Stealthing: Ο Βιασμός που Περνάει Κάτω από τα «Ραντάρ»

Θα έχει συμβεί σε πολλούς/ές: κατά τη διάρκεια του σεξ το προφυλακτικό να σπάσει ή να «φύγει». Και τότε, ιδίως αν δεν γνωρίζουμε καλά τον/τη σύντροφό μας, η επίθεση του πανικού ξεκινά την ίδια στιγμή: ο φόβος -του HIV, όποιου άλλου σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος ή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης- «καρφώνεται» στο μυαλό μας.

Όταν, όμως, δεν μιλάμε για «ατύχημα» και κακιά στιγμή, αλλά το προφυλακτικό έχει αφαιρεθεί με δόλιο τρόπο από τον/την παρτενέρ μας, οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του θύματος είναι πολύ χειρότερες.  Ομοιάζουν φρικτά με τα τραύματα του βιασμού. Η συναίνεσή μας παραβιάστηκε, το σώμα μας συμμετείχε σε μια κατάσταση που είχαμε αρνηθεί.

Κι όμως, στην ελληνική περίπτωση, προς το παρόν και παρά τον νόμο του 2019 που (θεωρητικά) αντιμετωπίζει κάθε παραβίαση συναίνεσης σε γενετήσια πράξη ως βιασμό, όλα τα παραπάνω περιγράφουν ένα αόρατο από την αστυνομία και τα δικαστήρια έγκλημα: το stealthing.

Η δικηγόρος Αγγελική Σουγλέ ασχολείται, μέσω του Red Umbrella Athens, με τη νομική υποστήριξη εργαζομένων στο σεξ και προσπαθεί να προσδώσει ορατότητα και νομική υπόσταση αδικήματος στο stealthing.

«Από τις πρώτες μέρες λειτουργίας του Red Umbrella Athens πολλοί εργαζόμενοι στο σεξ, άνδρες και γυναίκες, μας κατήγγειλαν περιστατικά stealthing, δηλαδή δόλιας αφαίρεσης του προφυλακτικού από τους πελάτες κατά τη διάρκεια της πράξης, μολονότι είχε δοθεί συναίνεση για σεξ έναντι αμοιβής, μόνο με προφύλαξη», λέει όταν τη συναντώ στα γραφεία της οργάνωσης. «Τότε ξεκινήσαμε να ερευνούμε το φαινόμενο και διαπιστώσαμε ότι τελικά είναι κάτι πολύ σύνηθες, όχι μόνο στους εργαζόμενους στο σεξ αλλά και στον ευρύ πληθυσμό».

Ποια είναι η προέλευση του όρου “stealthing”; Γιατί ονομάστηκε έτσι και πότε αναδείχτηκε ως παραβατική πρακτική;

«Το 2015 η δημοσιογράφος Monica Tan δημοσίευσε στον Guardian της Αυστραλίας τη δική της εμπειρία ως θύμα stealthing. Χρησιμοποίησε αυτόν τον όρο γιατί ακριβώς την ίδια ορολογία μεταχειρίζονταν οι ίδιοι οι θύτες (που αυτοαποκαλούνται “stealthers”) σε διαδικτυακές πλατφόρμες», απαντά η κ. Σουγλέ. «Σε αυτά τα site ανταλλάσσουν τις εμπειρίες τους αλλά και “συμβουλές” για το πώς να κάνεις stealthing σε ένα θύμα χωρίς να γίνεσαι αντιληπτός».

«Δύο χρόνια μετά, το 2017, η Alexandra Brodsky, δικηγόρος στο Εθνικό Κέντρο Δικαιωμάτων των Γυναικών δημοσίευσε στο Columbia Journal of Gender and Law τη δική της έρευνα για το stealthing: διαπίστωσε κι εκείνη πως τα συμπτώματα στα θύματα είναι αισθήματα ενοχής, θλίψης, ντροπής και σύγχυσης. Τα ίδια αρνητικά συναισθήματα έχει το θύμα κάθε άλλης μορφής σεξουαλικής επίθεσης, ταυτίζονται δηλαδή με τα συναισθήματα ενός ανθρώπου που έχει βιαστεί».

