Τι Έχουν να Κερδίσουν οι Ερυθραίοι και οι Αιγύπτιοι Αξιωματούχοι από τα Βασανιστήρια;

Ο "Awet" επιδεικνύει τις πληγές του από τα βασανιστήρια

Είχαν περάσει τέσσερις μέρες από τη μέρα που έφυγε από το Σουδάν, κρυμμένος κάτω από κουβέρτες, στο πίσω μέρος ενός ημιφορτηγού. Πέντε μέρες από την πρώτη φορά που τον αλυσόδεσαν με τους άλλους κάτω από ένα δέντρο στην άγρια φύση. Οκτώ μέρες από τότε που τον συνέλαβαν ο στρατός και η αστυνομία ενώ έμπαινε στο Σουδάν από την Ερυθραία, και τον πούλησαν στους εμπόρους λευκής σαρκός. Το προηγούμενο βράδυ είχε κοιμηθεί κοντά στο Νείλο, τώρα όμως βρίσκονταν ξανά εν κινήσει, κάπου στην Αίγυπτο. Δεν αναφέρω το όνομά του για την ασφαλειά του, αλλά ας τον φωνάζουμε Awet.

Tα δύο φορτηγά που μετέφεραν 17 αιχμαλώτους προχωρούσαν γρήγορα, αλλά μόλις πέρασαν το σημείο ελέγχου, ο Awet σήκωσε λίγο την άκρη της κουβέρτας. Είδε έναν ένστολο αστυνομικό με το χέρι στον αέρα, να κάνει νόημα στην πομπή να περάσει. Τους είχαν ήδη απαγάγει, αλυσοδέσει, δείρει και λιμοκτονούσαν, αλλά τα χειρότερα δεν είχαν φτάσει ακόμα.

Η πομπή που μετέφερε τον Awet έφτασε στην ανατολική ακτή της Αιγύπτου μέσα στο σκοτάδι. Δεμένοι ακόμα από τους αστραγάλους, οι αιχμάλωτοι υποχρεώθηκαν να περπατήσουν στη θάλασσα μέχρι να φτάσουν σε ένα καΐκι. Ένα κορίτσι δεν ήταν αρκετά ψηλό για να τα καταφέρει και η μητέρα του ήταν πολύ αδύναμη για να το κρατήσει στα χέρια της, έτσι ο Awet το μετέφερε στους ώμους του.

Μετά από έξι ώρες στη θάλασσα, έφτασαν στο Σινά, κολυμπώντας για μισό χιλιόμετρο - ενώ ακόμα ήταν αλυσοδεμένοι - μέχρι να φτάσουν στην ακτή όπου τους φόρτωσαν σε φορτηγά. Μετά τους οδήγησαν σε ένα σπίτι, όπου τους πούλησαν ξανά, σε άλλους αγοραστές. Ο Awet και άλλοι πέντε οδηγήθηκαν αλυσοδεμένοι και με δεμένα τα μάτια σε ένα άλλο σπίτι, όπου τους ανάγκασαν να ακούνε τον ήχο των βασανιστηρίων γύρω τους. Υπήρχαν ήδη άλλοι οκτώ έγκλειστοι στο ίδιο σπίτι.

Αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό: Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μιας έρευνας από το πανεπιστήμιο του Tilburg, πάνω από 25,000 άτομα απήχθησαν από εμπόρους λευκής σαρκός στο Σουδάν ή την Ερυθραία από το 2010, προτού οδηγηθούν στο Σινά, για να υποστούν φρικτά βασανιστήρια με στόχο τον εξαναγκασμό των συγγενών τους που βρίσκονται στο εξωτερικό, να πληρώσουν λύτρα. Τα βασανιστήρια συνήθως λαμβάνουν χώρα ενώ οι συγγενείς τους ακούνε από το τηλέφωνο, μια τεχνική που χρησιμοποιείται για να διασφαλιστεί η γρήγορη πληρωμή των απαγωγέων. Είναι ένα επικερδές εμπόριο. Σύμφωνα με την έρευνα, υπολογίζεται ότι έχουν πληρωθεί περίπου 356 εκατομύρια λίρες σε λύτρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών.

