών (ΠΑ.Σ.Α.Π.) «φωνάζει» για τις γυναίκες αθλήτριες. «Κάναμε έναν αγώνα δρόμου για να ενημερώσουμε κάθε αθλήτρια. Αρχικά ζητήσαμε να έχουν παρουσία και μετά να μιλήσουν. Η πικρή αλήθεια είναι ότι τόσα χρόνια οι γυναίκες δεν ενδιαφέρονταν. Ένα καλό που έφερε η πανδημία στο βόλεϊ είναι ότι ανέδειξε τα προβλήματα και κινητοποίησε τις γυναίκες», λένε στο VICE μέλη του Συνδέσμου και συμπληρώνουν «το θέμα είναι να βρεθεί μια λογική λύση, γιατί έχουμε πολλά ταλέντα και σαν άθλημα έχει πολύ μέλλον».

«Εμείς αρχικά αυτό που θέλουμε -το οποίο είναι πραγματικά το πιο δύσκολο κομμάτι- είναι να καταλάβουν οι αθλήτριες ότι έχουμε δικαιώματα και ότι πρέπει και μπορούμε να τα διεκδικήσουμε», τονίζει η Κατερίνα. 

Σύμφωνα με τις αθλήτριες αδιαφόρησαν και οι ίδιες, αλλά και τα σωματεία έπαιξαν, για τους δικούς τους λόγους, σημαντικό ρόλο στη συντήρηση αυτής της κατάστασης. Ενώ η Ομοσπονδία δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα καθώς εκλέγεται από τις ομάδες. Το VICE επιδίωξε να μιλήσει και με τις 14 ομάδες της Α1, όμως μόνο πέντε ανταποκρίθηκαν στο αίτημά μας.

Είναι κοινό «μυστικό» μεταξύ αθλητριών-σωματείων η σύναψη ιδιωτικών συμφωνητικών. Οι εκπρόσωποι των ομάδων τόνισαν την απουσία νομικού πλαισίου, αλλά και μια συντονισμένης προσπάθειας εκ μέρους των αθλητριών να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. «Καμία τόσα χρόνια δεν είχε κάνει παράπονα για τα ένσημά,» μας λέει ένας παράγοντας.

Η αθέτηση όρων συμβολαίων, καθυστέρηση στις πληρωμές είναι κάτι που υπάρχει γενικά στον χώρο. Για τους όρους περί διακοπής του συμβολαίου σε περίπτωση εγκυμοσύνης, αναφέρουν ότι οι managers των κοριτσιών δίνουν τα συμβόλαια στις ομάδες. Ένας μας λέει ότι «ο όρος αυτός μπαίνει για να γίνει ξεκάθαρο ότι δεν θα σε πληρώνω για κάτι που δεν θα μου παρέχεις».

Και ενώ κάποιοι θεωρούν υπαίτιες για αυτή την κατάσταση τις παίκτριες, μόνο ένας πιστεύει ότι όλοι έχουν μερίδιο ευθύνης: «Σε αυτό φταίνε όλοι: Η κυβέρνηση, τα σωματεία και η ομοσπονδία - κανένας από όλους αυτούς δεν έχει επιδιώξει να γίνει το άθλημα επαγγελματικό. Είναι καλό να έχουν απαιτήσεις οι αθλήτριες διότι αυτές είναι η ομάδα».

Όλοι τους ευελπιστούν ότι από φέτος με τις νέες διατάξεις του Υπουργείου Αθλητισμού θα αλλάξουν τα πράγματα.

«Οι αθλήτριες διεκδικούν τα αυτονόητα, μεταξύ αυτών την ασφάλισή τους», λέει στο  VICE ο Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Πετοσφαίρισης (Ε.Ο.ΠΕ.) κ. Γιώργος Καραμπέτσος, τονίζοντας ταυτόχρονα ότι τα νομικά κενά στις σχέσεις σωματείων-αθλητριών θα καλύψει σε μεγάλο βαθμό ο νέος αθλητικός νόμος.

Επίσης, όπως μας αναφέρει η αναγνώριση του ανδρικού βόλεϊ ως επαγγελματικό ξεκίνησε από τους παράγοντες των σωματείων. Αντιθέτως, στο βόλεϊ γυναικών ουδέποτε υπήρξαν ανάλογες οργανωμένες πρωτοβουλίες. «Η Ε.Ο.ΠΕ. δεν θα μπορούσε να ηγηθεί μόνη της σε μία τέτοια προσπάθεια για μετατροπή σε επαγγελματικό καθεστώς. Πιστεύω ότι είτε από την παρούσα διοίκηση είτε από οποιαδήποτε άλλη τεθεί τέτοιο αίτημα θα γίνει αποδεκτό,» αναφέρει ο Πρόεδρος.