«Ως Θετική Φωνή πραγματοποιήσαμε κι εμείς έρευνα σχετικά με το stealthing - έχουμε εξάγει (ανάλογα) συμπεράσματα και προσπαθούμε να δούμε πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί νομικά αυτή η πράξη», λέει η Αγγελική Σουγλέ.

Από τους 450 συμμετέχοντες στην έρευνα της Θετικής Φωνής, 164 (36,4%) δήλωσαν ότι έχουν πέσει θύματα μη συναινετικής αφαίρεσης/καταστροφής του προφυλακτικού από σεξουαλικό παρτενέρ. Από αυτά τα άτομα, 92 ήταν γυναίκες (ποσοστό 56,1%) και 72 άνδρες (43,9%) - ο προσδιορισμός γυναίκες/ άνδρες αναφέρεται ως προς το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση.

«Είχαμε και τη μαρτυρία μίας κοπέλας που απευθύνθηκε σε Α.Τ. για να κάνει μήνυση - ήταν αρκετά ενημερωμένη, ήξερε τι σημαίνει stealthing και γνώριζε το άρθρο του Ποινικού Κώδικα σύμφωνα με το οποίο οποιαδήποτε γενετήσια πράξη χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Αλλά οι αστυνομικοί την απέτρεψαν λέγοντάς της ότι δεν υπάρχει βιασμός, δεν θα βρεις το δίκιο σου και θα γίνεις ρεζίλι. Μόνο εάν διαπίστωνε ότι της μεταδόθηκε ΗΙV, θα μπορούσε να κάνει καταγγελία για βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη - αυτό της είπαν στην αστυνομία. Δεν αντιμετώπισαν την καταγγελία της υπό την έννοια του βιασμού ή άλλης σεξουαλικής κακοποίησης. Την απουσία συναίνεσής της για την αφαίρεση του προφυλακτικού την πέρασαν στο ντούκου».

«Όταν κάποιες μέρες μετά απευθύνθηκε σε εμάς», συνεχίζει η κ. Σουγλέ, «την προτρέψαμε να καταγγείλει το περιστατικό - κανείς αξιωματικός υπηρεσίας δεν είναι αρμόδιος να κρίνει αν οποιαδήποτε καταγγελία μπορεί να προχωρήσει ή όχι. Αυτό το αποφασίζει μόνο η εισαγγελία. Αφού, όμως, το θύμα είχε υποστεί όλη τη βάσανο της αμφιβολίας αν της μεταδόθηκε κάποιος ιός και είχε όλα τα αρνητικά συναισθήματα του βιασμού, δεν μπορούσε να υποστηρίξει τη νομική συνέχεια, η ψυχολογία της ήταν πολύ εύθραυστη για να το κυνηγήσει. Πολλά στη ζωή είναι θέμα timing και όταν διαπιστώνεις αυτήν τη συμπεριφορά, αυτήν τη νοοτροπία από την αστυνομία αλλά και τους δικαστικούς κύκλους, αποθαρρύνεσαι».

«Νομικά λοιπόν τι ισχύει τελικά στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά το stealthing;», ρωτάω τη δικηγόρο. «Αν κάποιος κάνει μήνυση για stealthing, για ποιο αδίκημα θα ασκηθεί τελικά η ποινική δίωξη; Είναι κατοχυρωμένο ως περίπτωση βιασμού»;

«Επειδή κατά καιρούς μας ρωτούσαν αρκετά θύματα stealthing τι μπορούν να πράξουν σε νομικό επίπεδο, ως Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας κάναμε μια αίτηση στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ώστε να γνωμοδοτήσει το ανώτατο δικαστήριο της χώρας, ποια είναι η ποινική μεταχείριση αυτής της πράξης», απαντά η δικηγόρος.  

