Το να Eίσαι Mοναχοπαίδι σε Κάνει να Υποφέρεις;

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Ίσως έχεις ακούσει κάποια εκδοχή αυτού που μερικές φορές αποκαλείται «σύνδρομο του μοναχοπαιδιού». Υποτίθεται ότι τα άτομα χωρίς αδέρφια χαίρουν τόσης προσοχής από τους γονείς τους, όταν είναι παιδιά, που γίνονται ενοχλητικοί και απαιτητικοί ενήλικες. Σύμφωνα με αυτό το πολυχρησιμοποιημένο στερεότυπο, η Angelica, η κακομαθημένη και χωρίς αδέρφια 3χρονη από το Rugrats, μεγάλωσε για να είναι κάποιου είδους μεγαλομανής που επιζητά την προσοχή, όπως ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ -και μοναχοπαίδι- Alan Greenspan.

Μια άλλη εκδοχή αυτής της θεωρίας προέρχεται από την Κίνα όπου, εάν είχες γεννηθεί στη διάρκεια ισχύς της «πολιτικής του ενός παιδιού», είσαι φαινομενικά μέρος μιας γενιάς εγωκεντρικών μοναχοπαιδιών που ονομάζονται «Μικροί Αυτοκράτορες».

Από τη μία πλευρά, το να μειώνεις ολόκληρο το ψυχολογικό προφίλ των ανθρώπων, σε έναν παράγοντα σαν αυτόν, φαίνεται απλουστευτικό. Ωστόσο, κάτι τόσο φαινομενικά ασήμαντο, όπως ο αριθμός των λέξεων που ακούς πριν να γίνεις 3 ετών, μπορούν να έχουν μια επιστημονικά τεκμηριωμένη επίδραση στο τι είδους άνθρωπος γίνεσαι μεγαλώνοντας. Σίγουρα το να μεγαλώνεις ως μοναχοπαίδι κάτι σου κάνει, σωστά;

Για να ξεχωρίσουμε την πραγματικότητα από την επιστημονική φαντασία, βρήκαμε ορισμένους ειδικούς και τους ρωτήσαμε τι συμβαίνει στα παιδιά χωρίς αδέρφια. Ο Δρ. Toni Falbo, από το Πανεπιστήμιο του Τέξας, είναι ένας από τους κορυφαίους ερευνητές παγκοσμίως στο θέμα των μοναχοπαιδιών. Ο δρ Carl Pickhardt είναι θεραπευτής που αφιέρωσε χρόνια έρευνας σε οικογένειες, συμπεριλαμβανομένων κάποιων με μοναχοπαίδια και έπειτα έγραψε βιβλία για το τι έμαθε.

VICE: Είναι κάπως διαφορετικοί οι γονείς των μοναχοπαιδιών;
Carl Pickhardt: Αυτό το ένα παιδί είναι το πρώτο και το τελευταίο που θα έχουν αυτοί οι γονείς και είναι η μόνη ευκαιρία γονεϊκότητας που τους δίνεται, οπότε θέλουν πραγματικά να τα κάνουν όλα καλά και σωστά. Αυτή είναι μια οικογένεια όπου γίνεται πραγματικά σκληρή προσπάθεια να κάνουν το καλύτερο για το παιδί τους, το οποίο αντιστρόφως λόγω της σύνδεσης με τους γονείς πραγματικά θέλει να τα καταφέρει και να κάνει το σωστό για αυτούς. Οπότε, γενικά μιλώντας, δεν πρόκειται για μια χαλαρή οικογενειακή κατάσταση.

Toni Falbo: Σε πολλές οικογένειες με ένα παιδί, οι γονείς δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για το παιδί και μπορεί να είχαν το παιδί επειδή ήταν κάποιου είδους «ατύχημα». Ή σε ορισμένες κουλτούρες, πρέπει να έχεις παιδί επειδή έτσι ξέρεις ότι είσαι πραγματικά παντρεμένος. Έτσι, στέλνουν το παιδί μακριά στο οικοτροφείο ή ξέρεις ότι δεν επενδύουν καθόλου στο παιδί. Αυτά τα παιδιά υποφέρουν από άλλα θέματα, αλλά αυτό δεν είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο στις ΗΠΑ.

