Φωτογραφίζοντας Ανθρώπους που Ζουν σε Οριακές Καταστάσεις

Ο Αμερικανός φωτογράφος Michael Christopher Brown καταγράφει τόπους και ανθρώπους σε μεταβατικό στάδιο -χρησιμοποιώντας είτε τη φωτογραφική του είτε τη κάμερα του κινητού του. Από τη Λιβύη μέχρι τη Ρωσία, το Broadway και την τρέχουσα βάση του στη Γκόμα στο ανατολικό Κονγκό, ο Brown ισχυρίζεται ότι ερευνά την «σχέση μεταξύ της απόστασης και της ειλικρίνειας». Παραφράζοντας, ο Brown πιστεύει ότι καθώς ωθούμαστε στα όριά μας, γινόμαστε πιο ειλικρινείς.

Το έργο του στη Λιβύη μετά την πτώση του Καντάφι ήταν το θέμα του ντοκιμαντέρ του τηλεοπτικού καναλιού HBO, «Whitness: Libya» και θα εμπεριέχεται στο υπό έκδοση βιβλίο του «Libyan Sugar», που θα κυκλοφορήσει το 2014 από τις εκδόσεις Twin Palms. Δεν κατάφερα να επικοινωνήσω με τον Michael τηλεφωνικώς, αλλά ευτυχώς τον εντόπισα μέσω email.

VICE: Πώς θα περιέγραφες τη δουλειά σου; Νιώθεις περισσότερο καλλιτέχνης ή δημοσιογράφος;
Michael Christopher Brown:  Πάντα κέρδιζα τα προς το ζην από το φωτορεπορτάζ, αλλά τελικά ήταν τόσο υπερβολικά άκαμπτο στη δομή του ώστε δεν επέτρεπε μεγάλη ανάπτυξη. Ποτέ δεν ταυτίστηκα με το φωτορεπορτάζ και πάντα αντλούσα περισσότερη έμπνευση από φωτογράφους δρόμου ή του χώρου των ντοκιμαντέρ. Στη συνέχεια, πριν από μερικά χρόνια, ανακάλυψα ότι εκφραζόμουν καλύτερα γράφοντας, παρά τραβώντας φωτογραφίες και μέσα από το γράψιμο συνειδητοποίησα ότι η φωτογραφία στερούνταν προσδιορισμού. Πέρασα σε μια μεταβατική περίοδο που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, στοχεύοντας να χρησιμοποιήσω τη φωτογραφία περισσότερο ως ένας απλός ιδιώτης και όχι ως φωτογράφος που εργάζεται για να τονίσει ή να αναφέρει κάτι. Ήταν μια μεγάλη στροφή, από την απλή καταγραφή της εξωτερικής εικόνας, στην καταγραφή και ανάλυση της εξωτερικής και της εσωτερικής πτυχής των πραγμάτων.

Πώς ξεκίνησε η καριέρα σου ως φωτογράφος;
Η καριέρα μου στο φωτορεπορτάζ πραγματικά απογειώθηκε αφού μου δόθηκε ένα internship στο περιοδικό National Geographic. Εν μέρει χάρη σε αυτή τη δουλειά στο NGM, ήμουν σε θέση να αρχίσω να αναλαμβάνω τακτικά δουλειές αμέσως μόλις μετακόμισα στη Νέα Υόρκη, το χειμώνα του 2006.

Όταν εργάζεσαι σε εμπόλεμες ζώνες, ανησυχείς ότι η φωτογραφία σου θα καταλήξει να κυριαρχείται από εικόνες όπλων και τραυματισμών; Υπάρχει καλλιτεχνικό ενδιαφέρον στη σύγκρουση;
Λοιπόν, ζω στο ανατολικό Κονγκό, το οποίο είναι μια ενεργή ζώνη συγκρούσεων, όμως δεν καλύπτω τις πρώτες γραμμές των ενόπλων συγκρούσεων. Αν και έχω τη περιέργεια, το αποφεύγω γιατί κάτι τέτοιο δεν συμπίπτει με τις πεποιθήσεις μου. Πρέπει να ταυτιστώ με ό,τι συμβαίνει προτού εμφανιστώ στο μέτωπο. Θα πρέπει να αισθάνομαι σε μεγάλο βαθμό ότι συμμετέχω. Αυτό το ένιωσα στη Λιβύη, από τότε όμως δεν το ένιωσα ξανά, εκτός από λίγο στην αρχή του Συριακού πολέμου. Όχι στο Κονγκό ωστόσο, επειδή αν και έχω αρχίσει να καταλαβαίνω τι συμβαίνει, είναι μια σύγκρουση με βάση την εθνικότητα και τη δύναμη -και δεν μπορώ να ταυτιστώ έντονα με τη φυλή ή με τους αδύναμους και τους ισχυρούς. Στο τέλος της ημέρας, είμαι απλώς ένα λευκό αγόρι από την Skagit Valley -ένας αλλοδαπός.

