Δανδήδες, Πατσούκος και Χορός Danzon

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Mexico.

Είναι 11:00 το πρωί του Σαββάτου και οι μουσικές του Miguel Faílde ήδη ηχούν σε κάθε γωνιά του πάρκου. Το Las Alturas de Simpson και πολλά άλλα κομμάτια που διαμορφώνουν τη danzon μουσική ακούγονται από τα σονιδέρο ηχεία. Η ακατέργαστη ατμόσφαιρα αντανακλάται σε καθέναν από τους βοηθούς, οι οποίοι φτάνουν όχι μόνο ντυμένοι αρκετά καλά, αλλά και «ζεστοί» για να κλέψουν την προσοχή όλων. Τα κομμάτια, που χρονολογούνται στο 1879, γίνονται ενός είδους έκφραση για εκείνους που γεύονται τη μουσική και τη χρησιμοποιούν ως μέσο ελευθερίας.

Όλων το μυαλό αρχίζει να λειτουργεί αναλογιζόμενο τα προγονικά δέντρα στην Plaza de la Ciudadela -μια πλατεία στο κέντρο της Πόλης του Μεξικού- και τις περιοχές του κήπου όπου τα φυτά έχουν μαραθεί, ώσπου να βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με έναν από τους pachucos (πατσούκος). Μεταξύ της αγοράς με τα χειροποίητα, του θεάτρου Ciudadela και του τεχνικού λυκείου, ανάμεσα σε πάγκους με παλαιά βιβλία και άλλα κινέζικα προϊόντα, η ορχήστρα Arturo Nuñez ολοκληρώνει το στήσιμο των μουσικών οργάνων της σε μια σκηνή με γκράφιτι.

Τα τραγούδια τους δημιουργούν ένα πανέμορφο και αξέχαστο πάρτι χορού σε αυτό το μέρος, το οποίο ο Tin Tan, ο Pachuco de Oro (ο Χρυσός Πατσούκο) ονόμαζε Plaza del Danzon (πλατεία του Danzon). Ο Arturo Nuñez ίδρυσε την ορχήστρα του στις 4 Απριλίου 1942, θυμάται με χαρά ο γιος του που διατηρεί την κληρονομιά του πατέρα του και συνεχίζει να διανέμει επαγγελματικές κάρτες. Έχει συνεχώς τη συντροφιά της οικογένειάς του και μερικοί από τους συγγενείς του παίζουν είτε τα τύμπανα (toms), είτε ξύστρα (guiros). Το κοινό αποτελείται από περισσότερους από 200 ανθρώπους. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι ηλικιωμένοι, αλλά οι ψυχές τους μοιάζουν με εκείνες των εγγονιών τους, των γιων και των κορών τους που τους συνοδεύουν. Το μεσημέρι είναι μια φανταστική στιγμή για να συναντήσεις νέους ανθρώπους που μόνο η κουβανική μουσική μπορεί να ενώσει. Αυτή είναι η τέλεια δικαιολογία για να έρθει εδώ κανείς από το βόρειο τμήμα της πόλης. Έτσι έκανε και η κυρία Elena, 63 ετών, που έχει μάθει να χορεύει χάρη στην πρόσκληση ενός εκ των φίλων της και η οποία σήμερα είναι η νέα ντάμα του κυρίου Francisco - του προσωπικού δασκάλου της. Εκείνος χορεύει εδώ και 15 χρόνια και «υπογραμμίζει» ότι διδάσκει μόνο κατ' ιδίαν. Μπορεί ακόμα και να φλερτάρει την κυρία Elena. Η χηρεία είναι σκληρό πράγμα, αλλά όχι κάτι που να μην μπορεί να σβηστεί με τον χορό.

Η Ciudadela «συνάντησε» το danzon πριν από 20 χρόνια. Από εδώ ξεκίνησε η παράδοση, παρόλο που πολλοί έχουν αρχίσει να πηγαίνουν στην πλατεία Coyoacán (νότια της πόλης), όπου υπάρχουν πάντα ορχήστρες και το σκηνικό είναι εξίσου αναχρονιστικό. Παρ' όλα αυτά, η La Ciudadela παραμένει μυθική περιοχή για τους αφοσιωμένους οπαδούς που πηγαίνουν εκεί κάθε εβδομάδα και αρκετοί υποστηρίζουν ότι δεν είναι τόσο συνηθισμένο πως εκεί υπάρχουν τόσες πολλές ορχήστρες όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν ο χορός επικεντρώνεται στις ανύπαντρες μητέρες, τη μοναξιά τους και τη βία που ζουν από πρώτο χέρι. Στη σκηνή, στα πόδια των τραγουδιστών, υπάρχουν τσάντες γεμάτες με ρούχα και κονσερβοποιημένα προϊόντα που είναι η μόνη προϋπόθεση για να πάρει κανείς μέρος σε αυτό το χορό.