«Τον φάκελο της αίτησής μας τον συνέταξα η ίδια: συμπεριέλαβα όλα τα στοιχεία και τις μελέτες από το εξωτερικό αλλά και τις μαρτυρίες των ανθρώπων που είχαμε ως οργάνωση. Τον περασμένο Αύγουστο ο εισαγγελέας γνωμάτευσε ότι δεν μπορεί να υπαχθεί η πράξη του stealthing στο άρθρο 336, παρ.4 του Ποινικού Κώδικα ως «γενετήσια πράξη χωρίς συναίνεση», ούτε μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε κάποιο άλλο άρθρο του νόμου. Θα πρέπει να υπάρξει ειδική νομοθετική παρέμβαση για να ασκηθεί ποινική δίωξη και να καταδικαστεί ο δράστης- σε αυτό κατέληγε ο εισαγγελέας».

«Και αυτό ήταν το πρώτο νομικό έγγραφο στην Ελλάδα σχετικά με το stealthing», λέει η κ. Σουγλέ. «Ο Άρειος Πάγος στη γνωμοδότησή του, εμμέσως, ζητά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να νομοθετήσει συγκεκριμένα για το stealthing αντί του γενικού όρου “οποιαδήποτε γενετήσια πράξη”». 

«Κατά τη γνώμη μου το stealthing είναι μια ξεκάθαρη περίπτωση που μπορεί να υπαχθεί σε αυτό το άρθρο και να υπάρξει καταδίκη του θύτη με ποινή κάθειρξης έως δέκα έτη, όπως αυτή που επισύρει ο βιασμός».

Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες; «Υπάρχουν καταδικαστικές αποφάσεις για υποθέσεις stealthing στην Αγγλία και στην Ελβετία - και τα γερμανικά δικαστήρια έχουν αποφανθεί ότι το stealthing είναι βιασμός. Το stealthing έχει ποινικοποιηθεί στην Πολιτεία της Καλιφόρνια, όπως και σε αρκετές πολιτείες της Αυστραλίας. Στην Πολιτεία της Νότιας Αυστραλίας εφεξής οι δράστες που θα κρίνονται ένοχοι για stealthing θα αντιμετωπίζουν ποινή κάθειρξης έως και ισόβια».

«Διότι το stealthing αποτελεί βιασμό με παραπλάνηση και, μάλιστα, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο τέλεσης (modus operandi)», συνεχίζει η ίδια. «Παραπλανώ το θύμα μου ότι το σεξ θα γίνει με προφύλαξη και κατά τη διάρκειά της πράξης, με δόλιο τρόπο, το εξαπατώ. Γνωρίζω ότι δεν έχω τη συγκατάθεσή του, αλλά μονομερώς αφαιρώ την προφύλαξη εκθέτοντας το άλλο άτομο σε κάθε πιθανή συνέπεια».

Το stealthing συμβαίνει πιο συχνά σε νεαρές ηλικίες, σε άτομα στα 20s τους. Δεν έχουν πολλές ερωτικές εμπειρίες και κάπως έτσι ο θύτης, ο “stealther” κατορθώνει να τα παραπλανήσει.

Μιλάω με μία κοπέλα 20 χρονών, δεν θέλει να δημοσιεύσω ούτε το μικρό όνομά της και προσπαθώ να την καθησυχάσω ότι το VICE δεν θα «ανεβάσει» ηχητικό απόσπασμα της κουβέντας μας. Ελάχιστες φορές τη διέκοψα όσο μου μιλούσε - παραθέτω εδώ την ιστορία της όπως τη διηγήθηκε η ίδια.

«Το καλοκαίρι του ’22 βγήκα από μία σχέση και έκανα μια γνωριμία μέσω Διαδικτύου. Στη δεύτερη συνάντησή μας ήμουνα Ok με το να προχωρήσουμε και πήγαμε σε έναν προσωπικό του χώρο».  