Σε ό,τι αφορά το θέμα της μητρότητας τονίζει ότι «η απόφαση μιας αθλήτριας να γίνει μητέρα είναι ιερή και θα πρέπει να στηριχθεί σε οποιαδήποτε φάση της ζωής κάθε ενήλικης γυναίκας. Η Ε.Ο.ΠΕ. έχει και ευαισθησίες και είναι ανοιχτή σε κάθε πρόταση».

Το Υπουργείο Αθλητισμού, για πρώτη φορά φέτος, πέρασε δυο νέες διατάξεις, που αποτελούν μια «ανάσα» για τον ερασιτεχνικό αθλητισμό, αλλά όχι πανάκεια.

Συγκεκριμένα, ένα μέρος της φορολογίας των κερδών από το Στοίχημα θα κατευθύνεται στον επαγγελματικό και ερασιτεχνικό αθλητισμό, από 40 εκ. περίπου, αλλά και στις εθνικές ομάδες. Ενώ έως και 1,5 εκ. θα χρηματοδοτηθεί το πρωτάθλημα Α1 βόλεϊ γυναικών όπως μας ενημερώνει ο Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού Γιώργος Μαυρωτάς.

Εφεξής οι ερασιτέχνες αθλητές της Α1 θα υπάγονται στην ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ μόνο για τον κίνδυνο ατυχήματος καταβάλλοντας την εισφορά ύψους 1%. Η ασφάλιση πραγματοποιείται για 25 ημέρες τον μήνα, για όλη την αγωνιστική περίοδο, ανεξάρτητα από τη διάρκεια της απασχόλησης. «Αυτή η διάταξη έχει διαμορφωθεί σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας ώστε να είναι υλοποιήσιμη. Έπρεπε να βρεθεί μια λύση για μη επαγγελματίες ώστε να ασφαλίζονται», επισημαίνει ο κ. Μαυρωτάς.

Σε ερώτησή μας για τα προβλήματα στο βόλεϊ γυναικών, ο Γενικός Γραμματέας απάντησε ότι αυτή είναι λίγο ή πολύ η κατάσταση σε όλα τα γυναικεία ομαδικά αθλήματα. Σε ό,τι αφορά την επαγγελματικοποίησή τους δήλωσε ότι εναπόκειται στη βούληση των σωματείων. Πιστεύει όμως ότι με τη νέα διάταξη «θα μπουν όχι μόνο περισσότεροι πόροι αλλά και δικλείδες ασφαλείας και περισσότερη τάξη στο τοπίο του ερασιτεχνικού αθλητισμού».

Τι γίνεται όμως στην υπόλοιπη Ευρώπη; Το VICE Greece απευθύνθηκε στην Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πετοσφαίρισης (CEV), η οποία μας ενημέρωσε ότι τα δικαιώματα των αθλητριών και η σχετική νομοθεσία αλλάζουν πολύ από χώρα σε χώρα και μαζί με αυτό και ο ορισμός του επαγγελματικού αθλητισμού. Ακόμη και η χώρα που διαθέτει σήμερα το πιο ανταγωνιστικό εθνικό πρωτάθλημα βόλεϊ γυναικών σε όλη την Ευρώπη, η Ιταλία και προσφέρει, μαζί με τα εθνικά πρωταθλήματα της Ρωσίας και της Τουρκίας, τα πιο προσοδοφόρα συμβόλαια, δεν αναγνωρίζει το βόλεϊ ως επαγγελματικό άθλημα.

Την ίδια ώρα στις ΗΠΑ, η Εθνική Ένωση Μπάσκετ Γυναικών, για πρώτη φορά στην ιστορία της, ανακοίνωσε το 2020 την υπογραφή μιας νέας συλλογικής σύμβασης, που θα αυξήσει τους μισθούς και θα παρέχει αμειβόμενη άδεια μητρότητας στις παίκτριες. Μητέρες αθλήτριες υψηλού επιπέδου όπως η Serena Williams και η Allyson Felix, επέστρεψαν στους αγωνιστικούς χώρους κερδίζοντας μετάλλια.

Σημείωση: Όλες οι αθλήτριες μίλησαν στο VICE Greece υπό τον όρο της ανωνυμίας. Τα ονόματα που χρησιμοποιούνται στο ρεπορτάζ είναι φανταστικά. Τα πραγματικά στοιχεία τους βρίσκονται στη διάθεση του VICE Greece.

Ένας Χρόνος Από την Καταδίκη της Χρυσής Αυγής: Τι Έχει Αλλάξει;

Φωτογραφίες Queer Έργων που Ξεχειλίζουν Σεξουαλικότητα, Γυμνό και Ερωτισμό

Ας Μιλήσουμε για την «Ανάγκη» να Δείξουμε Πόσο Διασκεδάζουμε Μετά το Lockdown

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.