Πήρα συνέντευξη από τον Awet τον Δεκέμβριο εκ μέρους του Human Rights Watch, το οποίο δημοσίευσε χτες μια αναφορά βασισμένη σε 37 συνεντεύξεις θυμάτων των κυκλωμάτων εμπορίας λευκής σαρκός. Έντεκα από τους συνεντευξιαζόμενους ανέφεραν 19 περιπτώσεις συνεννόησης μεταξύ της αιγυπτιακής αστυνομίας ή του στρατού και των απαγωγέων. Αρκετοί ανέφεραν την ανάμιξη των φρουρών των συνόρων του Σουδάν, οι οποίοι όπως έγινε γνωστό, συλλαμβάνουν πρόσφυγες και τους πουλούν σε συμμορίες.

Προτού κυκλοφορήσει η έρευνα, υπήρχε η υποψία ότι ένα τόσο μεγάλης έκτασης εμπόριο, δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς οι αξιωματούχοι να κάνουν τα στραβά μάτια. Και πρόσφατα μάλιστα, ένας έμπορος, γνωστός ως Abu Faris, άφησε να εννοηθεί σε συνέντευξη του σε έναν δημοσιογράφο με βάση το Σινά, ότι είχε δωροδοκήσει αξιωματούχους της ασφάλειας να κάνουν ότι δεν βλέπουν.

«Τους φέρνουμε λαθραία από τα σύνορα της Αιγύπτου με το Σουδάν στην Γέφυρα της Ειρήνης και στο Τούνελ Ahmed Hamdy στο Σουέζ, πληρώνοντας μεγάλα ποσά σε δωροδοκίες στη διαδρομή», είπε. «Μετά τους βάζουμε σε μια αποθήκη, δίνοντάς τους νερό, για να πάρουμε σε αντάλλαγμα επιπλέον χρήματα τα οποία είχαμε ήδη πληρώσει σε δωροδοκίες, για να διευκολύνουμε την πρόσβασή τους στα σύνορα».

Σε μια τηλεφωνική συνέντευξη τη Δευτέρα, ένας εκπρόσωπος του υπουργείου εξωτερικών της Αιγύπτου αρνήθηκε ότι εμπλέκονταν Αιγύπτιοι αξιωματούχοι στο εμπόριο λευκής σαρκός. Είπε ότι τα περιστατικά είχαν μειωθεί από τον Ιούλιο του 2013, όταν μια υποστηριζόμενη από τον στρατό κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα μετά από μαζικές διαδηλώσεις και ότι η ασφάλεια στο Σινά και στα σύνορα της χώρας είχε αυξηθεί. Επειδή οι διαδρομές αυτές χρησιμοποιούνται επίσης για τη λαθραία διακίνηση όπλων και ναρκωτικών, είπε, αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια και πρέπει να φυλάσσονται.

Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με την ακτιβίστρια, Meron Estefanos - η οποία ελέγχει το εμπόριο από τη βάση της στη Σουηδία - από το Νοέμβριο του 2013, τα τηλεφωνήματα απελπισίας άρχισαν να αυξάνονται.

Σύμφωνα με αρκετές αναφορές, πριν την σημερινή καταστολή, οι υπηρεσίες ασφαλείας γνώριζαν τις τοποθεσίες αρκετών από τα σπίτια στα οποία γίνονται βασανιστήρια, αλλά απέτυχαν να αναλάβουν δράση. Το 2012 για παράδειγμα, μια ΜΚΟ με βάση το Κάιρο και οι ντόπιοι αντιτάχθηκαν στο εμπόριο λευκής σαρκός παρέχοντας πληροφορίες για τα σπίτια αυτά στην αστυνομία, η οποία δεν έκανε τίποτα. «Δεν υπάρει τρόπος να κάνουμε κάτι γι΄αυτό. Είναι γνωστό ότι η περιοχή αυτή βρίσκεται υπό τον έλεγχο καλά οπλισμένων ομάδων. Η αστυνομία δεν μπορεί να μπει», δήλωσε τότε ένας αστυνομικός σε έναν ντόπιο. Οι Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών, αντίστοιχη της CIA ή της MI6, δήλωσε ότι είχε «άλλες προτεραιότητες».