Στη La Ciudadela, είναι σαν οι Αρχές του κέντρου της πόλης να ήθελαν να κρατήσουν αυτή την περιοχή για πάντα στο παρελθόν με τους σονιδέρος να παίζουν τραγούδια που ακούστηκαν πάρα πολύ σε αρκετά κλαμπ χορού, όπως είναι τα Savoy, Salón Los Ángeles, California Dancing Club ή το Smyrna -σήμερα ιδιωτικό πανεπιστήμιο που ονομάζεται Claustro de Sor Juana- που σήμερα υπάρχουν μόνο στη μνήμη εκείνων που το ήξεραν.

Οι περισσότερες κυρίες -με την πρώτη ματιά φαίνεται ότι οι νεότερες γυναίκες είναι λίγο πάνω από τα 50- φορούν βραδινά φορέματα. Φαίνονται καλά, ακόμα κι όταν το φως του ήλιου αρχίζει να γίνεται όλο και πιο επικίνδυνο για το δέρμα. Μερικά από τα φορέματα είναι πολύχρωμα και έχουν εμπριμέ σχέδια, ενώ τα πρόσωπά τους δείχνουν την προφανή ευτυχία που είναι σε θέση να ξεχάσουν τις καθημερινές ασχολίες τους. Άλλες κυρίες ντύνονται μόνο με μαύρα και τα χτενίσματα στα μαλλιά τους θυμίζουν Sara Montiel ή Rebeca Iturbide, διάσημες όμορφες του μεξικανικού σινεμά της χρυσής εποχής. Τα αξεσουάρ τους είναι από απλές και σκέτες ομπρέλες μέχρι τεράστια σκουλαρίκια χαλκάδες, περιδέραια που καλύπτουν όλο το στέρνο και ορισμένα καπέλα που τους χαρίζουν κάποιου τύπου αέρα βασίλισσας του τσα-τσα-τσα.

Οι κύριοι είναι κοστουμαρισμένοι, όπως και τις εργάσιμες μέρες, αν και άλλοι κλίνουν προς φανταχτερά κοστούμια. Για παράδειγμα, φορούν κίτρινα, κόκκινα ή καρό κοστούμια. Υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι πριν να πέσει η νύχτα, δηλαδή ακόμα μπορούν να τραβήξουν την προσοχή των κυριών με τα εμπριμέ παντελόνια τους και στενά ριγέ πουκάμισά τους που σχηματίζουν τα χέρια τους, παίρνουν κάποια από τις καθισμένες κυρίες στην πίστα. Η νύχτα ανήκει στην κουβέντα, τις ficheras (ερωτικές κωμωδίες) και το ποτό.

Εκείνοι που χορεύουν και διασκεδάζουν μετατρέπουν την πλατεία σε μια εξαιρετική πίστα χορού. Τα Guayaberas (κουβανέζικα λινά ή βαμβακερά πουκάμισα) είναι άψογα σιδερωμένα. Τα παπούτσια, ή τουλάχιστον τα περισσότερα από αυτά, είναι λουστρίνια και το κυρίαρχο στυλ είναι μαυρόασπρο. Η La Ciudadela σίγουρα είναι το ιδανικό μέρος για την ανάμιξη των κοινωνικών τάξεων. Άνθρωποι από κάθε γωνιά της μητρόπολης συγκεντρώνονται εδώ για να διατρανώσουν το δικαίωμά τους στο danzon. Φυσικά δεν έχει σημασία εάν η κυρία είναι από τις βόρειες σικ γειτονιές ή εάν η παρτενέρ του στο χορό προέρχεται από τις φτωχότερες φτωχογειτονιές στα ανατολικά.

Όταν η ορχήστρα Antillana Orchestra αρχίζει να παίζει, η κυρία Gloria Aguilar, 80 ετών, λάμπει δίπλα στον 50χρονο γιο της Omar. Αν και μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, ο γιος της χορεύει εδώ και 35 χρόνια -άρχισε στους δρόμους όταν ακόμα ήταν ανήλικος- και μόλις 15 η κυρία Gloria αλλά και όσα θα έρθουν μια και το μότο της είναι «οι άνθρωποι που αρχίζουν να χορεύουν δεν σταματούν ποτέ, μέχρι τη μέρα που θα πεθάνουν». Είναι αρκετά δυνατή. Τα μαύρα μάτια της το εκφράζουν αυτό και το απερίφραστο απόλυτο πάθος της για την κουλτούρα της Matanzas. Έχει βίντεο από τους χορούς που έχει πάει στην Πόλη του Μεξικού, Οαχάκα -από όπου κατάγεται- άλλες μεξικανικές πολιτείες, ακόμα και στο νησί της Κούβας. Κάθε χρόνο, στα γενέθλιά της, οι γιοι της βάζουν από τις οικονομίες τους για να τη στείλουν εκεί για λίγες εβδομάδες.