«Επειδή έχω κάποια θέματα υγείας, είμαι πάντοτε πολύ προσεκτική στο σεξ, ειδικά όταν δεν γνωρίζω πολύ καλά το άλλο άτομο. Πριν κάνουμε έρωτα ο συγκεκριμένος με ρώτησε και του είπα ξεκάθαρα ότι θέλω οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσουμε προφυλακτικό. Το δέχτηκε. Αλλά με ρώτησε τον λόγο. “Για να μην κολλήσω κάτι, για να μην κολλήσεις κι εσύ” - τι άλλο να του απαντήσω από το προφανές;

»Μου απάντησε ότι τον ίδιο δεν τον πειράζει να κολλήσει κάτι, ότι αυτός θα το ρισκάρει. Επέμεινα γιατί δεν είχε να κάνει μόνο με αυτόν αλλά και με μένα-  εγώ δεν θέλω να το ρισκάρω.

»Έβαλε το προφυλακτικό, τον είδα - πάντα το τσεκάρω αυτό. Αλλά κάποια στιγμή πάνω στην πράξη και ενώ ήμουν γυρισμένη πλάτη, το έβγαλε, χωρίς να το καταλάβω.

»Η προηγούμενη μου σχέση ήταν τρία χρόνια, υπήρχε εμπιστοσύνη μεταξύ μας, πολύ μεγαλύτερη εξοικείωση, κάναμε εξετάσεις και δεν χρησιμοποιούσαμε προφυλακτικό. Ίσως λόγω απειρίας μου, λοιπόν, δεν μπόρεσα να διακρίνω τη διαφορά.

»Όταν γύρισα μπροστά, όμως, το κατάλαβα, το είδα. Και τον ρώτησα, φοβισμένη και με άγχος, πολύ αμήχανη “γιατί το έκανες αυτό; Γιατί το έβγαλες;”. Η απάντησή του ήταν πολύ μπλαζέ, “έλα, σιγά τώρα, δεν έγινε και τίποτα, δεν σε βίασα κιόλας”. Εξωφρενική απάντηση. Λες και έπρεπε να με βιάσει “κανονικά” για να αισθανθώ άσχημα.

»“Έλα να συνεχίσουμε”. Αυτό είπε μετά. Και παραδέχτηκε ότι δεν ήταν “ατύχημα”, δεν βγήκε κατά λάθος, ούτε έσπασε το προφυλακτικό, αλλά το αφαίρεσε ο ίδιος επειδή δεν νιώθει άνετα να κάνει σεξ με προφύλαξη.

»Εγώ φρίκαρα τότε, αγχώθηκα πολύ. Δεν υπήρχε περίπτωση να συνεχίσω κάτι μαζί του - αυτός μου υποσχέθηκε ότι δεν θα το επαναλάβει αλλά δεν του είχα πλέον καμία εμπιστοσύνη. Του το ξέκοψα, με είδε και σε πανικόβλητη κατάσταση και απλά μου είπε να ντυθώ. Ξενέρωσε. Εκνευρίστηκε. Και μου ζήτησε να φύγω.

»Ήμασταν σε περιοχή που δεν ήξερα, χωρίς δικό μου μεταφορικό μέσο. Μόλις κατέβηκα στις σκάλες και βγήκα στον δρόμο, δεν ήταν πλέον στρες αυτό που ένιωθα, με έπιασε φρίκη κυριολεκτικά. Έχω θέματα με κρίσεις πανικού και βρέθηκα σε μια τέτοια, πολύ έντονη κατάσταση.

»Μίλησα στο τηλέφωνο με την κολλητή μου για να πάρω δύναμη και ευτυχώς συνάντησα στο λεωφορείο μια φίλη από τη γειτονιά και γυρίσαμε μαζί σπίτι. Αλλά σε πολύ κακή ψυχολογική κατάσταση.

»Την επόμενη μέρα απευθύνθηκα στο Check Point της Θετικής Φωνής - μου συνέστησαν να μιλήσω με λοιμωξιολόγο σε νοσοκομείο και να κάνω εξετάσεις ώστε να πάρω προληπτική αγωγή για HIV.

