Πως η Ρωσία Κατέκτησε την Ανατολική Ουκρανία Χωρίς Να Ρίξει μια Σφαίρα

Photo via Flickr

Από τότε που έγινε ξεκάθαρο ότι οι ρωσικές δυνάμεις επιχειρούν στην Κριμαία, θεωρείται αρκετά ασφαλής η υπόθεση ότι σχεδόν κάθε πληροφορία που βγαίνει από τη Μόσχα είναι βλακείες που χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν την αρπαγή της ουκρανικής γης από τη Ρωσία.

Αλλά η Ρωσία είχε αρχίσει να καταπνίγει σιγά-σιγά τα διαφωνούντα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης πολύ πριν να καταλάβει την Κριμαία. Το Κρεμλίνο απλώς και μόνο επιτάχυνε τη διαδικασία όταν άρχισε η κρίση. Κι αυτό δεν έγινε κατά τύχη, καθώς η διάδοση της προπαγάνδας αποτελεί ζωτικής σημασίας κομμάτι της στρατηγικής της Μόσχας προκειμένου να κερδίσει τον έλεγχο της ανατολικής (και ίσως της υπόλοιπης) Ουκρανίας.

Επιφανειακά, φαίνεται ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει την ίδια στρατηγική που εφάρμοσε στην Κριμαία. Αμέσως μετά την διαφυγή του τότε προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς από την Ουκρανία, αερομεταφερόμενες μονάδες spetsnaz (Ρωσικές Ειδικές Δυνάμεις) ένωσαν τις δυνάμεις τους με προσωπικό από το στόλο της Μαύρης Θάλασσας που ήταν ήδη εγκατεστημένοι στη Χερσόνησο της Κριμαίας. Έπειτα προχώρησαν στην κατάληψη κυβερνητικών κτιρίων, όρθωσαν σημεία ελέγχου και τελικά πήραν τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής. Με τη χερσόνησο υπό τον στρατιωτικό έλεγχο της Ρωσίας, η Μόσχα εγκατέστησε συμμάχους στη κριμαϊκή κυβέρνηση, έκανε δημοψήφισμα και χρησιμοποίησε το αποτέλεσμα- μια αντισυνταγματική απάτη στην οποία ψήφισαν ακόμα και παιδιά -για να δικαιολογήσει την επίσημη προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία.

Μια προσεκτική ματιά σε αυτό που συμβαίνει στην ανατολική Ουκρανία αποκαλύπτει ωστόσο βασικές διαφορές. Για αρχή, η ανατολική Ουκρανία δεν είχε ήδη ρωσικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και στρατεύματα αναπτυγμένα εκεί. Επιπροσθέτως, η ανατολική Ουκρανία είναι πολύ μεγαλύτερη, με πολύ περισσότερο πληθυσμό. Ο παραδοσιακός τρόπος σκέψης πρεσβεύει ότι για να ελέγξει η Ρωσία μια περιοχή τόσο μεγάλη, θα χρειαζόταν μια στρατιωτική εισβολή πλήρους κλίμακας. Και με δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και τεθωρακισμένα οχήματα στοιβαγμένα μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα της Ουκρανίας, πολλοί παρατηρητές αναμένουν την αναπόφευκτη διείσδυση αυτών των δυνάμεων.

Ίσως όμως αυτό δεν χρειαστεί να συμβεί ποτέ επειδή η Ρωσία έχει ένα όπλο στη διάθεση της στην ανατολική Ουκρανία, που έχει αναμφισβήτητα αποδειχθεί πιο αποτελεσματικό από όσο θα μπορούσε να είναι το σύνολο του στρατιωτικού υλικού της. Αυτό το όπλο έχει ήδη κατατροπώσει οτιδήποτε η προσωρινή κυβέρνηση του Κιέβου-ή το σύνολο της διεθνούς κοινότητας για αυτό το θέμα- έχει χρησιμοποιήσει εναντίον της.

Αυτό το όπλο είναι η μηχανή προπαγάνδας του Κρεμλίνου.

Τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης διαδίδουν βιτριολικά ψέματα στο πλαίσιο μιας ξεδιάντροπής εκστρατείας παραπληροφόρησης, αλλά ακόμα πιο ανησυχητικό είναι η κίνηση του Κρεμλίνου να κλείσει ή να εξαγοράσει ειδησεογραφικούς οργανισμούς που έχουν ενδοιασμούς για τις ενέργειες του Πούτιν. Τον Μάρτιο, η αρχισυντάκτρια του Lenta.ru, ενός ιδιωτικού ανεξάρτητου ειδησεογραφικού ιστότοπου, απολύθηκε αφού η κυβέρνηση, εξέδωσε μια «προειδοποίηση» προς το σταθμό επειδή είχε πάρει συνέντευξη από μια αμφιλεγόμενη και υπερεθνικιστική  πολιτική προσωπικότητα της Ουκρανίας. Η αρχισυντάκτρια αντικαταστάθηκε από σύμμαχο του Κρεμλίνου.

