«Σαστίσαμε στην Αντιόχεια»

Το VICE Greece δίνει βήμα σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.

Ο Κωστής Πλεύρης είναι πολιτικός μηχανικός και εργάζεται στο τεχνικό τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, στις κατασκευές των υποδομών υγείας. Βρέθηκε μετά το σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου στην πόλη της Αντάκυα και την επαρχία Χατάι.

Στις 6 Φεβρουαρίου η Αντάκυα περνάει τρεμάμενα στον μακρύ κατάλογο των κατεστραμμένων πόλεων. Ψάχνω να βρω ακέραια ίχνη, να κατοχυρώσουν αν ήταν πράγματι όμορφη, όπως αμύνονται εδώ οι νέοι, ντόπιοι φίλοι μου. Ανιστορούν τις κουζίνες της, τα κτιριακά της αποτυπώματα και τη διεθνιστική ατμόσφαιρα από τη συμβίωση Τουρκόφωνων Σουνιτών, Αλεβιτών, Σύριων, Αρμένιων, Αραβόφωνων Ορθόδοξων, Ουζμπέκων, Καζάκων, Κούρδων, ακόμα και Εβραίων. Αλίμονο, δεν υπάρχει τίποτε απτό εδώ πέρα που να καταφέρνει να συνδεθεί με τα παραπάνω, παρά σωρευμένα μπάζα και τρακαρισμένοι πολυόροφοι σκελετοί. 

Της πόλης, όμως, της άξιζε να αντέξει, όπως άλλωστε ταιριάζει της εμπειρίας και της γνώσης που προσφέρει ο πολιτισμός για να προστατεύει τις ανθρώπινες δημιουργίες. Όμως η Αντάκυα, η παλιά Αντιόχεια, πλέον δεν υπάρχει· κάποιοι άφησαν τους φυσικούς νόμους να προηγούνται της λογικής οργάνωσης των κοινωνιών. Άλλωστε, η φύση είναι τόσο εξανθρωπισμένη που, μέχρι να μας βρει ο επόμενος μετεωρίτης, το ζεύγος ‘φυσική καταστροφή’ δεν μπορεί παρά να συνδέεται συχνότερα με μια αλλοτριωμένη παραμέληση. 

Οι παραλογισμοί των ανθρώπων είναι λοιπόν εδώ, ατσαλένια πραγματικοί· σβήνουν τις δημιουργίες και τη γεωγραφία τους, φτάνουν να συνθλίβουν το σώμα που κουβαλάει τις ιδέες και παραφορτώνουν τους ζωντανούς με τις αναμνήσεις όλων εκείνων που πέθαναν άναρθρα. Τα σωρευμένα μπάζα που φτιάχνουν αστικά φαράγγια, ο σκονισμένος αέρας που θολώνει το φως και τα εκατοντάδες κτίρια που περιμένουν να αποκαθηλωθούν -είτε από τις ερπυστριοφόρες τσάπες, είτε από τους καθημερινούς μετασεισμούς- όλα πρωταγωνιστούν στο βανδαλισμό της σύγχρονης ιστορίας της πόλης. Όπου δεν την έσβησαν παντοτινά, θα την ποδοπατάνε για πολύ καιρό ακόμη. 

Σε κάθε μέτρο της Αντάκυα μένεις να αναρωτιέσαι τους πολλαπλούς τρόπους που βούτηξαν στο θάνατο οι γύρω σκιές από μπετόν. Εκατοντάδες κτίρια γονάτισαν φτιάχνοντας νεκρικές τσουλήθρες, εκατοντάδες άλλα έπεσαν στην ίδια ακριβώς θέση, σωρεύοντας τις πλάκες τους τη μία πάνω από την άλλη, φωλιάζοντας έτσι τους πεθαμένους μέσα σε σκονισμένα συρτάρια. Εργολάβοι, τοπικό και κεντρικό κράτος, όλοι μαζί έχτισαν συνάμα την πρώτη κατοικία και τον πρώτο τάφο χιλιάδων ανυποψίαστων. Από την άλλη, κάποια λίγα κτίρια δίπλα τους στέκουν άφοβα, ακόμα και με ελάχιστες ζημιές, δηλώνοντας έτσι ότι ούτε στη ζωή, ούτε στο θάνατο είμαστε όλοι ίσοι και ίσες· ήταν κυρίως οι λαϊκότερες κατοικίες, οι αυθαίρετες κατασκευές, οι βιομηχανικές επιχειρήσεις και οι μικρές μονοκατοικίες που βούτηξαν στο χώμα.

