Η Επαναστατική Κληρονομιά της Nina Simone Παραμένει πιο Επίκαιρη από Ποτέ

Το άρθρο κυκλοφόρησε αρχικά στο VICE UK.

Υπάρχει μια σκηνή που σου μένει στο μυαλό ιδιαίτερα από το «What Happened, Miss Simone?» το ντοκιμαντέρ με θέμα την ζωή της θρυλικής τραγουδίστριας της τζαζ, Nina Simone. Βρισκόμαστε στο 1968, στο τέλος της πορείας του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. «Τι είναι η ελευθερία για εσένα;» ρωτάει την τραγουδίστρια ένας ρεπόρτερ. Η Simone κάνει μια μικρή παύση. «Θα σου πω τι είναι η ελευθερία για μένα», λέει μετά από λίγο. «Η απουσία του φόβου. Έχουν υπάρξει μερικές στιγμές στην σκηνή όπου ένιωσα πραγματικά ελεύθερη. Ήταν το κάτι άλλο».

Η Nina Simone, το σύμβολο του black power, γεννήθηκε ως Eunice Kathleen Waymon, το έκτο από τα οκτώ παιδία μιας φτωχής οικογένειας, στο Tyron της Βόρειας Καρολίνας, το 1933. Ο πατέρας της, ο John Divine Waymon, ήταν πολυτεχνίτης και η μητέρα της, η Mary Kate Waymon, ήταν υπηρέτρια και ιέρεια του Μεθοδισμού. Η οικογένεια πάλευε για να ζήσει, αλλά η Simone, η οποία άρχισε να παίζει πιάνο από τα 3 της χρόνια στην χορωδία της μητέρας της, βρήκε την πρώτη μεγάλη της ευκαιρία όταν την είδε να παίζει το αφεντικό της μητέρας της. Σε μια κίνηση που δεν ήταν συχνό φαινόμενο εκείνη την εποχή, η λευκή γυναίκα ανέλαβε να κάνει μαθήματα πιάνου στην Simone και εν τέλει μάζεψε τα χρήματα που απαιτούνταν για να την στείλει στο Juilliard School of Music της Νέας Υόρκης.

«Αυτό που ελπίζω να πάρει ο κόσμος από την ταινία, είναι η αγάπη για μια εκ των πιο σημαντικών και επιδραστικών καλλιτεχνικών φυσιογνωμιών του 20ου αιώνα», λέει η σκηνοθέτης Liz Garbus σε μια συνέντευξή της. «Αφού δουν την ταινία, ελπίζω να θέλουν να ακούσουν την μουσική της, ώστε να τους δώσει όσα έχει δώσει σε τόσο κόσμο εδώ και πενήντα χρόνια».

Η ταινία βασίζεται κυρίως στα λόγια της ίδιας της τραγουδίστριας και εστιάζει σε θέματα που ξεπερνάνε μια αυστηρή μουσική αναφορά. Περιλαμβάνει συνεντεύξεις της Simone, ημερολογιακές καταχωρήσεις και ζωντανές της εμφανίσεις, ζωγραφίζοντας μια καλλιτέχνιδα που δεν ζητούσε συγγνώμη για την ωμότητα του χαρακτήρα της. Υπάρχουν μερικές έντονες στιγμές κατά την διάρκεια της χαώδους δεκαετίας του 70, όπου η αποφασισμένη Simone μιλάει την γλώσσα της αλήθειάς της, με έναν τρόπο σχεδόν αυτοκτονικό για εκείνη την περίοδο. Σε μια σκηνή συγκεκριμένα, που εναλλάσσεται μεταξύ της Simone και του κορυφαίου στελέχους του Black Panther Party, Stokely Carmichael, εκείνη λέει πως «οι μαύροι ποτέ δεν θα πάρουν τα δικαιώματα που τους αναλογούν, εκτός και αν ιδρύσουν μια δική τους χώρα. Αν υπάρξει μια ένοπλη επανάσταση και χυθεί πολύ αίμα, τότε θα έχουμε την δική μας χώρα».

