Θα Λατρέψεις το «American Gods» Ακόμα και αν δεν Πιστεύεις στον Θεό

Σε μία από τις κορυφώσεις της νέας σειράς American Gods, ο κεντρικός χαρακτήρας Shadow Moon ζητά από το αφεντικό του, τον θεό Mr. Wednesday, να του εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο των θεών: «Δεν δίνω δεκάρα, αν οι άλλοι δεν καταλαβαίνουν. Εγώ θέλω να καταλάβω τι στο διάολο συμβαίνει. Εξήγησέ μου». Η σκηνή μεταξύ του πρόσφατα αποφυλακισμένου άνδρα και της θεϊκής φιγούρας λαμβάνει χώρα στην αρχή του δεύτερου επεισοδίου. Εκτός από τον Shadow, εκείνη τη στιγμή μάλλον τα έχουμε χαμένα και εμείς, οι θεατές. Κανείς δεν φαίνεται να ξέρει τους όρους του παιχνιδιού, σύμφωνα με τους οποίους δρουν οι θεοί της Αμερικής.

Όποιος δει τα πρώτα επεισόδια της σειράς American Gods -που παίρνει το όνομά της από το ομώνυμο βιβλίο του Neil Gaiman (Ο Πόλεμος των Θεών, εκδ. Οξύ)- σίγουρα θα σκεφτεί ότι πρόκειται για μία από τις περίεργες και ψυχεδελικές τηλεοπτικές παραγωγές που έχει παρακολουθήσει ποτέ. Επίσης, μπορεί να αισθανθεί ότι αυτή η σειρά μπορεί να γίνει μία πραγματικά επική σάγκα. Ήδη από τις πρώτες σκηνές, τα ποτάμια αίματος, η ωμή βία και οι εσχατολογικές διηγήσεις που μοιάζουν να είναι βγαλμένες από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, μας βάζουν στον πειρασμό να συγκρίνουμε το American Gods με το Game of Thrones. Σε αντίθεση όμως με το τελευταίο, το American Gods δεν έχει μία γραμμική διήγηση, ενώ στη ροή των γεγονότων συχνά παρεμβάλλονται συχνά ιστορίες φαινομενικά άσχετες με την κύρια εναλλαγή των εξελίξεων.

Το μόνο που μαθαίνουμε στα πρώτα επεισόδια της σειράς είναι ότι ο κεντρικός ήρωας Shadow Moon αποφυλακίζεται την ημέρα που μαθαίνει ότι η γυναίκα του Laura χάνει τη ζωή της σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Την ώρα που ο ήρωας δοκιμάζεται από αποκαλύψεις γύρω από τον τρόπο ζωής της γυναίκας του όσο εκείνος ήταν στη φυλακή, εμφανίζεται στο δρόμο του ο Mr. Wednesday, ένας φαινομενικά αθεόφοβος και φλύαρος άνδρας, που φιλοσοφεί ασταμάτητα για ό,τι βρίσκεται κάτω από τον ήλιο. Είναι ένας ρόλος κομμένος και ραμμένος στην υποκριτική ωριμότητα του 74χρονου πλέον Ian McShane. Σύντομα, ανακαλύπτουμε ότι ο Mr. Wednesday είναι ένας από τους θεούς της σειράς, που προσλαμβάνει τον Shadow, με σκοπό να τον βάλει στον κόσμο των θεών.

Σε μια διήγηση που θυμίζει τη ζωή των μποέμ στο Παρίσι του 19ου αιώνα, οι δύο ήρωες διασχίζουν με ένα παλιό αμερικανικό αυτοκίνητο, υπό τις μελωδίες του Bob Dylan, τις Ηνωμένες Πολιτείες, για να συναντήσουν άλλους υπερφυσικούς ήρωες. Στόχος του Mr. Wednesday είναι να βρει και να ενώσει ξανά τους παλιούς θεούς του κόσμου -στους οποίους περιλαμβάνεται και ο Ιησούς Χριστός που κάνει σύντομα την εμφάνισή του-, με σκοπό να δώσουν όλοι μαζί μία μάχη ενάντια στους νέους θεούς του σύμπαντος. Πρόκειται για τους θεούς της τεχνολογίας, του χρήματος και των social media. Οι νέοι θεοί, θρασείς και αλαζόνες, όπως επιβάλλει η εποχή μας, θέλουν να καταστρέψουν τους παλιούς θεούς και να κυριαρχήσουν πάνω στον κόσμο.

