Κι Όμως, Κάποια Θρησκευτικά Κινήματα Είναι Καλύτερα για Κάποιες Γυναίκες σε Σχέση με Άλλα

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Broadly.

Μετά από δεκαετίες αρνητικής δημοσιότητας από τα ΜΜΕ, οι αιρέσεις έχουν γίνει διαβόητες για περιστατικά καταπίεσης και χειραγώγησης των μελών τους.

Από ισχυρισμούς για πλύση εγκεφάλου στην Ενωτική Εκκλησία (Unification Church) μέχρι σεξουαλική κακοποίηση στη Διεθνή Οικογένεια (The Family International), δεν χρειάζεται να πας μακριά για να βρεις ιστορίες τρόμου για κάποια από αυτά τα κινήματα - ιστορίες Αποκάλυψης, καταστροφής και εξαιρετικού κινδύνου.

Αλλά η κοινωνιολόγος Δρ Elizabeth Puttick, συγγραφέας του βιβλίου Women in New Religions : In Search of Community , Sexuality and Spiritual Power που επανακυκλοφόρησε προσφάτως, υποστηρίζει ότι μερικές γυναίκες στην πραγματικότητα παίρνουν δύναμη από τις αιρέσεις. Μιλήσαμε στη Δρ Puttick για να μάθουμε πώς.

(Σημείωση: Η δρ Puttick χρησιμοποιεί τον όρο «νέο θρησκευτικό κίνημα», NRM εν συντομία, αντί του όρου «αίρεση». Ο όρος προτιμάται από πολλούς κοινωνιολόγους της θρησκείας για την ουδετερότητά του)

Broadly: Τι σε έκανε να αποφασίσεις να ερευνήσεις τον ρόλο των γυναικών στα νέα θρησκευτικά κινήματα (NRM);
Elizabeth Puttick: Είχα μια πολύ θετική προσωπική εμπειρία ζώντας σε ένα NRM που παρείχε πολλή πνευματική ενδυνάμωση στις γυναίκες, το κίνημα Osho (σ.σ. Όσσο στα Ελληνικά). Ήθελα να δω πώς συγκρινόταν η εμπειρία μου με εκείνη των γυναικών σε άλλες θρησκείες, παλιές και νέες.

Γιατί αποφάσισες να γίνεις μέλος ενός NRM;
Εξερευνούσα το Κίνημα του Ανθρώπινου Δυναμικού. Ενδιαφερόμουν για τον διαλογισμό. Ήθελα κάτι πιο ενεργά πνευματικό και μπήκα σε περισσότερες ομάδες ψυχοθεραπευτικού τύπου. Αρκετοί άνθρωποι που γνώριζα πήγαιναν στην Ινδία, ανακάλυπταν τον Osho και γίνονταν μέλη. Ήταν ένας πολύ έξυπνος γκουρού, ένας φιλόσοφος από εκπαίδευση. Μερικά κινήματα ήταν πολύ θεοσεβούμενα, αλλά το κίνημα Osho είχε αυτή τη φιλοσοφική πλευρά επίσης. Ήταν μια περιπέτεια.

Πόσο καιρός ήσουν μέλος του κινήματος;
Έζησα στην Ινδία πέντε χρόνια. Φύγαμε όταν ο Osho έφυγε από την Ινδία και μετά από λίγο άρχισα να απομακρύνομαι.

Ποιους ρόλους έχουν οι γυναίκες στα NRM;
Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία: στα πιο συντηρητικά κινήματα, όπως είναι η Ενωτική Εκκλησία («Moonies-οι πιστοί του Μουν») και τα συντηρητικά χριστιανική κινήματα, οι γυναίκες συχνά αναμένεται να υπηρετούν τους άνδρες κάνοντας τις δουλειές του σπιτιού, ενώ μερικές φορές έχουν περιορισμένη πρόσβαση στις διδασκαλίες και τις θρησκευτικές πρακτικές. Σε πιο προοδευτικά κινήματα, όπως είναι το κίνημα Brahma Kumaris και το Osho, συμπεριφέρονται στις γυναίκες ως ίσες ή ακόμη και ανώτερες από τους άνδρες, επιτρέποντας πλήρη πνευματική και κοινωνική συμμετοχή, ενώ τις ενθαρρύνουν να διδάσκουν και να ηγούνται.

Τι είδους άνθρωποι εντάσσονται στα NRM;
Στο παρελθόν, υπήρχε η άποψη στο κίνημα κατά των αιρέσεων ότι οι άνθρωποι που εντάσσονταν στα NRM ήταν νέοι, αφελείς, αδύναμοι, ακόμη και συναισθηματικά κατεστραμμένοι. Παρόλο που υπήρχε μια μικρή μειονότητα που ταίριαζε σε αυτό το στερεότυπο, ειδικά στα πιο παραδοσιακά NRM, οι περισσότεροι άνθρωποι που εντάσσονταν ήταν «ενεργοί αναζητητές».