"Χάρη στη μηχανή προπαγάνδας του Κρεμλίνου, μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η Ουκρανία κυβερνάται από Ναζί οι οποίοι φτιάχνουν στρατόπεδα συγκέντρωσης για τους ρωσικής εθνικότητας πολίτες και πως τακτικά λιντσάρονται οι συμπαθούντες τη Ρωσία."

Ο TV Rain, ο μόνος ιδιωτικός ανεξάρτητος τηλεοπτικός σταθμός επικρίθηκε ανοιχτά από το γραφεί του Πούτιν για μετάδοση μιας αμφιλεγόμενης δημοσκόπησης για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ορισμένες εταιρίες παροχής υπηρεσιών καλωδιακής τηλεόρασης έριξαν το σήμα του καναλιού και το TV Rain έχασε ξαφνικά το μισθωτήριο του. Είναι σε διαδικασία έξωσης από την έδρα του.

Το Φεβρουάριο ο γενικός διευθυντής του Echo of Moscow του μόνου ανεξάρτητου ιδιωτικού ραδιοφωνικού σταθμού σε όλη τη Ρωσία αντικαταστάθηκε από την Yekaterina Pavlova, την πρώην επικεφαλής της Voice of Russia που ουσιαστικά διευθύνεται από το Κρεμλίνο. Ο σύζυγος της Pavlova, ο Alexei Pavlov είναι ο Υπαρχηγός του Προεδρικού Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών. Μπλοκαρίστηκε επίσης η ιστοσελίδα του σταθμού εντός Ρωσίας. Ξεμπλοκαρίστηκε μόνο όταν η Echo of Moscow συμφώνησε να απαγορεύσει στους αρχηγούς της αντιπολίτευσης  όπως ο Boris Nemtsov και ο Alexey Navalny να μπλογκάρουν. Η κρατική λογοκρισία μπλόκαρε και τα προσωπικά μπλογκ των δυο ανδρών.

Και έτσι, σε λιγότερο από τρεις μήνες, το Κρεμλίνο κατάστρεψε αποτελεσματικά ή κυριάρχησε στα περισσότερα από τα εναπομείναντα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας. Στο μεταξύ, το Κρεμλίνο αναδιοργάνωσε ορισμένα βασικά παραρτήματα κρατικών μέσων, ώστε να ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στη διοχέτευση μηνυμάτων, δηλαδή το πρόγραμμα που είναι στη ρωσική γλώσσα (τηλεόραση, ραδιόφωνο, ίντερνετ και έντυπα) κυριαρχείται τώρα από ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο μέσα.

Γιατί αυτό έχει σημασία έξω από τη Ρωσία; Επειδή αυτά τα μέσα μεταδίδουν την προπαγάνδα του Κρεμλίνου στο μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Ευρώπης, όπου πολλοί Ρώσοι ομιλητές βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Αυτοί οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί είναι στην πρώτη γραμμή του πολέμου προπαγάνδας.

Στο μεταξύ, δημοσιογράφοι μέσα στην Ουκρανία (συμπεριλαμβανομένου και του Simon Ostrovsky του VICE News) απάγονται από φιλορώσους αντάρτες και σε κτίρια ουκρανικών ραδιοτηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία έχουν εισβάλλει ένοπλοι άνδρες οι οποίοι αντικαθιστούν τα προγράμματα με εκείνα που εκπέμπονται από τη Μόσχα, ενισχύοντας τη φωνή του Κρεμλίνου στην περιοχή.

Πληθαίνουν οι αποδείξεις ότι οι ρωσικές ειδικές δυνάμεις ηγούνται της ανάληψης ελέγχου των κυβερνητικών κτιρίων και των σημείων ελέγχου στην ανατολική Ουκρανία. Ομάδες επίλεκτων καλά εξοπλισμένων στρατιωτών εξαπολύουν σε συντονισμένες επιθέσεις.  Γρήγορα κατασκευάζονται οδοφράγματα με ελαστικά, συρματοπλέγματα, σάκους άμμου και φορητή περίφραξη. Μερικές φορές ο οικοδομικός εξοπλισμός και το μεγαφωνικό σύστημα φθάνουν επιτόπου εν ριπή οφθαλμού. Οι καλά οπλισμένοι γκάγκστερ μερικές φορές κάνουν επιδρομές στα οπλοστάσια της αστυνομίας, έπειτα διανέμουν τα όπλα σε ντόπιους αυτονομιστές.

