Mία ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου της Γενεύης εξέδωσε μια έκθεση που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 2016 με τίτλο «Πως αντιδρούν οι πολίτες στην Οικονομική κρίση και στις κοινωνικοπολιτικές συνέπειες της». Η μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαική Ένωση, πραγματοποιήθηκε σε 9 διαφορετικές χώρες, (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο), οι οποίες έχουν όλες επηρεαστεί όπως είναι φυσικό από την Οικονομική κρίση, ωστόσο όχι στον ίδιο βαθμό. Η Ελλάδα για παράδειγμα αναφέρθηκε αρκετές φορές μέσα στην έκθεση σαν τη χώρα που έχει δεχτεί τις συνέπειες της κρίσης περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, ενώ η Ελβετία το αντίθετο.

Η κοινωνιολόγος Ελευθερία Κοροβέση, με την οποία επικοινωνώ εξηγεί πως η έρευνα πραγματεύεται τις αλλαγές τις οποίες έχει υποστεί ο μέσος Έλληνας, τόσο τις οικονομικές όσο και τις κοινωνικές, καθώς και το αντίκτυπό τους τόσο στην κοινωνία ως σύνολο όσο και στον καθένα ξεχωριστά ως άτομο, σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς του, τονίζοντας πως: «Είναι άξιο να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο τα απογοητευτικά ευρήματα σε όλους τους τομείς του μέσου Έλληνα στα χρόνια της κρίσης. Αρχικά παρατηρούμε την αύξηση της ομοφοβίας και της ξενοφοβίας με τάσεις ρατσισμού, όχι μόνο σε μειονοτικές ομάδες (πχ Ρομά, μουσουλμάνους κτλ.) αλλά και στον ίδιο τον Έλληνα ανάλογα με τον τρόπο ζωής του ή τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Εν συνεχεία, υπογραμμίζεται η εμπιστοσύνη του Έλληνα στην αστυνομία και τον στρατό παρά τα αυξημένα κρούσματα αστυνομικής βίας που έχουν διακριθεί στη χώρα».

Η καθημερινότητα, το βιωτικό επίπεδο αλλά και η ψυχολογία μας έχουν επίσης επιβαρυνθεί. «Εκείνο το οποίο έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία να αναφερθεί είναι οι περικοπές τόσο από την κατανάλωση των βασικών ειδών διατροφής του μέσου Έλληνα όσο και από την ιατροφαρμακευτική του περίθαλψη. Με δεδομένο τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός, πως λόγο της άσχημης οικονομικής κατάστασης της χώρας η άσχημη ψυχολογία και η θλίψη είναι πλέον κυρίαρχες στον Ελληνικό λαό. Τέλος μπορούμε να επισημάνουμε πως στην ερώτηση σχετικά με το ποιον κατηγορούμε για την κρίση, ο μέσος Έλληνας θεωρεί ως βασικότερο παράγοντα τη κυβέρνηση και ακολουθούν οι τράπεζες, οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ένα μικρό ποσοστό κατηγορεί την προσφυγική κρίση», καταλήγει η κοινωνιολόγος.

Σταχυολογώντας τα ευρήματα για τον μέσο Έλληνα, τα αποτελέσματα και τα ποσοστά εκπλήσουν. Και μάλιστα καθόλου θετικά, αφού η κρίση είναι πια φανερό όσο ποτέ, πως πέρα από οικονομική είναι κυρίως ηθική και κοινωνική:

Ζούμε σε μια κοινωνία που, αν είσαι χρήστης ναρκωτικών, αυτοί που μένουν δίπλα σου αντί να σε βοηθήσουν να σταθείς στα πόδια σου, στην πλειονότητά τους δεν σε θέλουν για γείτονα. Το ίδιο συμβαίνει και αν έχεις κάνει φυλακή. Πράγμα οξύμωρο, γιατί αν έχεις αποφυλακιστεί, υποτίθεται πως έχεις ήδη σωφρονιστεί και έχεις επιστρέψει σαν υγιές μέλος της κοινωνίας. Αν είσαι Ρομά, είσαι επίσης καταδικασμένος στον ρατσισμό γιατί ούτε κι εσένα σε θέλουν για γείτονα. Γεγονός επίσης περίεργο, γιατί η μόνιμη καραμέλα όσων συμπεριφέρονται ρατσιστικά απέναντι στους Ρομά είναι πως «δεν εντάσσονται στον δικό μας τρόπο ζωής».