Τον Ιούνιο του 2013, μερικοί εξαγριωμένοι ντόπιοι άρχισαν να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους, οργανώνοντας τις δικές τους επιδρομές με όπλα, σε ορισμένα σπίτια βασανιστηρίων. Από τότε, οι αρχές επιμένουν ότι έχουν αναλάβει δράση.

Κατά τη διάρκεια της ομηρίας του, ο Awet ξυπνούσε κάθε μέρα στις 5 το πρωί για να δαρθεί. Όμως στάθηκε τυχερός. Είναι ένας κοινωνικός και ζεστός άνθρωπος, είχε πολλούς  φίλους και μια μεγάλη οικογένεια με διασυνδέσεις στο εξωτερικό. Μέσα σε ένα μήνα κατάφερε να συγκεντρώσει τις 20 χιλιάδες λίρες που ζήτησαν οι απαγωγείς του και μεταφέρθηκε σε έναν μεσάζοντα στη Σαουδική Αραβία. Αυτοί που δεν στέκονταν τόσο τυχεροί, δεν μπορούσαν να πληρώσουν και συχνά υπέκυπταν στα βασανιστήριά τους.

«Το βράδυ μας έφερναν ένα πτώμα σκεπασμένο με κουβέρτα και μας το έδειχναν», μου είπε ο Awet. «Και έλεγαν: ‘κοιτάξτε, αυτός σκοτώθηκε γιατι δεν πλήρωσε’. Μας έλεγαν να θάψουμε τα πτώματα ώστε να μην σαπίσουν».

Άλλα θύματα διηγούνται ότι για μέρες μοιράζονταν τα κελιά τους με πτώματα ή ότι τους ανάγκαζαν να τα αγκαλιάζουν.

Στις μαρτυρίες των επιζώντων, εμφανίζονται κοινά μοτίβα: οι ηλεκτροπληξίες, οι βιασμοί, τα βασανιστήρια με φωτιά και λιωμένο πλαστικό, τα μαστιγώματα και οι ξυλοδαρμοί. Πολλά θύματα ανέφεραν ότι κρέμονταν από το ταβάνι από τους καρπούς, με τα χέρια τους δεμένα πίσω από την πλάτη τους.

«Με κρέμασαν τρεις φορές και τα χέρια μου είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Τώρα δεν μπορώ να τα χρησιμοποιήσω. Είναι δύσκολο να κάνεις πράγματα χωρίς χέρια», είπε ένα θύμα στους ερευνητές.

Ο Awet κατάφερε να φτάσει στο Κάιρο, όπου περιμένει την UNHCR να επεξεργαστεί το αίτημά του για αποζημίωση. Δεν είναι σε θέση να εργαστεί και ζει με άλλους επιζώντες με επιταγές της τάξης των £35 το μήνα. Πολλοί έχουν έντονες ψυχολογικές διαταραχές και ζουν με το φόβο ότι θα ξαναβρεθούν στα χέρια των συμμοριών, που έχουν πληροφοριοδότες στην κοινότητα της Ερυθραίας και απειλούν όποιον ανακαλύπτουν πως έχει μιλήσει στον Τύπο.

Αν και πραγματοποιείται από εγκληματικές συμμορίες, το εμπόριο βασίζεται σε κρατικούς αξιωματούχους σε κάθε σημείο και σε κάθε επίπεδο. Όπως και άλλοι πρόσφυγες, ο Awet εγκατέλειψε την Ερυθραία, αφού υποβλήθηκε σε 16 χρόνια καταναγκαστικής στρατιωτικής θητείας σε ένα από τα φτωχότερα, πλέον στρατιωτικοποιημένα έθνη πάνω στη γη. Οι αξιωματούχοι της Ερυθραίας εμπλέκονται βαθιά στο εμπόριο. Σύμφωνα με την Ομάδα Παρακολούθησης του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τη Σομαλία και την Ερυθραία, για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα λύτρα μεταφέρονται σε διπλωμάτες της Ερυθραίας στο εξωτερικό.