Άοπλοι πολίτες συχνά οδηγούνται στο μπροστινό μέρος του κτιρίου, συνειδητά ή όχι για να χρησιμεύσουν ως ανθρώπινες ασπίδες.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο οι καλά οπλισμένοι στρατιώτες είναι spetsnaz. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των φιλορώσων ανταρτών είναι στην πραγματικότητα ντόπιο ρωσόφωνοι οι οποίοι πιστεύουν, χάρη στην προπαγάνδα του Κρεμλίνου, ότι η Ουκρανία κυβερνάται από υπερεθνικιστές Ναζί που κατασκευάζουν στρατόπεδα συγκέντρωσης για πολίτες ρωσικής εθνικότητας και πως τακτικά λιντσάρονται οι συμπαθούντες τη Ρωσία.

Οι ουκρανικές αρχές φαινομενικά είναι ανίκανες να σταματήσουν τη διάδοση της προπαγάνδας. Τα στρατεύματα του υπουργείου Εσωτερικών και οι αστυνομικές δυνάμεις έχουν αυτομολήσει στους αυτονομιστές. Οι ουκρανικές δυνάμεις παραδόθηκαν σε μεγάλες ομάδες πολιτών όταν ήρθαν αντιμέτωποι με το να υπερασπίσουν τον εαυτό τους πυροβολώντας Ουκρανούς ομοεθνείς τους ή να εκτελεστούν από μικρές ομάδες φιλορώσουν ενόπλων. Χάρη στους πολίτες, οι οποίοι συσπειρωθεί από την ρωσική προπαγάνδα, οποιαδήποτε προσπάθεια μεγάλης κλίμακας για ανακατάληψη των εδαφών από τους φιλορώσους αυτονομιστές θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλο αριθμό άμαχων θυμάτων. Και εάν αυτό συμβεί, η Ρωσία έχει ήδη πει ότι θα αναγκαστεί να εισβάλλει προκειμένου να προστατέψει τον πληθυσμό ρωσικής εθνικότητας.

Όταν οι ουκρανικές δυνάμεις απηύδησαν με το status quo την περασμένη Πέμπτη, κινητοποίησαν μια τεράστια «αντιτρομοκρατική επιχείρηση» για να ανακτήσουν τον έλεγχο. Ωστόσο τη στιγμή που τα ουκρανικά στρατεύματα άρχισαν να κινητοποιούνται, τα ρωσικά στρατεύματα (και τανκς) επιτάχυναν προς τα σύνορα.

Φοβούμενες μια εισβολή, οι αρχές του Κιέβου σταμάτησαν την επιχείρηση. Εφόσον οι πολίτες βρίσκονται μπροστά από τις θέσεις που κατέχουν οι δυνάμεις spetsnaz, το Κίεβο δεν μπορεί να σταματήσει τις φιλορωσικές δυνάμεις από το να κερδίσουν κι άλλο έδαφος. Εφόσον τα ρωσικά τανκς ετοιμάζονται για μια εισβολή, το Κίεβο δεν μπορεί να ξαναπάρει πίσω τα εδάφη που έχει ήδη χάσει. Την Τετάρτη, ο προσωρινός πρόεδρος της Ουκρανίας παραδέχθηκε ότι οι δυνάμεις του ήταν ‘αβοήθητες’ κατά των αυτονομιστών οι οποίοι καταλαμβάνουν περισσότερα εδάφη.

Η Ρωσία μπορεί τελικά να εισβάλλει στην Ουκρανία. Θα είναι δύσκολο να διεκδικήσει τον πλήρη έλεγχο χωρίς να έχει σημαντικό αριθμό Ρώσων στρατευμάτων εκεί στην περιοχή. Αλλά η Ουκρανία έχει ήδη χάσει μέρος προς τα ανατολικά της Μόσχας χωρίς η Ρωσία να έχει ρίξει έναν πυροβολισμό, αφού ο πόλεμος παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου έχει αποδειχθεί να είναι εξίσου αποτελεσματικός με την παραδοσιακή εισβολή, και πολύ λιγότερο επικίνδυνος. Και χάρη στην ταχύτητα των πληροφοριών του 21ου αιώνα, τίποτα δεν σταματάει τη Ρωσία από το να συνεχίσει και να μεταφέρει την επιθετική προπαγάνδα της και στην υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη.

Ο James Miller είναι διευθυντής σύνταξης στο The Interpreter.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.