Ένα μέρος των πολιτών δήλωσαν πως δεν θα ήθελαν δίπλα στο σπίτι τους ακροαριστερούς, ομοφυλόφιλους, φορείς του aids, μουσουλμάνους και μετανάστες εργάτες. Το 13,5% δήλωσε πως δεν θα ήθελε ανθρώπους άλλης φυλής, το 16% δήλωσε πως δεν θα ήθελε ανθρώπους που δεν μιλούν ελληνικά, ενώ το 20% δεν θα ήθελε Εβραίους.

Το μόνο θετικό της λίστας είναι πως πολλοί ήταν εκείνοι (72%) που δεν θα ήθελαν για γείτονες ακροδεξιούς νεοναζί. Είναι βέβαια απορίας άξιο πώς δεν θέλουμε γείτονες φασίστες όταν ξερνάμε φασιστικές αντιλήψεις σε όλες τις παραπάνω κατηγορίες ανθρώπων.

Φωτογραφία: Γιάννης Μακρογιαννέλης από VICE

Οι ερωτήσεις που αφορούσαν την ισότητα των φύλων και το δικαίωμα τον ομόφυλων ζευγαριών να γίνουν γονείς, αν και δεν αφορούν την οικονομική κρίση, είχαν επίσης απογοητευτικά αποτελέσματα. Μόνο το 50% των Ελλήνων υποστήριξε πως οι γυναίκες πρέπει έχουν δικαίωμα στην αυτοδιάθεση τους σώματός τους και να έχουν τη δυνατότητα για ασφαλή και δωρεάν άμβλωση. Μόνο το 21% συμφώνησε πως οι γυναίκες δεν χρειάζεται να είναι μητέρες για να είναι πλήρεις σαν άνθρωποι, ενώ μόνο το 25% συμφώνησε πως τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να υιοθετούν παιδιά.

Είναι εντυπωσιακά καλό και συνάμα κακό ότι η κοινωνία λειτουργεί με τόσες αντιφάσεις. Οι άνθρωποι κατηγορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις συνθήκες διαβίωσής τους, ωστόσο θέλουν να παραμείνουν σε αυτήν ελπίζοντας πως το μοντέλο της θα αλλάξει. Είναι απογοητευμένοι με τις κυβερνήσεις, αλλά συνεχίζουν να υποστηρίζουν τα ίδια πολιτικά κόμματα. Δεν εμπιστεύονται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά συνεχίζουν να παρακολουθούν, σε βαθμό που μαθαίνουν απ' αυτά στοιχεία μακροοικονομικής θεωρίας. Δεν θέλουν τους φασίστες για γείτονές τους συνειδητά, και καλά κάνουν, αλλά δεν έχουν αποβάλει οι ίδιοι αντιλήψεις που είναι φασιστικές.

Αν και στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί αμέτρητα κρούσματα αστυνομικής βίας, οι Έλληνες βάσει των ευρημάτων θεωρούν πως η αστυνομία και ο στρατός είναι τα θεσμικά όργανα που μπορούν να εμπιστεύονται περισσότερο. Ακολουθεί η δικαστική εξουσία, η Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Λιγότερο εμπιστεύονται τις τράπεζες, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ωστόσο παρακολουθούν τηλεόραση. Είναι εντυπωσιακό πως ενώ πολλοί Έλληνες αναγνώρισαν το πρόσωπο του Γιούνκερ, και τι σημαίνει ο όρος έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, μόνο το 18% γνώριζε ποιος καθορίζει τα επιτόκια στην Ελλάδα και ακόμη λιγότεροι γνώριζαν τα ποσοστά ανεργίας της χώρας. Παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον το ότι στο πλαίσιο της ύφεσης πολλοί Έλληνες έμαθαν κυρίως μέσω των ΜΜΕ τους χρηματοοικονομικούς όρους, καθώς και τους σημαντικότερους υπαλλήλους της Ε.Ε. που εμπλέκονται σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων αποκτώντας έτσι μια καλύτερη πολιτική γνώση. Λίγοι όμως γνωρίζουν τι καθορίζει τους δείκτες ανεργίας, που είναι και το πιο σοβαρό πρόβλημα της χώρας, πιθανότατα γιατί αυτά είναι λεπτομέρειες που δεν παρουσιάζονται στην τηλεόραση.