Εντάξει.
Το να βρεις την τέχνη στη σύγκρουση, όπως λες, είναι αρκετά περίπλοκο. Πρέπει να καταγράψω τα συναισθήματα ενός ανθρώπου στο πεδίο μάχης, με τον οποίο θα μπορούσαν να ταυτιστούν αρκετοί άνθρωποι παγκοσμίως. Αυτό είναι που με εμπνέει να δουλεύω, γιατί είναι κάτι περισσότερο από απλά υπέροχες φωτογραφίες -πρόκειται για ένα όραμα, το οποίο ενέχει μια ιδιαίτερη ιστορική σημασία, την οποία μοιράζομαι με τον κόσμο. Παρά το κτηνώδες του περιεχομένου, θα θέλαμε να κάνουμε τον θεατή να νιώσει μια έμπνευση. Είναι σίγουρα δύσκολο, για παράδειγμα, ο μέσος Αμερικανός να κοιτάξει εικόνες ξένων συγκρούσεων και να ταυτιστεί με αυτές. Αυτό είναι όμως που ελπίζουμε να κάνουμε με το πρότζεκτ της Λιβύης.

Πώς ελπίζεις να το πετύχεις αυτό; Είναι δύσκολος στόχος.
Η Λιβύη αφορούσε στο να έχεις μια εμπειρία και να την καταγράφεις χρησιμοποιώντας το ίδιο εργαλείο που χρησιμοποιούσαν οι Λίβυοι κατά τη διάρκεια της επανάστασης τους - ένα κινητό τηλέφωνο. Όμως, η ολοκληρωμένη δουλειά είναι πολύ περισσότερα από αυτό. Υπάρχει μεγάλο κείμενο και πάνω από 400 φωτογραφίες στο βιβλίο, καθώς και 20 λεπτά βίντεο από το 2011, που ένωσαν μαζί κάποιοι φίλοι στο screenprojects.org. Ελπίζω να παρουσιάσω όλα αυτά τα στοιχεία, μαζί με δεκάδες αντικείμενα στη Νέα Υόρκη αργότερα φέτος.

Πώς νιώθεις για την Αραβική Άνοιξη τώρα;
Μετά τη Λιβύη, δεν ενδιαφέρθηκα να παρακολουθήσω το υπόλοιπο της Αραβικής Άνοιξης -αν και στις αρχές του 2012, είχα προγραμματίσει ένα ταξίδι στη Συρία. Είχα μόλις γυρίσει από το Λίβανο, παρακολουθούσα κάθε μέρα τις ειδήσεις και έστελνα email για να καταφέρω να βρω έναν τρόπο να βρεθώ εκεί, μέχρις ότου σκοτώθηκαν ο Remi Ochlik και άλλοι. Στη συνέχεια, ξεκίνησε και πάλι η αμφισβήτηση: Γιατί το κάνω αυτό; Αποφάσισα να περιμένω και ήμουν χαρούμενος που το έκανα. Αν και αρχικά η κατάσταση έμοιαζε να είναι παρόμοια με τη Λιβύη, γρήγορα έγινε άσχημη σε πολλά επίπεδα και μετατράπηκε σε κάτι που για μένα, ως αουτσάιντερ, ήταν άγνωστο.

Μπορείς να μου πεις για την απαγωγή σου στη Βεγγάζη;
Με απήγαγαν λίγο μετά το τέλος του πολέμου. Ήταν παράξενο. Κινηματογραφούσαμε περιπλανώμενοι στη Βεγγάζη και στη συνέχεια ανεβήκαμε σε ένα ημιφορτηγό. Ένα μεγάλο πλήθος μας περικύκλωσε όταν κατεβήκαμε και όλα στράβωσαν όταν κάποιοι πολιτοφύλακες είδαν τον οδηγό να βγάζει ένα AK-47 και να πυροβολεί στον αέρα για να διασκορπίσει το πλήθος. Τελικά έφυγε χωρίς εμάς, όμως οι πολιτοφύλακες πίστευαν ότι ήμασταν το πλήρωμα του ή τουλάχιστον αυτή ήταν δικαιολογία τους για να μας συλλάβουν υπό την απειλή όπλου. Σύμφωνα με έναν άλλο οδηγό ο οποίος ήταν μαζί μας, σχεδίαζαν να μας οδηγήσουν στη βάση τους έξω από την πόλη και να κλέψουν τον εξοπλισμό μας, ίσως και περισσότερα. Έβαλαν ένα όπλο στον κρόταφο του οδηγού και μας πήραν τα κινητά μας τηλέφωνα.