Ένας ενεργός αναζητητής ήταν κάποιος που έψαχνε για μια εναλλακτική αυτού που προσφερόταν, σε μια εποχή όπου η οργανωμένη θρησκεία ήταν πολύ κολλημένη στις μεθόδους της και δεν προσέφερε πολλά για την πνευματικότητα και το διαλογισμό. Πολλοί άνθρωποι ήταν συνήθως λίγο πριν από τα 30 έως και τα 35, με καλές σπουδές και ισορροπημένοι.

Είχαν απογοητευτεί με τις ιδεολογίες που προσέφερε η mainstream κοινωνία, που ήταν πολύ λιγότερο φιλελεύθερη τη δεκαετία του 1970, την περίοδο ακμής των NRM. Έψαχναν επίσης για μια κοινότητα, μια ομάδα συγγενών πνευματικά ατόμων, με παρόμοιες αξίες και προοπτικές.

Τι πιστεύεις ότι ψάχνουν οι γυναίκες όταν εντάσσονται σε NRM και τι τους παρέχουν τα NRM;
Στο παρελθόν, οι γυναίκες αντιμετωπίζονταν άσχημα στις παλιές θρησκείες, περιφρονούνταν ως το ασθενές φύλο, ηθικά και σωματικά. Ο μισογυνισμός εντοπίζεται και σε κάποια από τα πιο παραδοσιακά NRM. Οι γυναίκες που εντάσσονται σε αυτά φεύγουν - ή μένουν γιατί αποδέχονται τους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων.

Άλλα NRM -όπως το κίνημα Osho, τα πιο προοδευτικά βουδιστικά κινήματα, οι παγανιστικές και σαμανικές ομάδες- προσέφεραν στις γυναίκες πνευματική δύναμη και κύρος, συμπεριλαμβανομένου ενός μονοπατιού προς τον διαφωτισμό των κινημάτων της Ανατολής.

Πώς μπορούν τα NRM να ολοκληρώσουν και να ενδυναμώσουν τις γυναίκες;
Μέχρι πολύ πρόσφατα, στις πιο οργανωμένες θρησκείες οι γυναίκες δεν μπορούσαν να γίνουν ιερείς επειδή τις έβλεπαν ως ουσιαστικά κατώτερες. Από την άλλη, μερικά NRM ιδρύθηκαν ή διοικούνται από γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των Brahma Kumaris και Sahaja Yoga.  Η Μητέρα Meera και η Ammachi (στην κάτω φωτογραφία) είναι Ινδές που παρά τις περιορισμένες ευκαιρίες για τις γυναίκες στην κοινωνία τους, έχουν γίνει ισχυρά πρότυπα που εμπνέουν τις γυναίκες και τους άνδρες μαθητές τους.

Το κίνημα Osho ενθάρρυνε τις γυναίκες να ανέβουν πάνω από την κοινωνική τους κατάσταση και τις προωθούσε σε ηγετικές θέσεις. Το Osho είδε τις γυναίκες ως πνευματικά ανώτερες συγκριτικά με τους άνδρες μαθητές και καλύτερα εφοδιασμένες για να διαφωτιστούν. Εκείνη την εποχή, αυτό ήταν κάτι ριζοσπαστικό, έντονα απελευθερωτικό και ενδυνάμωνε τις γυναίκες. Ο παγανισμός είναι επίσης ενδυναμώνει τις γυναίκες, ειδικά με την εκ νέου εύρεση και την απόδοση τιμών στη Θεά.

Πιστεύεις ότι υπάρχει βάση στην άποψη ότι οι γυναίκες πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης στα NRM;
Πριν από το Ίντερνετ, ήταν πολύ πιο δύσκολο να έχεις αντικειμενική πληροφόρηση για κλειστές ομάδες όπως τα NRM, οπότε οι περισσότεροι άνθρωποι έμεναν στις πρώτες εντυπώσεις. Η πλειονότητα είχε θετικές εμπειρίες, αλλά υπάρχουν παραδείγματα κατάχρησης εξουσίας. Στις νεότερες θρησκείες, η κατάχρηση συμβαίνει κυρίως στα πιο φονταμενταλιστικά NRM όπως τα Παιδιά του Θεού (Children of God), Κλάδος του Δαυίδ (Branch Davidians), και η Ενωτική Εκκλησία.