Η έκθεση του 2013 αναφέρει: «Η Ομάδα Παρακολούθησης έλαβε επίσης μαρτυρίες σχετικά με τα λύτρα που έχουν καταβληθεί απευθείας σε αξιωματούχους της Ερυθραίας. Σε μια περίπτωση, ένας Ερυθραίος που ζει στη Γερμανία, αναγκάστηκε να συγκεντρώσει περίπου €9.000 από τους φίλους και την οικογένεια για να απελευθερώσει τα δύο ξαδέρφια του που είχαν απαχθεί στο Σινά στην Αίγυπτο, το 2011, αφού διέφυγαν από την Ερυθραία και εντάχθηκαν σε ένα καραβάνι εμπορίας ανθρώπων στο Σουδάν. Τα κεφάλαια μεταφέρθηκαν σε ένα μέλος της οικογένειας στην Ερυθραία που τα παρέδωσε σε μετρητά σε ένα γραφείο ασφαλείας της κυβέρνησης στην Ασμάρα».

Η αιγυπτιακή καταστολή στη χερσόνησο του Σινά - η οποία σύφωνα με τους ντόπιους συστηματικά βλάπτει τους πολίτες ενώ αναζητά τους ριζοσπαστικούς ισλαμιστές αντάρτες - μπορεί να έχει επιβραδύνει τους μύλους βασανιστηρίων προς το παρόν, αν και οι ερευνητές φοβούνται ότι θα επανεμφανιστούν κάπου αλλού ή και στον ίδιο χώρο, μόλις τελειώσει η εκστρατεία κατά των μαχητών.

Αλλά για τα θύματα του εμπορίου λευκής σαρκός που διασώθηκαν από τις αρχές, η δοκιμασία δεν έχει τελειώσει. Μόλις τους παραλάβουν, τους φυλακίζουν σε αιγυπτιακούς αστυνομικούς σταθμούς. Προς το παρόν, όχι μόνο αρνούνται στην UNHCR το δικαίωμα επίσκεψης, οι αρχές απαιτούν επίσης από τους κρατούμενους να συγκεντρώσουν οι ίδιοι τα χρήματα για την πτήση τους προς την Αιθιοπία (η οποία δέχεται πρόσφυγες από την Ερυθραία), ως προϋπόθεση για την απελευθέρωσή τους - δηλαδή μια λιγότερο ανατριχιαστική και δαπανηρή αναπαράσταση των απαιτήσεων που είχαν από αυτούς οι διακινητές.

Είπα στον εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών ότι η Αίγυπτος θα πρέπει τουλάχιστον να επιτρέψει άμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους να πάνε στην Αιθιοπία, αν αυτό επιθυμούν. Η απάντησή του ήταν να καλέσει διεθνείς οργανισμούς και ξένες κυβερνήσεις να τους βοηθήσουν να πληρώσουν για τη διαδικασία. «Χρειάζονται δύο για να χορέψουν ταγκό», είπε.

Ο Awet είναι δυνατός. Έχω την αίσθηση ότι θα καταφέρει να χτίσει μια νέα ζωή όταν καταφέρει να φύγει από την Αίγυπτο. Όμως το αγωνιώδες πρόσωπο ενός νεαρού φίλου του, ο οποίος βασανίστηκε πολύ πιο σκληρά και για πολύ περισσότερο καιρό, παραμένει στο μυαλό μου. Ενώ έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από την απόδρασή του, φαινόταν να αισθάνεται συνέχεια πολύ άβολα, να φοβάται και να ανησυχεί  συνεχώς, ακόμα και όταν βρισκόταν σε ασφαλές μέρος.