«Ήταν η επιτομή του αγώνα, της πάλης», μου λέει η Garbus. «Ήταν ένας άνθρωπος που μεγάλωσε στο Νότο του Jim Crow και "χτίστηκε" μέσα από τον κόσμο της κλασσικής μουσικής. Ήταν όμως και ένας άνθρωπος που στεκόταν δίπλα στον Langston Hughes, τον James Baldwin, τον Malcom X και όλους αυτούς».

Αφού πέρασε χρόνια παίζοντας σε χαμαιτυπεία, η Simone εμφανίζεται στο αυθεντικό Playboy Club του Hugh Hefner στο Σικάγο, στις αρχές του 60, όπου παραδίδει την δική της εκτέλεση του I Loves You, Porgy των αδερφών Gershwin. To κομμάτι αυτό έμελε να γίνει η πρώτη της μεγάλη επιτυχία, η οποία σκαρφάλωσε στο #18 του Billboard chart. Ήταν γραφτό της να γίνει ένα από τα σημαντικότερα αστέρια της μαύρης μουσικής εκείνης της περιόδου.

«Αν έπρεπε να διαλέξω ένα αγαπημένο μου κομμάτι, θα έλεγα το I Loves You, Porgy γιατί ήταν μια ιστορία αγάπης και δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο της αγάπης», λέει ο επί σειρά ετών μπασίστας της Simone, Lisle Atkinson.

Αυτή η σκηνή όμως, ήταν απλώς η αρχή της περιπλοκότητας που σημάδεψε την ζωή της Simone, τόσο πάνω όσο και κάτω από την σκηνή.

«Η μητέρα μου ήταν μια επαναστάτρια από την σκηνή», λέει η κόρη της Lisa Simone Kelly, σε μια άλλη σκηνή. «Η μητέρα μου ήταν η Nina Simone 24 ώρες το 24ωρο και εκεί ήταν που άρχισε να υπάρχει πρόβλημα», αναφέρει σχετικά με την σωματική βία που δέχτηκε από την μητέρα της σε αρκετές περιπτώσεις, μετά την κατάρρευση του γάμου της Simone με τον πρώην αστυνομικό, Arnold Stroud.

Πάνω στο θέμα του Stroud, το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στο ντοκιμαντέρ, μάλλον αποσυντονίζει την προσπάθεια της ταινίας. Ο πρώην άντρας της Simone προσπάθησε ανεπιτυχώς να την ελέγξει, άσκησε πάνω της σωματική βία και τη βίασε τουλάχιστον μια φορά. Και όμως, ο κόσμος λαμβάνει μηνύματα μέσω της ταινίας που μάλλον τον μπερδεύουν, μιας και γίνεται αναφορά σε ημερολογιακές καταχωρήσεις της Simone σχετικά με την ανικανότητά του να την ικανοποιήσει σεξουαλικά και πως εκείνη παρουσίαζε μια διάθεση να τον προκαλεί σε σημείο σωματικής διαμάχης. Παραμένει περίεργο επίσης το γεγονός ότι ένας άνθρωπος που κακομεταχειρίστηκε τόσο έντονα την Simone, παίζει έναν τόσο έντονο ρόλο σε μια ταινία που προσπαθεί να πει την ιστορία μιας γυναίκας που ήταν αδάμαστα ανεξάρτητη.