Οι γονείς με ένα παιδί, που δεν το προσέχουν, είναι διαφορετικοί από άλλους γονείς, οι οποίοι επίσης δεν προσέχουν τα παιδιά τους;
Falbo: Υπάρχει ένα όριο στο πόσα μπορεί να προσέξει κανείς κάθε φορά. Έτσι, μερικά παιδιά πιθανώς να ξεφύγουν σε πολλές περιπτώσεις, επειδή οι γονείς απλά δεν γνωρίζουν για αυτά.

Τα μοναχοπαίδια συνήθως έχουν μεγαλύτερο μερίδιο της προσοχής των γονιών απ' ότι σε διαφορετική περίπτωση, σωστά;
Pickhardt: Το μοναχοπαίδι παίρνει όλη την κοινωνική, συναισθηματική και υλική ανατροφή -και προσοχή- που έχουν να προσφέρουν οι γονείς. Από τη μία πλευρά, αυτό σημαίνει πως ό,τι παίρνουν δεν πρέπει να το μοιραστούν με κανέναν και, από την άλλη, πρέπει να απορροφήσουν όλα αυτά που πρέπει να δώσουν οι γονείς.

Και η έρευνά σας έχει δείξει ότι στην πραγματικότητα αυτό είναι καλό, εάν γίνεται με μέτρο, σωστά; Έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση;
Falbo: Για να μην πω ότι έχουν πολύ υψηλή αυτοεκτίμηση. Κατά μέσον όρο οι επιδόσεις τους είναι λίγο υψηλότερες στατιστικά, αλλά αυτό μπορεί να αντιστοιχεί σε 1 στα 20, οπότε δεν είναι τεράστια διαφορά. Φυσικά, υπάρχει μεγάλη ποικιλία: θα υπάρχουν άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και μερικοί με πολύ υψηλή αυτοεκτίμηση. Έτσι, κοιτάζουμε μόνο τον μέσον όρο της βαθμολογίας σε μια ομάδα ανθρώπων.

Αυτό σημαίνει ότι είναι γεμάτοι από τον εαυτό τους;
Pickhardt: Έχουν την τάση, πολύ συχνά, να έχουν αυτοπεποίθηση, διότι κάνουν παρέα με ενήλικες. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι έχουν την τάση να έχουν άνεση, όταν συναλλάσσονται με τους ενήλικες, ενώ αντιμιλούν σε αυτούς επειδή σε κάποιο βαθμό βάζουν τον εαυτό τους στο ίδιο επίπεδο με τους ενήλικους που επιβάλλουν πειθαρχία.

Πώς ξέρουμε ότι νιώθουν άνετα να βρίσκονται με ενήλικες;
Falbo: Υπάρχουν μερικές ανέκδοτες πληροφορίες για αυτό. Οι δάσκαλοι, οι οποίοι έχουν μοναχοπαίδια στις τάξεις τους, λένε ότι πραγματικά νιώθουν πολύ άνετα να αλληλεπιδρούν με τον δάσκαλο. Ενώ, εάν προέρχεσαι από μια μεγαλύτερη οικογένεια ή είσαι ο νεότερος σε αυτή, ίσως να μην αφιερώνεις τόσο πολύ χρόνο στο να εστιάσεις τι λέει ο δάσκαλος.

Αφού μιλούν σε ενήλικες, τα μοναχοπαίδια μαθαίνουν να βρίζουν νωρίτερα;
Falbo: Δεν ξέρω. Δεν έχω κάνει τέτοια ερευνητική μελέτη. Πρέπει να το θέσεις ως ερώτημα εκεί έξω και να δεις τι σκέφτεται ο κόσμος στο διαδίκτυο. Να μου αναφέρεις τα ευρήματά σου.

Όλα αυτά ακούγονται υπέροχα, αλλά υπάρχει κάποιο μειονέκτημα;
Pickhardt: Το μειονέκτημα αυτού είναι ότι μπορεί να γίνουν πολύ σκληροί με τον εαυτό τους. Αυτό που μερικές φορές κάνουν είναι να εφαρμόσουν ισότιμα πρότυπα και να πουν «Θα πρέπει να είμαι σε θέση να τα καταφέρω τόσο καλά όσο οι γονείς μου» και έτσι θέτουν υπερβολικά στάνταρ απόδοσης.

