Αυτές οι Γυναίκες με τις Μάσκες Έρχονται στην Αθήνα για να μας Μάθουν τι Εστί Φεμινισμός

FYI.

This story is over 5 years old.

Φεμινισμός

Αυτές οι Γυναίκες με τις Μάσκες Έρχονται στην Αθήνα για να μας Μάθουν τι Εστί Φεμινισμός

Μιλήσαμε με δύο μέλη της κολεκτίβας «Guerilla Girls», που μετρούν πάνω από 30 χρόνια δράσης.
Άννα Νίνη
Κείμενο Άννα Νίνη

Γυρνώντας τον χρόνο πίσω, στη Νέα Υόρκη του 1985, μια ομάδα γυναικών καλλιτεχνών αποφασίζει να φτιάξει μια φεμινιστική κολεκτίβα για να αναδείξει όλα τα προβλήματα που υπάρχουν μέσα στη βιομηχανία της τέχνης και στην πολιτική. Ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η διαφθορά, μπήκαν στο στόχαστρό τους, κι εκείνες άρχισαν να λειτουργούν σαν τη συνείδηση της συγκεκριμένης βιομηχανίας που κάθε άλλο παρά δίκαιη μοιάζει. Αναλύοντας τα ποσοστά, οι νέες καλλιτέχνιδες πολύ γρήγορα είδαν πως όλη η προσοχή και όλα τα χρήματα από τον χώρο της τέχνης πήγαιναν σε λευκούς άνδρες. Παράλληλα, όμως, τα έργα των μουσείων ήταν γεμάτα γυμνά γυναικεία σώματα. Αυτό στάθηκε ως αφορμή για την πρώτη αφίσα που τοιχοκόλλησαν. Αναφερόμενες στο Μουσείο Μοντέρνας τέχνης της Νέας Υόρκης, στο οποίο οι λευκοί άνδρες υπερεκπροσωπούνταν κραυγαλέα, σχεδόν χυδαία, δημιούργησαν τεράστιες αφίσες που έλεγαν «Do women have to be naked to get into the Met.Museum?».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Κι όμως, με μια φαινομενικά απλή πράξη, ο Τύπος της εποχής άρχισε να αναδεικνύει το πρόβλημα και όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες ξεκίνησαν να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, κανένας δεν είχε τονίσει πως ακόμη και η τέχνη είναι ένα ανδροκρατούμενο «κρατίδιο» στο οποίο μοιάζουν να μην έχουν θέση όχι μόνο οι γυναίκες, αλλά κάθε είδους καλλιτέχνες που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες, για παράδειγμα τα τρανς άτομα ή καλλιτέχνες που δεν είναι Ευρωπαίοι ή Αμερικανοί. Άλλωστε, λίγο-πολύ, η τέχνη λειτουργεί και αναπνέει όπως ολόκληρος ο κόσμος, αφήνοντας απ' έξω τη διαφορετικότητα.

Μετά από άλλες ακτιβιστικές δράσεις, η κολεκτίβα εδραιώθηκε και βαφτίστηκε «Guerrilla Girls», από τους μαχητές Guerrilla. Η μάσκα του γορίλα υιοθετήθηκε μετά από ένα ορθογραφικό λάθος ενός εκ των κοριτσιών που προσπάθησε να γράψει το όνομα της ομάδας και αντ' αυτού έγραψε «Gorilla». Ξεκίνησαν να τις φορούν όταν οι δημοσιογράφοι άρχισαν να τις πιέζουν για δημόσιες εμφανίσεις, ενώ για να παραμείνει η ταυτότητά τους μυστική και οι ίδιες ανώνυμες, ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν παρατσούκλια νεκρών γυναικών ζωγράφων.

«Πιστεύουμε και παλεύουμε για τη βελτίωση της ζωής όλων των ανθρώπων, όχι μόνο των γυναικών».