Πολλοί άνδρες γκουρού είναι γνωστό ότι έχουν εκμεταλλευτεί τις γυναίκες μαθήτριές τους, ενθαρρύνοντας την πεποίθηση ότι πρέπει να παραδοθείς στον δάσκαλό σου προκειμένου να προοδεύσεις πνευματικά. Πολλές γυναίκες συμμετείχαν με ενθουσιασμό σε αυτές τις σχέσεις. Μερικές φορές υπήρχε έντονη αντιπαλότητα για να γίνεις αγαπημένη του γκουρού. Το να είσαι η ερωμένη του θα μπορούσε να είναι ο γρήγορος δρόμος προς το κύρος αλλά και τη φώτιση. Μερικές γυναίκες ένιωσαν ότι επωφελήθηκαν από αυτές τις σχέσεις, αλλά άλλες ένιωσαν κακοποιημένες και κατεστραμμένες, ειδικά εάν στη συνέχεια απορρίφθηκαν.

Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ενός NRM που εκμεταλλεύεται τις γυναίκες και ενός που τις ενδυναμώνει;
Αυτή η ερώτηση είναι πιο περίπλοκη από ότι ακούγεται γιατί υπάρχει η κουλτούρα της παράδοσης στον γκουρού. Πιστεύεται ότι η πλήρης εμπιστοσύνη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη φώτιση. Αυτό μπορεί να κάνει πραγματικά δύσκολη τη θέσπιση ορίων εάν τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο.

Ο γκουρού σε δοκιμάζει. Είναι αυτό καλό για την πνευματική ανάπτυξή σου ή είναι εκμετάλλευση και κακοποίηση; Το να είναι εξίσου εύκολο να φύγεις από το κίνημα, όσο και το να ενταχθείς σε αυτό, είναι ίσως το πιο σημαντικό τεστ. Εάν είσαι μπερδεμένη με το τι συμβαίνει, εμπιστέψου τα ένστικτά σου. Ρώτα τον εαυτό σου ειλικρινά εάν αυτές οι μέθοδοι έχουν αποτέλεσμα στην περίπτωσή σου. Γίνεσαι πιο ευτυχισμένη, αφυπνίζεσαι περισσότερο και ενσωματώνεσαι, πετυχαίνεις τους στόχους της πρακτικής σου; Εάν αυτό δεν συμβαίνει, είναι καλύτερα να φύγεις. Ένα πνευματικό μονοπάτι θα πρέπει να βελτιώνει τη ζωή σου.

Ποιες είναι οι σύγχρονες τάσεις στα NRM;
Τα NRM ήταν ένα φαινόμενο της αντικουλτούρας των δεκαετιών του '60 και του '70, μια απάντηση σε μια κοινωνία που προσέφερε πολύ λιγότερες ευκαιρίες για πνευματική ανάπτυξη. Οι περισσότερες από τις καλύτερες ιδέες και πρακτικές των NRM έχουν υιοθετηθεί τόσο από την mainstream κοινωνία και, σε κάποιο βαθμό, από την οργανωμένη θρησκεία.

Οι γυναίκες σήμερα έχουν πολλές περισσότερες ευκαιρίες να αναπτυχθούν πνευματικά και να παίξουν ηγετικούς ρόλους σε όλες τις θρησκείες, εκτός από τις πιο φονταμενταλιστικές ομάδες. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολύ μικρότερο κίνητρο για πλήρη συμμετοχή σε ένα NRM. Ίσως η πιο θετική εξέλιξη είναι η ανάπτυξη του κινήματος πνευματικότητας των γυναικών, που εν μέρει προέκυψε από τη φεμινιστική θεολογία και τη νεοπαγανιστική λατρεία της Θεάς.

Η μεγαλύτερη αλλαγή προς το χειρότερο είναι η άνοδος του φονταμενταλισμού στις παλιές θρησκείες. Αυτά είναι κακά νέα για τις γυναίκες. Το μήνυμα για τις γυναίκες είναι ότι πρέπει να είμαστε πάντα σε επαγρύπνηση για να διαφυλάττουμε τις νεοαποκτηθείσες ελευθερίες μας, να μην τις θεωρούμε δεδομένες ή να επιτρέπουμε να τις κακοποιούν με οποιοδήποτε τρόπο —στο πλαίσιο της θρησκείας ή εντός της ευρύτερης κοινωνίας.

Περισσότερα από το VICE

Προκλητικές Φωτογραφίες από τη Ζωή Πλούσιων και Φτωχών στην Ίδια Γειτονιά

Γιατί η Πάολα Είναι Καλή Τραγουδίστρια - Και Όσοι την Κατηγορούν Είναι Υποκριτές

Τα Next Big Things της Ελληνικής Μουσικής