»Στο νοσοκομείο πήγα σε κατάσταση μετατραυματικού στρες - ευτυχώς με συνόδευσε η μητέρα μου, στην οποία μίλησα για αυτό που είχε συμβεί και με υποστήριξε. Φοβόμουν μην πάθω κρίση πανικού και ήθελα να έχω κάποιον δίπλα μου. Το ίδιο υποστηρικτικά με αντιμετώπισαν και οι γιατροί - με είδαν τσιτωμένη φουλ και προσπάθησαν να με ηρεμήσουν. Και ένιωσα όντως καλύτερα, ήταν νέοι άνθρωποι, μιλήσαμε ελεύθερα και με καθησύχασαν αρκετά, ότι τώρα είμαι ασφαλής και όλα θα πάνε καλά.

»Για πολλές μέρες μετά από το γεγονός είχα εφιάλτες, “φλασιές” και “παράνοιες” ότι κάποιος με παρακολουθεί, έκλεινα τα παντζούρια και την πόρτα στο δωμάτιο μου. Τους τρεις μήνες που έχουν περάσει από τότε, κλείστηκα στον εαυτό μου. Σταδιακά είμαι καλύτερα ψυχολογικά, έχω αποφορτιστεί από το πρώτο σοκ και τον οξύ πανικό, αλλά παραμένω πολύ επιφυλακτική στις γνωριμίες και επαφές μου.

»Ο τύπος που μου το προκάλεσε όλο αυτό μου είχε πει και κάποια περίεργα πράγματα. Μετά και το stealthing τον θεώρησα ανισόρροπο, επικίνδυνο. Αντανακλαστικά, τις πρώτες μέρες μετά το συμβάν, περνούσε από το μυαλό μου να τον καταγγείλω στην αστυνομία, αλλά αμέσως το απέρριπτα σαν σκέψη: η αστυνομία συχνά δεν ασχολείται στα σοβαρά με βιασμούς, σιγά μην ασχοληθεί με το stealthing. Αυτό σκεφτόμουν. Και δικαίως νομίζω.  

»Στην ελληνική  “κουλτούρα” η έλλειψη συναίνεσης σε θέματα σεξ δεν αξιολογείται ως κάτι σημαντικό. Αυτή η νοοτροπία πρέπει να αλλάξει, “από τα κάτω” καταρχήν, από εμάς τους ίδιους - και ίσως τότε ακολουθήσουν οι υπηρεσίες και οι θεσμοί.

»Μακάρι να μη συμβεί σε καμία κοπέλα και σε κανένα αγόρι κάτι τέτοιο. Γιατί εκ των υστέρων, στο ελληνικό περιβάλλον, με αυτή την αστυνομία και αυτό το νομικό/ δικαστικό σύστημα, δεν μπορεί να κάνει και πολλά. Παρά μόνο να κινητοποιηθεί για να λάβει εγκαίρως την προληπτική αγωγή και να συνέλθει ψυχολογικά».

Ο Στέργιος Μάτης είναι διευθυντής του Athens Checkpoint-Κέντρο Πρόληψης και Σεξουαλικής Υγείας της «Θετικής Φωνής». Εκεί μπορούμε όλοι να κάνουμε (δωρεάν και ανώνυμα) rapid τεστ για HIV και ηπατίτιδες B και C.

«Αν κάποιο άτομο πέσει θύμα stealthing να θεωρήσει δεδομένο ότι πρέπει να απευθυνθεί αμέσως σε νοσοκομείο με μονάδα λοιμώξεων», λέει ο Στέργιος. «Ώστε να του δοθεί προφυλακτική  αγωγή με αντιρετροϊκά φάρμακα - αυτά δεν υπάρχουν στα φαρμακεία παρά μόνο στα νοσοκομεία. Η αγωγή είναι παρόμοια με αυτήν που λαμβάνει ένας άνθρωπος που ζει με HIV, διαρκεί 28 ημέρες και παρέχεται ανώνυμα και δωρεάν».

«Πιθανές παρενέργειες της αγωγής μοιάζουν με αυτές των αντιβιοτικών και ποικίλλουν από άτομο σε άτομο: συνήθως δεν διαρκούν περισσότερο από λίγες μέρες και είναι ήπιες», σημειώνει ο ίδιος. «Αν κάνουμε δύο-τρεις μέρες υπομονή, ο οργανισμός μας θα τις αποσβέσει. Μακροπρόθεσμες παρενέργειες σίγουρα δεν υπάρχουν».  