Σήμερα, 30+ χρόνια μετά από την πρώτη τους διαμαρτυρία και μετά από ακτιβιστική δράση ετών, έχουν πραγματοποιήσει ομιλίες στα μουσεία στα οποία διαμαρτυρήθηκαν σαν εκκολαπτόμενες καλλιτέχνιδες, έχουν δώσει διαλέξεις σε πάνω από 90 Πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, έχουν εμφανιστεί στα μεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα του κόσμου και έχουν εμπνεύσει τα φεμινιστικά κινήματα που γεννήθηκαν τα τελευταία χρόνια, όσο λίγοι άνθρωποι. Η ταυτότητά τους παραμένει μυστική, μεγαλώνοντας τον μύθο που έχουν ήδη δημιουργήσει, ενώ η πορεία τους στον χώρο του φεμινισμού και της τέχνης έχει μια πορεία κινηματογραφικών προδιαγραφών. Όπως λένε και οι ίδιες, παραμένουν ανώνυμες διότι «Guerrilla girl, θα μπορούσε να είναι η κάθε γυναίκα εκεί έξω».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μια μέρα μετά την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στις 9 Μαρτίου, οι Guerrilla Girls θα βρίσκονται στην Ελλάδα, στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για να «επανεφεύρουμε», όπως λένε, τον φεμινισμό. Δυο μέλη της κολεκτίβας, η Zubeida Agha, που πήρε το όνομά της από την πακιστανικής καταγωγής ζωγράφο και φεμινίστρια (υπήρξε η πρώτη γυναίκα ζωγράφος του Πακιστάν που κατάφερε να εκθέσει τους πίνακες της), και η Frida Kalho, που χρησιμοποιεί το όνομα της Μεξικανής ζωγράφου που άφησε το δικό της ανεξίτηλο σημάδι στον κόσμο της ζωγραφικής, μας μίλησαν για τα προβλήματα των γυναικών σήμερα και φυσικά  για να μας δώσουν μια ιδέα για το τι πρόκειται να ακούσουμε.

«Η αμερικανική ιστορία είναι γεμάτη από ανθρώπους που φορούν μάσκες. Για παράδειγμα, οι Anonymous και τόσοι άλλοι που έκαναν τη δική τους επανάσταση και παρέμειναν ανώνυμοι».

VICE: Θέλετε να επανεφεύρουμε τον φεμινισμό. Τι είναι φεμινισμός για εσάς;
Zubeida: Ο φεμινισμός αφορά την ισότητα. Πιστεύουμε και παλεύουμε για τη βελτίωση της ζωής όλων των ανθρώπων, όχι μόνο των γυναικών, και φυσικά υποστηρίζουμε κάθε είδους διαφορετικότητα. Θέλουμε ίδια δικαιώματα για τις γυναίκες, τα τρανς άτομα, για τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το φύλο, την καταγωγή, τη θρησκεία ή την ηλικία τους. Ισότητα σε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Η φιλοσοφία μας βασίζεται ότι όλοι θα μπορούν να έχουν τα ίδια δικαιώματα, ίδιες ευκαιρίες και την ίδια προστασία όταν τη χρειάζονται. Γιατί αποφασίσατε να χρησιμοποιήσετε μάσκες και να υπάρχει ανωνυμία;
Frida: Ξεκινήσαμε το 1985, όταν o κόσμος της τέχνης στην Αμερική ήταν ακόμη μικρός, ένα μικρό λόμπι. Εμείς ήμασταν στο ξεκίνημα μας, λίγο πριν γίνουμε επαγγελματίες καλλιτέχνες και είχαμε αρχίσει να θεωρούμε τους εαυτούς μας επαγγελματίες. Τότε συνειδητοποιήσαμε πως αν είναι να ξεσηκωθούμε ενάντια στο σύστημα στο οποίο επρόκειτο να μπούμε, ενδεχομένως να βρισκόμασταν σε μια αρκετά δύσκολη θέση στη συνέχεια. Οπότε, αρχικά ήταν για την αυτοπροστασία μας. Αργότερα, όμως, καταλάβαμε πως υπάρχει μια πολύ γοητευτική πλευρά σε αυτό, διότι μπορούσαμε να πούμε κυριολεκτικά οτιδήποτε χωρίς να φοβόμαστε. Επίσης, η αμερικανική ιστορία είναι γεμάτη από ανθρώπους που φορούν μάσκες. Για παράδειγμα, οι Anonymous και τόσοι άλλοι που έκαναν τη δική τους επανάσταση και παρέμειναν ανώνυμοι. Δεν ανακαλύψαμε αυτό τον τρόπο, είναι μια μακρά παράδοση και την ακολουθήσαμε.  
Zubeida: Η Frida είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης, οπότε είναι εκεί από την αρχή. Εγώ είμαι μέλος των Guerrilla Girls δέκα χρόνια και δεν φοβάμαι. Τα πράγματα σήμερα είναι πολύ διαφορετικά από το παρελθόν. Ο κόσμος έχει καταλάβει γιατί αγωνιζόμαστε πλέον και πως υπάρχει ένα τεράστιο πρόβλημα σε ό,τι αφορά θέματα ισότητας. Σήμερα όλες θέλουν να γίνουν Guerrilla Girls, αλλά είναι πολύ σημαντικό να κρατήσουμε την ανωνυμία μας, επειδή θέλουμε αυτό που προβάλλεται προς τα έξω να είναι τα ζητήματα τα οποία θίγουμε και οι πράξεις μας. Όχι οι προσωπικές μας ζωές. 
Επίσης, είμαστε κολεκτίβα. Δεν είμαστε ένας μόνο άνθρωπος. Συχνά ο κόσμος ψάχνει ένα πρόσωπο για να τον κάνει ηγέτη, αλλά διαφωνούμε πλήρως με αυτήν την πρακτική.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Θεέ μου, δεν ξέρω αν υπάρχει αρκετός χρόνος σε αυτήν τη συνέντευξή ή σε όλη μας τη ζωή για να αναλύσουμε τον Trump».