H απάντηση είναι: Τραγικά πολύ. Ένα σημάδι της σοβαρότητας της κρίσης που βιώνει η Ελλάδα είναι ότι το 65% των πολιτών αναγκάστηκε να κάνει περικοπές στην κατανάλωση βασικών ειδών διατροφής, το 90% έκοψε τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες, το 74% καθυστερεί να πληρώσει βασικούς λογαριασμούς, ενώ το 27% αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι που έμενε. Το 64% δεν μπορεί να αποπληρώσει δάνεια που έχει λάβει, το 17% αναγκάστηκε να πουλήσει κάποιο περιουσιακό στοιχείο, ενώ τα 2/3 του πληθυσμού δεν μπορούν να αγοράσουν τα φάρμακα που χρειάζονται ή να πάνε στον γιατρό. Και ναι, η Ελλάδα έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. ως προς αυτά τα δεδομένα. Μόνο που το 40% των πολιτών δεν θα καταφέρει ποτέ να το μάθει αυτό, αφού δεν έχει καν πρόσβαση σε τηλέφωνο, τηλεόραση και ίντερνετ.

Η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων (89%) θεωρεί πως η Ελλάδα περνάει μια πολύ άσχημη περίοδο κρίσης. Παρ' όλα αυτά υπάρχει ακόμη ένα ποσοστό (6%) που πιστεύει πως δεν είναι και τόσο σοβαρή, ενώ ανάμεσά μας ζουν και ελάχιστοι (2%) που δεν είναι σίγουρο ότι γνωρίζουν σε ποια χώρα ζουν, αφού απάντησαν πως δεν υπάρχει καν κρίση.

Σκοράρουμε και στο άσχημο συναίσθημα. Κατά μέσο όρο μάς διακατέχουν περισσότερο τα αρνητικά συναισθήματα παρά τα ευχάριστα. Κυριαρχούν η οργή, η θλίψη, το άγχος και η αηδία, ενώ τα θετικά συναισθήματα, όπως είναι η αυτοπεποίθηση, η περηφάνια, ο ενθουσιασμός και η ευτυχία, είναι σε απελπιστικά χαμηλά επίπεδα.

Η επικράτηση των αρνητικών συναισθημάτων είναι πράγμα εύλογο όταν το 73,5% των πολιτών δέχτηκε μειώσεις στον μισθό –οι οποίες συνδέονται με τα μέτρα λιτότητας–και όταν παραπάνω από τους μισούς ερωτηθέντες ανέφεραν πως αναγκάζονται να κάνουν υπερωρίες χωρίς να τις πληρώνονται. Ζοφερή είναι και η κατάσταση στη μαύρη εργασία,με τους μισούς να αναφέρουν πως αναγκάστηκαν να βρουν παράνομα δουλειά, ενώ το 1/3 αναγκάστηκε να λάβει αδήλωτες πληρωμές.

To μεγαλύτερο μέρος όσων απασχολούνται έχει εισόδημα κάτω από 575 ευρώ και ένα μεγάλο ποσοστό είναι κοντά στον βασικό μισθό.

Όταν οι Έλληνες ρωτήθηκαν ποιος είναι υπεύθυνος για την οικονομική κρίση, σαν πρώτο παράγοντα ανέφεραν την κυβέρνηση και σαν δεύτερο τις τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ένα 11% κατηγόρησε τις ΗΠΑ, ενώ το 28% κατηγόρησε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το θετικό είναι πως μόνο το 6% κατηγόρησε την προσφυγική κρίση.

Ωστόσο δεν συνέβη το ίδιο με την άνοδο της ανεργίας. Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, αυτή οφείλεται και πάλι περισσότερο στους χειρισμούς της κυβέρνησης, το 1/3 κατηγόρησε τις τράπεζες και υπάρχει και ένα 22%, οι κλασικοί «έρχονται οι ξένοι και μας παίρνουν τις δουλειές», που κατηγόρησε την προσφυγική κρίση.