Έχει περάσει πάνω από ένας μήνας εδώ κι ακόμα, σε όλες τις ηλικίες, δε θα δυσκολευτείς να εντοπίσεις ότι τα πρόσωπα έχουν συγκρατήσει τα κλάσματα από το σοκ του σεισμού· ένα χαραγμένο συνοφρύωμα και μια ηλεκτρική ένταση των χειλιών συγκατοικούν με όλες τις υπόλοιπες εκφράσεις. Σαν να κουβαλάει όλη η πόλη μαζί μια ξαφνιασμένη ηχώ, σαν να γυρνάει κάθε μέρα από την ίδια κηδεία. 

Τις πρώτες μέρες μια περίπτωση διάσωσης μπορούσε να αντιπροσωπεύει παρηγορητικά τον κανόνα για κάθε παγιδευμένη ζωή. Έπειτα, έμεινε μόνο η ηθική απαίτηση των ζωντανών να θάψουν τους νεκρούς τους. Κατόπιν, μπροστά στη βιασύνη να εκκαθαριστεί ο τόπος, άνθρωποι και μπάζα έβγαιναν αντάμα, με τα νύχια της τσάπας και τις οικογένειες να περιμένουν στο πλάι τα κορμιά των δικών τους. Από τη βάση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μια αλάνα λίγο έξω από το κέντρο και πάνω στην εθνική οδό, βλέπεις καθημερινά εκατοντάδες δομικές μηχανές που φτάνουν από όλη τη χώρα. Άλλα τόσα φορτηγά πολλών τόνων μπαζώνουν τεράστιες εκτάσεις σε διάφορα σημεία της πόλης, επιχωματώνοντας έτσι ειρωνικά με το σκληρό υλικό των κατεδαφίσεων τα θεμέλια των μελλοντικών ανεγέρσεων. Λίγο έξω από τον αστικό ιστό, ένας χώρος μαζικής ταφής αποτελειώνει την ασέβεια πάνω στο τέλος της ζωής· μια σανίδα από ξύλο και ένας κακογραμμένος αριθμός με μαύρο σπρέι, πάνω από εκεί που λογικά θα έπρεπε να είναι το κεφάλι, επαναλαμβάνονται για πολλά στρέμματα.

Όλο αυτό τον καιρό η γη δε λέει να αποκοιμηθεί, οξύνοντας τη νευρικότητα, κυρίως όσων επέζησαν του κακού. Τη νύχτα της 20ης Φεβρουαρίου ένας ισχυρός σεισμός μας στέλνει για βοήθεια στο νοσοκομείο εκστρατείας της πόλης, ένα λαβύρινθο από σκληρούς μουσαμάδες, κάτω από το κεντρικό κτίριο που παρέλυσε από τις βλάβες του μεγάλου χτυπήματος. Το πρωί θα δείξει ότι ένα μεγάλο μέρος των οριακών κατασκευών έχει φτιάξει νέους τύμβους. Αλίμονο, πολύς κόσμος μπήκε τις ενδιάμεσες μέρες σε κτίρια που μηχανικοί έκριναν κατάλληλα, με όλες τις μακάβριες συνέπειες αυτής της οδηγίας. Από εκείνο το βράδυ και μετά οι κάτοικοι μένουν χωρίς ορίζοντα, όλοι και όλες έξω· όχι μόνο στους καταυλισμούς, αλλά και μπροστά από τα χτυπημένα σπίτια -με το φόβο της λεηλασίας, αλλά και με τον κίνδυνο η επόμενη κατάρρευση να βρεθεί επάνω τους. 

Η δράση μας εδώ αφορά χιλιάδες ανθρώπους που βρίσκουν καταφύγιο σε πλείστα σημεία της πόλης: κατασκευή σημείων πόσιμου νερού και τουαλετών, στήσιμο σκηνών, μοίρασμα ξυλόσομπων και ειδών υγιεινής, ιατρική περίθαλψη και, φυσικά, ψυχολογική υποστήριξη για τη διαχείριση του τραύματος. Η ψώρα προαναγγέλλει κι άλλες ασθένειες, οι οποίες μπορούν να πάνε παρακάτω την πρώτη εκατόμβη του σεισμού. Από την άλλη, το στρες όσων επέζησαν καταχωνιάζεται σαν ανεπιθύμητη αποσκευή στη ζωή τους, που την κουβαλούν παντού μέσα στις λάσπες. Φυσικά, στις επείγουσες καταστάσεις οι ανισότητες διαστέλλονται: απομακρυσμένα χωριά και μειονότητες, όπως ο συριακός ή ο αλεβίτικος πληθυσμός θα πάρουν τελευταίοι και συχνά καθόλου την κρατική αρωγή, θα κοιμούνται κάτω από σκισμένα νάυλον συσκευασιών -τώρα απλωμένα πάνω σε ξύλινα δοκάρια που μάζεψαν από κάποιο ερείπιο- ενώ θα τους λείπει ακόμα κι ένας τόπος να αφοδεύσουν. 