Τι έχει αλλάξει στον ακτιβισμό μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια; 
Frida: Οι δράσεις μας άλλαξαν μέσα σε αυτά τα 30 χρόνια. Όταν οι Guerrilla Girls ξεκίνησαν το 1985, έβαζαν αφίσες στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Σήμερα μπορεί να κάνουμε προβολές σε μουσεία, καμπάνιες κάθε είδους, μέχρι και να αφήνουμε φυλλάδια σε τουαλέτες. Η φύση των πράξεών μας εξαρτάται πάντα από το γεγονός στο οποίο θέλουμε να παρέμβουμε. Αλλά δεν είναι ένα πράγμα, αλλά πολλά.

Τα έργα σας, πέρα από εύστοχα, έχουν αρκετή δόση σάτιρας. Είναι το χιούμορ και η τέχνη τα καλύτερα μέσα για να τονίσεις ένα πρόβλημα; 
Frida: Ανακαλύψαμε πολύ νωρίς ότι το να ασχοληθείς με το σύστημα της εξουσίας και τη δομή της, καμιά φορά μόνο με γέλιο μπορεί να αντιμετωπιστεί, ειδικά όταν μιλάμε για ένα σύστημα που σε καταπιέζει με κάποιο τρόπο. Αλλά πάντα θέλαμε να διαφοροποιηθούμε και αντί να δείχνουμε κάπου με το δάχτυλο λέγοντας «αυτό είναι κακό», προσπαθούσαμε να λέμε στον κόσμο «ΟΚ, ας ρίξουμε μια άλλη ματιά σε αυτό. Ας το δούμε με έναν άλλο τρόπο». Αν κάνεις κάποιον να γελάσει, μπορείς να τον κάνεις να είναι πιο ανοιχτόμυαλος και να δει τα πράγματα με άλλο μάτι.

Οι πράξεις σας έχουν κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο και εκτός αυτού ο φεμινισμός και ο ακτιβισμός προϋποθέτουν μια πολιτική σκέψη. Ποια είναι η γνώμη σας για τον πρόσφατα εκλεγμένο Donald Trump;
Zubeida: Θεέ μου, δεν ξέρω αν υπάρχει αρκετός χρόνος σε αυτήν τη συνέντευξή ή σε όλη μας τη ζωή για να αναλύσουμε τον Trump. Ας πούμε καλύτερα πως είμαστε εντελώς αντίθετες σε οτιδήποτε λέει. Κι όμως, υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι η ισότητα υπάρχει σε τέτοιες αναπτυσσόμενες ή αναπτυγμένες χώρες, όπου οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να δουλεύουν και να ψηφίζουν. Δεν διακρίνουν καμιά αδικία. Πόσο μακριά είμαστε από αυτήν την ισότητα αλήθεια; 
Frida: Όπως είπαμε και στην αρχή της συζήτησης, ο φεμινισμός που προάγουμε δεν έχει να κάνει μόνο με τις γυναίκες αλλά με όλους. Επίσης, επειδή εργαζόμαστε, δεν σημαίνει πως είμαστε με το ίδιο με τους άνδρες. Δεν σημαίνει πως οι συνθήκες εργασίας μας είναι οι ίδιες για παράδειγμα ή πως οι μισθοί μας είναι ίδιοι. Και ναι, οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα της ψήφου στην Αμερική για παράδειγμα, αλλά είναι οι ίδιες γυναίκες που πέφτουν θύματα βιασμών, σεξουαλικών παρενοχλήσεων και ενδοοικογενειακής βίας. Έχουμε τόσα προβλήματα και δεν μπορούμε να επαναπαυθούμε στην πρόοδο που έχει γίνει. Υπάρχουν τόσα άλλα που πρέπει να καταφέρουμε να πετύχουμε.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Θα πρέπει επίσης να κατανοήσουμε την κουλτούρα του βιασμού. Ο βιασμός μπορεί να συμβεί και μέσα σε μια σχέση.