Τον ρωτάω αν η αντιρετροϊκή αυτή αγωγή είναι διαθέσιμη στα νοσοκομεία όλης της χώρας.

«Αυτή είναι η οδηγία του ΕΟΔΥ - δυστυχώς στα ελληνικά νοσοκομεία η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η προσβασιμότητα στην προφυλακτική αγωγή (PEP_ Post Exposure Prophylaxis) είναι δυνατή μόνο σε συγκεκριμένα νοσοκομεία: στην Αθήνα, στα 12 μεγαλύτερα νοσοκομεία και στην περιφέρεια στο νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης, στο ΑΧΕΠΑ, στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου».

«Μετά την πιθανή έκθεσή μας στον ιό, πρέπει να ξεκινήσουμε την αγωγή τις επόμενες 24 ώρες – αυτό είναι το πιο σημαντικό», λέει ο Στέργιος. «Γιατί τότε έχουμε 99% πιθανότητες να μπλοκάρουμε την αναπαραγωγική διαδικασία του ιού. Και δεν θα κολλήσουμε. Όσο όμως περνάει ο χρόνος, η απόκριση του οργανισμού μας στα φάρμακα εξασθενεί και στις 72 ώρες έχει σχεδόν εκμηδενιστεί».

Ζητάω από τον Στέργιο να κάνω ένα test για HIV - τσιμπάει με μια ακίδα το δάχτυλό μου και εισάγει μια σταγόνα αίματος σε μια «πλακέτα» σαν αυτές των covid test.

«Πριν την έναρξη της θεραπείας πρέπει να κάνουμε εξέταση για HIV- ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν ήμασταν ήδη θετικοί στον ιό- από πρότερη επαφή, πριν ακόμα το συμβάν που μας ανησύχησε», μου λέει στα λίγα δευτερόλεπτα που περιμένουμε το αποτέλεσμα. «Η εξέταση μπορεί να γίνει στα checkpoint της Θετικής Φωνής με αυτό το πολύ γρήγορο τεστ ή και στο νοσοκομείο με αιμοληψία».

Ο Στέργιος έχει πολλά χρόνια εμπειρίας στο πεδίο. «Ως σύμβουλος σεξουαλικής υγείας στο checkpoint έχω προσπαθήσει να υποστηρίξω πολλά θύματα stealthing», λέει. «Είναι κάτι “τέρμα” παρεμβατικό. Μπορεί να έχει επιπτώσεις σε επίπεδο υγείας, να εκθέσεις τον οργανισμό σου σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα - αλλά είναι και μια βάναυση παραβίαση της προσωπικότητάς σου, διεισδύουν στο σώμα σου με έναν τρόπο που δεν έχεις συμφωνήσει».

«Όσα θύματα έρχονται σε εμάς, επειδή είμαστε ένα ασφαλές περιβάλλον για να μιλήσουν ελεύθερα, μεταφέρουν το συναίσθημά τους, που είναι έντονο, βαρύ. Πολλές φορές άνθρωποι ξεσπάνε σε κλάματα προσπαθώντας να περιγράψουν τι συνέβη».

«Έχει τύχει ποτέ να παραβιάσουν προσωπικό σου χώρο;», με ρωτάει ο Στέργιος. «Όταν συμβαίνει στο σώμα σου είναι δέκα φορές πιο επώδυνο, πιο τραυματικό».

Περισσότερα από το VICE

ΜΠΑΜ FC: Η Ποδοσφαιρική Ομάδα που Φτιάχτηκε από YouTubers Πάει «Τρένο»

Θα Ήσουν Φίλος με τους Φίλους σου αν Δεν Παίρνατε Ναρκωτικά Μαζί;

«Δούλεψα σε Studio με Μεξικανούς Gangster» - Ο Joza Είναι Νομάς Tattoo Artist

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.