Η μάχη μεταξύ παλιών και νέων θεών -ένα είδος Τιτανομαχίας που θα ζήλευε και η Θεογονία του Ησίοδου- είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο το American Gods αξίζει την προσοχή μας. Δεν πρόκειται απλώς για μία σκηνοθετικά εντυπωσιακή σύγκρουση μεταξύ γιγάντων, αλλά για κάτι πολύ περισσότερο: μια αναμέτρηση μεταξύ παραδοσιακών αξιών και των χειρότερων εκφάνσεων της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας.

Όπως ακριβώς και το βιβλίο, η σειρά βασίζεται στην υπόθεση ότι οι θεοί υπάρχουν στα αλήθεια. Όμως η ύπαρξή τους εξαρτάται από την πίστη των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, οι θεοί υπάρχουν, μόνο εφόσον οι άνθρωποι πιστεύουν σε αυτούς. Βλέποντας τον άνθρωπο να «διαφθείρεται» καθημερινά από την τεχνολογία και τον mainstream τρόπο ζωής που επιβάλουν τα κοινωνικά δίκτυα και η δύναμη της εικόνας, ο Mr. Wednesday αποφασίζει να επέμβει, για να συντρίψει τους νέους θεούς και να κρατήσει τα σκήπτρα του Σύμπαντος. Έτσι το δίλημμα είναι έτοιμο. Τι είναι πιο αληθινό για τον σύγχρονο άνθρωπο: ο λόγος αγάπης του Χριστού, τον οποίο βλέπουμε να κηρύττει την αλληλεγγύη και να προσπαθεί να σώσει μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στις ΗΠΑ ή η επαυξημένη πραγματικότητα που μας φέρνει σε επικοινωνία με όλο τον κόσμο, ξεχνώντας συχνά αυτόν που χάνεται δίπλα μας.

Ο αφηγηματικός άξονας μιας σύγκρουσης μεταξύ νέων και παλιών θεών είναι μία καλή μαγιά, για να χτιστεί ένα έπος δεκάδων επεισοδίων. Καθώς όμως η μάχη αργεί, το American Gods παρουσιάζει από την πρώτη σκηνή ένα άλλο υπερόπλο: Είναι οι αφηγηματικές παρεκβάσεις που μας βγάζουν από την κεντρική διήγηση και μας παρουσιάζουν ιστορίες θεών από τη σκανδιναβική, αφρικανική, σλαβική και ινδική παράδοση. Είναι θεοί που αποκτούν ανθρώπινα χαρακτηριστικά και συνδέονται με τις τύχες ανθρώπων που εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους, για να φτάσουν -ως μετανάστες ή σκλάβοι- στη Γη της Επαγγελίας. Αν και αυτές οι παρεκβάσεις είναι φαινομενικά αποκομμένες από τις περιπέτειες του Mr. Wednesday και του Shadow, είναι οι πιο φαντασμαγορικές και συναισθηματικά φορτισμένες, φέρνοντας μας παράλληλα αντιμέτωπους με το ρατσιστικό παρελθόν του λευκού δυτικού πολιτισμού.

Ένας από αυτούς τους θεούς είναι ο Mr. Jacquel, ο Κριτής των Ψυχών που συνοδεύει τους ανθρώπους από τις βρώμικες και φτωχές συνοικίες των μεγαλουπόλεων στις πύλες της μεταθανάτιας ζωής. Σε αυτές τις εμβόλιμες ιστορίες, την εσχατολογική διήγηση -που κυριαρχεί την ώρα που ο Mr Jacquel ξεριζώνει τις καρδιές των ανθρώπων, για να κρίνει αν ανήκουν στον παράδεισο ή την κόλαση- συχνά διαδέχεται η γκροτέσκα, βίαιη και ρεαλιστική αφήγηση, που φτάνει στο αποκορύφωμά της, όταν ο μαύρος θεός Mr. Nancy (βλ. το παρακάτω βίντεο) εμφανίζεται μπροστά σε έγχρωμους σκλάβους που είναι αλυσοδεμένοι στο αμπάρι ενός ολλανδικού πλοίου του 17ου αιώνα και τους καλεί να επιλέξουν την επανάσταση που οδηγεί στον θάνατο, από μια ζωή καταδικασμένη στη σκλαβιά.