Zubeida: Βασικά, μπορείς απλώς να κοιτάξεις τον Πρόεδρό μας και τους ανθρώπους που βρίσκονται τριγύρω του και θα αντιληφθείς πλήρως γιατί ο φεμινισμός είναι σημαντικός. Διότι, υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που θέλουν να πάνε πίσω στον χρόνο και να ζήσουν στην εποχή που τα κεκτημένα ήταν λιγότερα. Αρκεί να πούμε ότι κατά τη διάρκεια των πρόσφατων εκλογών, όσο οι προεκλογικές καμπάνιες βρίσκονταν σε εξέλιξη, δημιουργήθηκε μέχρι και hashtag στο Twitter από ανθρώπους που ήθελαν να αποσυρθεί η 19η τροπολογία του Συντάγματος (που αναφέρει πως άνδρες και γυναίκες έχουν ισότιμο δικαίωμα ψήφου), και να πάμε πίσω στην εποχή που οι γυναίκες δεν ψήφιζαν. Υπήρχαν μέχρι και γυναίκες που ήταν υπέρ αυτού, υπέρ στο να παρατήσουν μέχρι και την ψήφο τους.

Δεν ξέρω τι μπορεί να είναι πιο τραγικό από μια γυναίκα που θέλει να μην είναι ίση με τους άνδρες. Γιατί συμβαίνει αυτό το οξύμωρο;  
Επειδή υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που πιστεύουν πως έχουν μια άνετη ζωή στην πατριαρχία και δεν θέλουν να την αφήσουν. Η πατριαρχία έχει παγιωθεί στις συνειδήσεις και στον τρόπο ζωής. Αυτό που συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις όπου μια ομάδα ανθρώπων βρίσκεται καταπιεσμένη από μια άλλη ομάδα για πολύ καιρό είναι το να συνταυτίσει τις αξίες της με τους ανθρώπους που την καταπιέζουν, για να έχει κάποια επιπλέον προνόμια στη ζωή της.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Αν το σκεφτούμε, τα πάντα είναι δομημένα στην κουλτούρα του βιασμού και στην πατριαρχία. Πώς θα ξεφύγουμε απ' αυτό;  
Zubeida: Aυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και είναι παγκόσμιο. Θα ήθελα να υπήρχε ένας απλός τρόπος να εξαφανιστεί, αλλά δεν υπάρχει μια απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. Χρειάζονται μεγαλύτερες ποινές για τους δράστες, γυναίκες που να μιλούν και να τις πιστεύουν. Συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας, που έτσι κι αλλιώς χρειάζεται αλλαγές, χρειάζονται ριζικές αλλαγές στα media και σε όλες σχεδόν τις προεκτάσεις της κοινωνίας. 
Frida: Θα πρέπει επίσης να κατανοήσουμε την κουλτούρα του βιασμού. Ο βιασμός μπορεί να συμβεί και μέσα σε μια σχέση. Κι όμως, τότε δεν θεωρείται παρενόχληση. Χρειάζεται μια παιδεία και θα πρέπει να εκπαιδευτούν και οι άντρες πάνω σε αυτό, γιατί δεν είναι μόνο γυναικείο το πρόβλημα. Θα πρέπει σταματήσει να υπάρχει η άποψη πως οι άνδρες έχουν ή μπορούν να έχουν περισσότερα προνόμια γενικά, αλλά σε σεξουαλικής φύσης ζητήματα ειδικά. Για εμάς στην Αμερική, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, έγινε ένα βήμα προς τα πίσω. Ο Πρόεδρός μας είναι ένας άνθρωπος που προωθεί τη συγκεκριμένη κουλτούρα, λέγοντας για παράδειγμα ατάκες όπως «I'm a pussy grabber». Έχει στενούς συνεργάτες που έχουν κατηγορηθεί για περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Όλα αυτά που για κάποιους μοιάζουν τόσο φυσιολογικά, μας πάνε πίσω.

Έχουμε δει διάφορα κύματα στο φεμινιστικό ρεύμα. Υπάρχει σήμερα κάτι καινούριο σε αυτό το ρεύμα;
Frida: Υπάρχει μια συνέχεια του φεμινισμού σήμερα. Δεν το βλέπω σαν επιπλέον βήματα, αλλά σαν συνέχεια, στην οποία πρέπει συνεχώς να χτίζουμε επάνω. Κάποιες φορές σου δίνεται η δυνατότητα να χτίζεις περισσότερα και άλλες λιγότερα.Τώρα όμως που τα γεγονότα γυρνούν προς τα πίσω τόσο γρήγορα, τώρα που υπάρχουν γυναίκες που λένε πως θέλουν να γυρίσουν στο 1910, τώρα είναι που πρέπει να αγωνιστούμε περισσότερο.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Guerrilla Girls
9 Μαρτίου 2017, 19:00 Κεντρική Σκηνή, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση 

Περισσότερα από το VICE

Πόσο Πιθανό Είναι να Πάμε σε Πόλεμο με την Τουρκία;

Ρόδα, Τσάντα και Κοπάνα: Κάνε το Κουίζ του VICE και Μάθε Πόσο Καλά Γνωρίζεις τα Ελληνικά 80's

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter Facebook και Instagram.