Στη σκηνή, τα μικρόφωνα έχουν ανοίξει ξανά. Ένας από τους τραγουδιστές λέει ότι έχουν CDs μαζί τους, τα οποία πωλούν προς 40 πέσος (2,19 ευρώ). Έπειτα, ένα «κύμα» από χορευτές danzoneros ξεχύνεται πίσω από τους μουσικούς και η γυναίκα που είναι υπεύθυνη για το εμπόρευμα πρέπει να βάλει στην άκρη το gordita de chicharrón της (στρογγυλό πιτάκι με τριμμένο τηγανισμένο χοιρινό λίπος) και να επικεντρωθεί στη συλλογή των λογαριασμών. Η Antillana Orchestra αρχίζει να παίζει για ακόμα μια φορά για να ερμηνεύσει το «Bonito y Sabroso».

Μετά από τόσο χορό και πονεμένα πόδια στη μαγεία και το φολκλόρ της La Ciudadela, κάποιος μπορεί εύκολα να επιλέξει τι να φάει και με τι να ξεδιψάσει. Κομμένα φρούτα, tacos de canasta, chicharrones (τηγανητή πέτσα χοιρινού), τσιπς, quesadillas (τορτίγια καλαμποκιού), γρανίτες, ξυλάκια παγωτού, αναψυκτικά και aguas frescas (δροσιστικό ποτό με φρούτα) - όλα πωλούνται επιτόπου. Κάτι που ξεχωρίζει κατά την αναζήτηση φαγητού είναι οι αρκετοί άστεγοι που κοιμούνται ελεύθερα στα κηπάρια της πλατείας, διότι ξέρουν πως κανένας δεν θα τους πειράξει. Τα ροχαλητά τους είναι αρκετά δυνατά και διαταράσσουν τη συζήτηση και τις αναμνήσεις των βοηθών. Οι άνθρωποι που καθαρίζουν παπούτσια για να βγάλουν μεροκάματο συνεχίζουν να εργάζονται, ενώ μερικοί pachucos χαιρετούν και φροντίζουν τα δικά τους.

Όλα είναι ευτυχία. Το Σάββατο είναι κάτι ενδιαφέρον και διαφορετικό σε αυτήν την πόλη, που δεν τελειώνει ποτέ. Αυτός ο φανταστικός κόσμος θα μπορούσε να έχει ξεκινήσει ως ένα είδος επιχείρησης ή ως το καλύτερο χόμπι για τα Σαββατοκύριακα, στο οποίο όλοι θα μπορούσαν να δείξουν την αγάπη τους για τη μουσική.

Οι σονιδέρος ζητούν μια δωρεά προκειμένου να κρατηθούν ζωντανοί. Οι δάσκαλοι του danzon χρεώνουν από 20-50 πέσος (1,08-2,70 ευρώ). Η «ambiente chignon», δηλαδή η κουλ ατμόσφαιρα, είναι από τις 3 έως τις 6, όταν πηγαίνουν οι πιο σεβαστοί, οι πιο ταλαντούχοι και με τις καλύτερες φορεσιές. Τα λόγια της κυρίας Gloria, που ισχυρίζεται ότι το μόνο σοβαρό ατύχημα εκεί ήταν μια αστραπή που τέλειωσε με το ρυθμό ενός χορευτή, μας θυμίζουν ότι η διασκέδαση δεν έχει ηλικία. Ότι ο χρόνος είναι μόνο μια παρέλαση που περνάει και φεύγει. Για αυτό πρέπει να τον απολαμβάνουμε. Στη La Ciudadela, καθένας παίρνει πολλή ευγένεια και αγάπη. Πολλοί λένε ότι είναι η αύρα του χώρου, οι θρύλοι και οι μύθοι όλων όσων συνέβησαν τους προηγούμενους αιώνες. Η πραγματικότητα δίνει εύσημα μόνο στις διαστάσεις της, όπου η μεξικανική ιστορία ενοποιεί τον εαυτό της και χαρίζει Ανεξαρτησίες, Δέκα Τραγικές Μέρες και άπειρα χαμόγελα που μόνο το danzon μπορεί να δημιουργήσει.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.