Το American Gods, αν και πολλά υποσχόμενο σκηνογραφικά και σκηνοθετικά, έχει μία αδυναμία: χρειάζεται χρόνο, για να ξετυλίξει το κουβάρι της μεγαλεπίβολης ιστορίας του. Όπως έχει πει και ο συγγραφέας Neil Gaiman, πολλοί από τους σκηνοθέτες που τον προσέγγισαν, για να μεταφέρουν την ιστορία στη μεγάλη οθόνη, του είπαν ότι ήταν «υπερβολικά μεγάλη και εκτενής», για να γίνει ταινία. Το φορμά της σειράς φαίνεται το καταλληλότερο, για να απλωθεί η επική διάσταση του American Gods. Εκεί, ωστόσο, βρίσκεται o κίνδυνος: ο θεατής, προσπαθώντας μαζί με τον Shadow να καταλάβει τι συμβαίνει στον παραισθησιογόνο κόσμο των θεών, μπορεί να τα παρατήσει, προτού μπει στο ζουμί.

Οι συντελεστές το ξέρουν και έχουν φροντίσει να ρίξουν τα «τυράκια» τους από τα πρώτα επεισόδια, ώστε να αποζημιωθεί όποιος υπομείνει μαζί με τον κεντρικό ήρωα: εντυπωσιακές σκηνές, όπως εκείνη της Bilquis, της θεάς του έρωτα, που καταπίνει τους εραστές της μέσα από το αιδοίο της. Κοντινά πλάνα σε μάρκες πόκερ, χρυσά νομίσματα, ανθρώπινο αίμα και σούπα γκούλας, που προσπαθούν να αποτυπώσουν την άποψη ενός κόσμου που δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις και να διαμορφώσουν μία μοναδική τηλεοπτική αισθητική. Τέλος, μια σκηνοθεσία που μέσα από αυτοτελείς σκηνές και ιστορίες θεών επικεντρώνεται στο τώρα, κάνοντάς μας να ξεχνάμε την αναπόφευκτα αργά εξελισσόμενη κύρια ιστορία. Αυτό δεν αφορά μόνο την κάθε σκηνή, αλλά συνολικά τη δομή των επεισοδίων, που δίνουν την εντύπωση ενός συνόλου χαλαρών μεταξύ τους ιστοριών, στις οποίες ανθρώπινοι και θεϊκοί ήρωες εναλλάσσονται μυστηριωδώς, προσφέροντας ο καθένας το δικό του επιμύθιο.

Αν και η σειρά κινείται στο χώρο του φανταστικού, από την πρώτη σκηνή η δράση αποτυπώνεται ρεαλιστικά. Το ότι οι θεοί αποκτούν ανθρώπινο σώμα και χαρακτηριστικά επιτρέπει στα γεγονότα να ξεδιπλώνονται με τρόπο απόλυτα συμβατό με τις κοινές εμπειρίες της ζωής μας. Καλύτερο παράδειγμα είναι οι σκηνές ετεροφυλικού και ομοφυλοφιλικού σεξ, στις οποίες τα σώματα δεν φαίνονται να ταιριάζουν τέλεια μεταξύ τους, αλλά παλεύουν να φτάσουν στην ηδονή, προσπαθώντας να συγχρονιστούν έστω και για λίγα δευτερόλεπτα.

Το American Gods, μία ιστορία για την εξουσία, την εξέλιξη της ανθρώπινης πίστης σε ανώτερες δυνάμεις και τον τρόπο που οι μετανάστες αλλάζουν τις κοινωνίες που τους δέχονται εχθρικά, είναι το τηλεοπτικό προϊόν που περιμέναμε, για να καταλάβουμε λίγο καλύτερα τα smartphone, τα social media και όλους τους άλλους νέους θεούς με τους οποίους ξυπνάμε και κοιμόμαστε, σαν να επρόκειτο για την πρωινή και τη βραδινή μας προσευχή. Όπως έχει πει και ο Neil Gaiman για το βιβλίο του, «Η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας που προσπαθεί να προβλέψει το μέλλον συχνά γερνά άσχημα. Όμως τα θέματα για τα οποία ήθελα να μιλήσω πριν από 17 χρόνια, φαίνονται πιο επίκαιρα σήμερα».

Θα έχουμε την υπομονή να τα ανακαλύψουμε με τον Shadow Moon.

Περισσότερα από το VICE

Κανείς δεν Παίζει «Pokémon Go» πια

O Γιώργος Μαργαρίτης Είναι Ένας Μάγκας που Κάνει Γλέντια στις Φυλακές Επειδή «Κανείς Άνθρωπος δεν Περισσεύει»

Η Ιστορία του Μάρκου Καραμπέρη, της πιο Αντιπροσωπευτικής Φιγούρας στη Σαλονικιώτικη Νύχτα των 80's