Η Simone μετά τον πιο pop πρώτο της δίσκο Little Girl Blue, ηχογράφησε το ιδιαιτέρως τολμηρό Mississippi Goddam το 1964. Με την φωνή της να είναι χρωματισμένη με οργή, η Simone τραγουδάει «you don't have to live next to me, just give me equality», ενώ οι back-up τραγουδίστριές της αναφωνούν «go slow», κοροϊδεύοντας έτσι τον τότε πρόεδρο Lyndon B. Johnson για το πόσο αργά «κύλησε» την διαδικασία εξισορρόπησης των πολιτικών δικαιωμάτων. Το τραγούδι ήταν επίσης και μια αντίδραση για την δολοφονία του Medgar Evers στον Μισισιπή και τον βομβαρδισμό της Εκκλησίας των Βαπτιστών της 16ης οδού στο Birmingham, που κόστισε την ζωή τεσσάρων νεαρών κοριτσιών. Στο τραγούδι, η Simone δεν κατηγορεί μόνο την Αμερική που αγνοεί τέτοιες πράξεις βίας, αλλά και τους ηγέτες του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων, οι οποίοι ακολουθούσαν μια πρακτική αποχής από την βία, παρά τις δολοφονικές επιθέσεις που κόστιζαν μαύρες ζωές. Σε μια κίνηση που ήταν ο ορισμός του χαρακτήρα της, η Simone τραγούδησε αυτό το κομμάτι μπροστά σε 40,000 κόσμο, συμπεριλαμβανομένου και του Martin Luther King Jr., λίγο πριν εκείνη και άλλοι ακτιβιστές για τα πολιτικά δικαιώματα, περάσουν τις γραμμές τις αστυνομίας κατά την διάρκεια πορειών διαμαρτυρίας από την Selma προς το Montgomery.

Καθώς το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων δίνει την θέση του στο κίνημα του black power, βλέπουμε την Simone να συνεχίζει την διαμαρτυρία της μέσω της μουσικής της. H συγγραφέας του A Raisin in the Sun, Lorraine Hansberry γράφει τον ύμνο της Simone για το κίνημα black power « Το Be Young, Gifted, and Black» και ο ποιητής Langston Hughes της γράφει το «Blacklash Blues», καθώς η καλλιτέχνης ξεκινά να περιοδεύει τον κόσμο, μιλώντας για απουσία της δικαιοσύνης στην Αμερική. «Μπορούσα να τραγουδήσω και έτσι να βοηθήσω τους δικούς μου ανθρώπους και αυτό οριοθέτησε την ζωή μου», είχε πει η Simone.

Είναι λυπηρό βέβαια το ότι αυτή ακριβώς η στάση της, αυτή η διάθεσή της να πολεμήσει την καταπίεση και την βία του κράτους, την οδήγησε στην χρεωκοπία και την ανάγκασε να παίζει σε μικρά κλαμπ στο Παρίσι για να ζήσει. Είναι όμως και η επιλογή της ζωής της, που τόσο έντονα έχει αφήσει το αποτύπωμά της στους καλλιτέχνες του σήμερα.

Ίσως όμως το πιο έντονο στοιχείο της ταινίας είναι το γεγονός ότι είναι μια δημιουργία για κάθε εποχή. Το βλέπεις στις προσπάθειες της Simone να τραγουδήσει και να δημιουργήσει ώστε να υποστηρίξει την ελευθερία και την ισότητα μέσω της μουσικής της. Το βλέπεις στα ερωτήματα που έθεσε στην ζωή της και που τώρα αντηχούν στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Αμερική με την αστυνομική βία προς τον μαύρο πληθυσμό της χώρας. Έχοντας πλέον καταγράψει το τι ακολούθησε μετά τον θάνατο του 25χρονου Freddie Gray στην Βαλτιμόρη, στα χέρια αστυνομικών, έχοντας παρακολουθήσει την αυτοκτονία του 22χρονου Khalief Browder ο οποίος έζησε στην απομόνωση στις φυλακές Riker's για τρία χρόνια χωρίς καν να έχει δικαστεί, οι κραυγές της Simone για δικαιοσύνη, ηχούν σήμερα το ίδιο δυνατά.

«Το Mississippi Goddam ήταν ένα τραγούδι που τραγούδησε μια μαύρη γυναίκα εκείνη την εποχή. Ήταν μια επιλογή θαρραλέα και επικίνδυνη για την ίδια της την ζωή», λέει χαρακτηριστικά η Garbus. «Είναι ένα τραγούδι που χρειαζόμαστε και σήμερα. Κοιτάξτε τι γίνεται στο Ferguson, στο Staten Island, στο Cleveland, στην Florida, στην South California. Την χρειαζόμαστε τώρα όσο την χρειαζόμασταν τότε. Είναι μια αναγκαία φωνή για την εποχή μας».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.