Στο τεχνικό τμήμα κατά κανόνα προσπαθούμε να οργανώσουμε τις κατασκευές που πρώτα-πρώτα ιεραρχεί η ιατρική ομάδα. Στον τόπο αυτό όμως υπάρχει μια στοιχειωμένη ιδιαιτερότητα· σε προηγούμενες αποστολές είχαμε μια υποτυπώδη τοπική οικονομία για να αγοράζουμε υλικά και εργαλεία, έστω τα στοιχειώδη. Εδώ, θα περάσουν μέρες για να συνέλθουν οι άνθρωποι και να ανεβάσουν τα ρολά· το πένθος και το σοκ αναιρούν κάθε άλλη εκδήλωση της ζωής. Για πολλές μέρες κατόπιν, όταν θα μπαίνουμε να ψωνίζουμε, θα διαλέγουμε τα εμπορεύματα από το πάτωμα, από εκεί που τα έριξε στις 6 Φεβρουαρίου η θεόρατη οριζόντια δύναμη. 

Στις μέρες που θα έρθουν μάλλον θα πολλαπλασιαστεί η ασέβεια απέναντι στον άνθρωπο. Φαινομενικά, η ζωή επανέρχεται -εξάλλου ο Μάρτης συνειρμικά πάντα υπόσχεται μια αναγέννηση. Πάνω στις είκοσι μέρες είδαμε φως στους δημόσιους δρόμους· στο μήνα επάνω κάποια μαγαζιά του μικροεμπορίου αρχίζουν και πάλι να λειτουργούν. Είναι όμως τα πράγματα τόσο υποσχόμενα; Καθώς ο άνθρωπος διαχειρίζεται μοναχικά την καταστροφή, το μετατραυματικό στρες θα επανέρχεται, θυμίζοντας πόσο βάνδαλα αντιμετωπίζεται η προσωπικότητα και οι ανάγκες του. Καθώς χιλιάδες εσωτερικοί μετανάστες/ριες έχουν βρει προσωρινή στέγη σε ξενοδοχεία της τουριστικής ακτογραμμής, οι εξώσεις που επίκεινται θα θυμίζουν το ασύμβατο της φιλοξενίας και του τουριστικού κέρδους. Ενώ γράφονται αυτές οι γραμμές, ήδη ξεσπάει η βία μεταξύ Τούρκων και Σύριων στους κοινούς καταυλισμούς για να μοιραστούν ελάχιστους πόρους -κυρίως νερό και σκηνές. Και φυσικά ο πληθωρισμός και η ακρίβεια κάνουν την τσέπη όλων να φουσκώνει από χάρτινα τούβλα ολοένα και μικρότερης αξίας.

Άλλες καταστάσεις θα ξεδιπλώσουν πλήρως τις επιπτώσεις τους μόνο στο μέλλον· τι σημαίνει ότι τα παιδιά της Αντάκυα θα βρίσκονται εκτός σχολείου για μήνες ή ότι πολλά από αυτά τελικά θα το εγκαταλείψουν; Τι συνέπειες θα έχει στο σώμα και το μυαλό η περιορισμένη υγειονομική πρόσβαση των κατοίκων της; Στην Αντάκυα η ζωή θα πασχίζει για καιρό ακόμα να ισορροπήσει. 

Σημείωση: Ο τίτλος του άρθρου είναι από το ποίημα του Κ.Καβάφη «Εις τα περίχωρα της Αντιόχειας».

Περισσότερα από το VICE

Έζησα σαν τον Χριστόφορο Παπακαλιάτη για Μία Μέρα

Το Χρονικό των Τεμπών Όπως το Αφηγείται ο Γιώργος που Επέζησε από το Τρίτο Βαγόνι

Οι Hi-5 Σήμερα θα Ήταν Ένα TikTok Φαινόμενο

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.