Είχαν περάσει μήνες από την επίσημη λήξη της επανάστασης και η κατάσταση ήταν σκιώδης και απρόβλεπτη. Τελικά, ενώ το όχημά μας βρισκόταν εν κινήσει, κατάφερα να ξεφύγω ανοίγοντας την πόρτα σε μια διασταύρωση, να περπατήσω ανάμεσα στα αυτοκίνητα που ήταν κολλημένα στην κίνηση και να φωνάξω για βοήθεια έως ότου οι άνθρωποι βγήκαν από τα αυτοκίνητά τους και ήρθαν να μας βοηθήσουν. Οι πολιτοφύλακες απομακρύνθηκαν επιταχύνοντας.

Θεέ μου, αυτό ακούγεται αγχωτικό. Σε ορισμένες από τις σειρές σας, ιδιαίτερα εκείνη που γυρίστηκε στην παλιά πόλη της Κashgar στην Κίνα, έχω εντυπωσιαστεί από τα επαναλαμβανόμενα χρώματα. Στις φωτογραφίες από την Kashgar, υπήρχε το κόκκινο και το μπλε. Είναι κάτι που έγινε συνειδητά;
Όχι, απλά αυτά ήταν τα χρώματα του τόπου, είτε κατά τη διάρκεια της ημέρας είτε τη νύχτα. Σε μερικές από αυτές τις εικόνες τα χρώματα αλλοιώθηκαν, επειδή τραβήχτηκαν με ελάχιστο φως.

Τι σας έφερε στο Κονγκό;
Πρότεινα μια ιστορία για τα ορυκτά των συγκρούσεων στο Κονγκό για το περιοδικό TIME το 2012, για το τεύχος τους με θέμα την ασύρματη τεχνολογία. Έμεινα εκεί αφού τελείωσα το θέμα και έχω κάνει πολλά ταξίδια από τότε μέχρι σήμερα. Aυτή τη στιγμή ζω στην Γκόμα από το Νοέμβριο.

Στις φωτογραφίες σου από τους Ολυμπιακούς φάνηκε μια διαφορετική πλευρά της δουλειάς σου. Μήπως προσεγγίζεις την αθλητική φωτογραφία διαφορετικά;
Πήγα στο Πεκίνο για το περιοδικό ESPN και ήμουν ο μόνος φωτογράφος τους, έτσι ένιωθα μεγάλη ευθύνη και προσπαθούσα να καταγραψω τα πάντα -συχνά με μεγαλύτερους φακούς. Δεν κοιμόμουν ούτε έτρωγα πολύ μέχρι που ο αρχισυντάκτης μου έδωσε τελικά την άδεια να κάνω απλά ό,τι θέλω. Το οποίο ήταν να περιπλανηθώ και να κάνω αυτό που δεν έκαναν οι άλλοι φωτογράφοι, αν και η πρόσβαση ήταν δύσκολη. Υπάρχει λόγος που οι φωτογράφοι από -ας πούμε το Getty ή το Sports Illustrated ή το AP- τραβάνε τις καλύτερες φωτογραφίες: Έχουν την καλύτερη πρόσβαση, που ονομάζεται pool access. Αν δεν έχεις pool access μένεις κολλημένος στο περιθώριο. Γι' αυτό και περιπλανήθηκα μέσα στο πλήθος και προσπάθησα να εστιάσω στο παρασκήνιο.

Πολλά από τα έργα σου -ιδιαίτερα από την Κashgar και την Αλάσκα- ασχολούνται με απομακρυσμένες περιοχές. Νιώθεις μια ιδιαίτερη έλξη για αυτά τα μέρη;
Δεν υπάρχει πλέον τέτοια έλξη, αλλά εκείνη την εποχή πήγαινα γιατί είτε μου το είχαν αναθέσει (στην Αλάσκα από το National Geographic Magazine και στην Κashgar από το Smithsonian) ή επειδή έψαχνα να φωτογραφίσω κάποια πτυχή των ανθρώπων που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο. Μερικές φορές ήταν μια μίξη και των δύο, κάτι που ίσχυε τόσο στην Αλάσκα όσο και στην Kashgar.

Το θέμα για την Αλάσκα αφορούσε έναν νεαρό τυχοδιώκτη, τον Andrew Skurka και το μοναχικό ταξίδι του μέσα από την έρημο. Όμως στην πραγματικότητα επρόκειτο για έναν νεαρό άνδρα που αντιμετώπιζε τη φύση, ενώ ήταν εντελώς εκτεθειμένος στα καιρικά φαινόμενα. Οι άνθρωποι έχουν αποσυνδεθεί από τον φυσικό κόσμο. Δεν ζούμε πια στη φύση. Και η φύση μπορεί να γίνει πολύ τρομακτική όταν κάποιος συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει πλέον τον έλεγχο. Η Kashgar, ήταν μια πόλη με τον πληθυσμό Uighur που κυριαρχούνταν - ή θα μπορούσε κανείς να πει «καταλαμβάνονταν» - από τους Κινέζους. Είχε να κάνει με τη μετάβαση της ύπαρξης των Uighur σε μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα.