Η ύφεση είναι ίσως αυτό που ανάγκασε πολλούς να παρακολουθούν περισσότερο τις εξελίξεις στο πολιτικό σύστημα. Σχεδόν το 70% θεωρεί πλέον πως κατανοεί τα μεγάλα πολιτικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, το 59% υποστήριξε πως είναι πολύ καλά ενημερωμένο για τις πολιτικές εξελίξεις, ενώ το 20% των Ελλήνων πιστεύει πως είναι αρκετά ικανό για να ασχοληθεί με την πολιτική.

Στις χώρες που βιώνουν ηπιότερα την κρίση,οι άνθρωποι είναι περισσότερο ικανοποιημένοι με τις κυβερνήσεις τους. Ακόμη και στην Ελβετία, βέβαια, που θεωρείται πως η κρίση δεν τους έχει αγγίξει σχεδόν καθόλου, το ποσοστό των ανθρώπων που δηλώνει ικανοποιημένο με το σύστημα διακυβέρνησης δεν ξεπερνάει το 80%. Στην Ελλάδα, πάλι, τα νούμερα είναι μονοψήφιακαι τα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι η συντριπτική πλειονότητα είναι δυσαρεστημένη. Σε ό,τι αφορά την ανεργία, την επισφαλή απασχόληση και τη φτώχεια, μόνο το 5,5%, το 7%, και το 7,5% αντίστοιχα είναι ικανοποιημένα από τον τρόπο που η κυβέρνηση έχει ασχοληθεί με τα συγκεκριμένα θέματα. Επιπλέον, μόνο το 9,5% του πληθυσμού είναι ικανοποιημένο από τον τρόπο που έχουν ασχοληθεί με την οικονομία, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, ενώ το 8,5% και το 10% είναι ικανοποιημένα από τη μεταναστευτική πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση και τη φροντίδα των παιδιών αντίστοιχα.

Παρά την απογοήτευση, όμως, όταν ρωτήθηκαν για την πρόθεση ψήφου μόνο το 27% δήλωσε πως δεν αισθάνεται κοντά σε κανένα κόμμα, ενώ το 29% τοποθετήθηκε υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ και το 15% υπέρ της Νέας Δημοκρατίας.

Αν και στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί αμέτρητα κρούσματα αστυνομικής βίας , οι Έλληνες βάσει των ευρημάτων θεωρούν πως η αστυνομία και ο στρατός είναι τα θεσμικά όργανα που μπορούν να εμπιστεύονται περισσότερο. Ακολουθεί η δικαστική εξουσία, η κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Λιγότερο εμπιστεύονται τις τράπεζες, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ωστόσο παρακολουθούν τηλεόραση. Είναι εντυπωσιακό πως ενώ πολλοί Έλληνες αναγνώρισαν το πρόσωπο του Γιούνκερ και γνωρίζουν τι σημαίνει έλλειμμα του κρατικού προυπολογισμού, μόνο το 18% γνώριζε ποιος καθορίζει τα επιτόκια στην Ελλάδα και ακόμη λιγότεροι γνώριζαν τα ποσοστά ανεργίας της χώρας. Παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον ότι στο πλαίσιο της ύφεσης πολλοί Έλληνες έμαθαν κυρίως μέσω των ΜΜΕ τους χρηματοοικονομικούς όρους, καθώς και τους σημαντικότερους υπαλλήλους της Ε.Ε. που εμπλέκονται σε διαδικασίες ληψης αποφάσεων, αποκτώντας έτσι μια καλύτερη πολιτική γνώση.Λίγοι όμως γνωρίζουν τι καθορίζει τους δείκτες ανεργίας, που είναι και το πιο σοβαρό πρόβλημα της χώρας, πιθανότατα γιατί αυτά είναι λεπτομέρειες που δεν παρουσιάζονται στην τηλεόραση.

Περισσότερα από το VICE

Ούτε το Μουστάκι του ΓΑΠ Ούτε το ΠΑΣΟΚ Είναι πια Εδώ

Πώς Είναι να Είσαι Δάσκαλος σε Έφηβους ενώ Είσαι Μόλις 20 κάτι Χρονών;

Είναι ο Πάνος Καμμένος η «Νάντια Κομανέτσι» της Νέας Εποχής;