Πιστεύεις ότι η άνοδος της δημοσιογραφίας των πολιτών θέτει σε κίνδυνο το επάγγελμά σου; Σήμερα ο καθένας μπορεί να καταγράψει ό,τι συμβαίνει με τη κάμερα του κινητού του.
Όπως δήλωσε ο Chuck Close, «Η φωτογραφία είναι η μόνη τέχνη στην οποία υπάρχουν τυχαία αριστουργήματα». Οποιοσδήποτε βρίσκεται στο σωστό τόπο τον σωστό χρόνο, είναι σε θέση να τραβήξει μια υπέροχη φωτογραφία -ακόμα και η μηχανοποιημένη φωτογραφία, όπως στο Google Street View, είναι σε θέση να απαθανατίσει καταπληκτικές σκηνές δρόμου. Όμως η συνέπεια είναι σημαντική όταν η φωτογραφία είναι επάγγελμα, έτσι οι τυχαίες, υπέροχες εικόνες που καταγράφει ο Joe Public ποτέ δεν θα συγκριθούν με την κληρονομιά από καλές φωτογραφίες που θα αφήσει ένας επαγγελματίας.

Αυτό που θέτει σε κίνδυνο το φωτορεπορτάζ είναι η σκληροπυρηνική στάση κάποιων φωτορεπόρτερ. Νομίζω όμως ότι όσο πιο πολλές εικόνες, τόσο το καλύτερο. Σίγουρα, χρειάζονται περισσότεροι συντάκτες και επιμελητές για να «χτενίσουν» αυτή την τεράστια ποσότητα πληροφοριών (δόξα τω Θεώ υπάρχουν τα hashtags), αλλά πραγματικά, ίσως μπαίνουμε στη χρυσή εποχή της φωτογραφίας, γιατί είναι οριστικά και άμεσα διαθέσιμη σχεδόν σε όλους.

Kashgar, Κίνα. 2009. Μέρα - νύχτα, Κινέζοι στρατιώτες περιπολούν συνεχώς γύρω από την παλιά πόλη της Kashgar. Η αφίσα που βρίσκεται πάνω σε ορισμένα από τα οχήματά τους λέει περίπου: «Αστυνομία και πολίτες ενώνουν τις δυνάμεις τους τόσο σφιχτά όσο τα αδέρφια».

Kashgar, Κίνα. 2009.

Kashgar, Κίνα. 2009.

Kashgar, Κίνα. 2009. Λεπτομέρεια από το δρόμο στην παλιά πόλη της Kashgar, στην Αυτόνομη Περιφέρεια Xinjiang Uighur της Κίνας.

Kashgar, Κίνα. 2009

Goma, Κονγκό. 14 Δεκεμβρίου 2012. Tα εγκαταλελειμμένα αεροπλάνα είναι σύνηθες θέαμα στα αεροδρόμια της Αφρικής. Στο αεροδρόμιο της Goma, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τα αεροπλάνα που εγκαταλείφθηκαν λόγω των πολέμων και των ηφαιστειακών εκρήξεων κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν μετατραπεί σε παιδική χαρά για τα παιδιά του δρόμου, κάποια από τα οποία πουλούν τα κομμάτια τους, τα οποία μετατρέπονται σε σόμπες και άλλα αντικείμενα για να πουληθούν στους δρόμους της Goma.

Κονγκό. 2013.

Rwindi, Κονγκό. 2012. Στη Rwindi, μια σαβάνα που βρίσκεται στην επαρχία Νοrth Kivu της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, ο στρατός καταλαμβάνει ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο σαφάρι από την εποχή του Μομπούτου, που ονομάζεται Hotel Invest. Το 2012, με την άδεια διαφόρων συνταγματάρχών, ο Michael πέρασε δέκα ημέρες μέσα και γύρω από αυτό το εξαθλιωμένο ξενοδοχείο, καταγράφοντας την καθημερινή ζωή των στρατιωτών, κατά τη διάρκεια μιας ανάπαυλας στη μάχη κατά των δυνάμεων των ανταρτών M23.

Κονγκό. 2013.

Αλάσκα. 2010. Ο Andrew Skurka κάνει σκι μέχρι τον ποταμό Tatina και τα βουνά Kichatna.