Πώς μπορεί αυτό να τα πληγώσει;
Pickhardt: Μπορούν να είναι πολύ επικριτικά, όταν δεν τα καταφέρουν όσο καλά θα ήθελαν. Είναι πολύ ισχυρά στο να αυτοκατευθύνονται. Συνήθως, είναι ισχυρογνώμονες επειδή έχουν συνηθίσει να κοιτάνε το συμφέρον τους. Πολύ συχνά μπορούν να είναι αρκετά κτητικά σε ό,τι αφορά τα αγαθά, την ιδιωτική τους ζωή και τον προσωπικό χρόνο. Είναι πολύ σίγουρα για τις αξίες τους και μπορούν να αισθανθούν ότι ξέρουν πολύ συχνά τι είναι σωστό. Συχνά, στις ενήλικες σχέσεις, δεν νιώθουν πολύ άνετα με τις συγκρούσεις, επειδή απλά δεν έχουν μεγάλη εμπειρία σε κάτι τέτοιο.

Ο κόσμος λέει ότι είναι υλιστές, διότι οι γονείς τους μπορούν να τους αγοράσουν περισσότερα πράγματα. Υπάρχει κάτι για αυτό;
Pickhardt: Αγαθά μεγάλης αξίας μπορούν να γίνουν ιδιαιτέρως σημαντικά, επειδή μερικές φορές τα παιδιά συνδέονται με πράγματα. Δεν έχουν αδέρφια να συνδεθούν, οπότε τα πράγματα γίνονται πιο σημαντικά.
Falbo: Μπορώ να δω αυτό το πρόβλημα για ορισμένους ανθρώπους, σε μια συνεδρία ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, δεν θα ήταν απαραιτήτως χαρακτηριστικό όλων των ατόμων που δεν έχουν αδέρφια. Ξέρεις, μερικοί άνθρωποι δεν έχουν αδέρφια αλλά επειδή σχεδόν πάντα είχαν ό,τι ήθελαν -ή ό,τι οι γονείς τους νόμιζαν ότι χρειάζονταν- στην πραγματικότητα δεν αισθάνονται να απειλούνται ότι κάποιος θα τους τα πάρει μακριά. Έτσι, ίσως χαλαρώνουν με το θέμα της ιδιοκτησίας.

Και τι έχετε να πείτε για το στερεότυπο ότι θέλουν πάντα να γίνεται το δικό τους;
Pickhardt: Αν βάλεις αυτά τα παιδιά σε ομάδες στο σχολείο, πολύ συχνά ανακαλύπτεις ότι ο αρχηγός τους είναι το μοναχοπαίδι. Ο λόγος είναι ότι αυτά τα παιδιά δεν θέλουν να περιορίζονται, δεν θέλουν η απόδοσή τους να καθοριστεί από τι κάνουν οι άλλοι άνθρωποι. Προτιμούν να προσπαθήσουν να διοικήσουν την ομάδα, οπότε να επιτύχουν την απόδοση που αντιστοιχεί σε αυτό που θέλουν.

Αλλά και πάλι, σύμφωνα με την έρευνά σας, είναι μετρήσιμα καλύτεροι μαθητές στο σχολείο απ' ότι τα παιδιά με αδέρφια, σωστά;
Falbo: Η διαφορά στην επίτευξη στόχων γίνεται πιο εμφανής καθώς μεγαλώνουν. Νομίζω ότι αυτό πιθανώς συμβαίνει, επειδή εάν έχεις μόνο ένα παιδί τότε μπορείς να πληρώσεις και να το στείλεις στο κολέγιο, να πληρώσεις για να κάνουν ένα πρόγραμμα μάστερ. Εάν όμως έχει 6 ή 7 παιδιά, απλά δεν έχεις τόσα πολλά χρήματα, οπότε αυτό οδηγεί στο να μην λάβουν τόσο βαθιά εκπαίδευση. Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι δεν θα μορφωθούν καθόλου. Απλά δεν φθάνουν, κατά μέσον όρο, σε τόσο υψηλό επίπεδο.

Φαίνεται αυτό όταν αρχίζουν να επιλέγουν την καριέρα τους;
Pickhardt: Θέματα μοιράσματος, ζητήματα συνεργασίας, θέματα συμβιβασμού, ίσως -τουλάχιστον μέχρι να το συνηθίσω- είναι λίγο δυσκολότερα για μένα να τα διαχειριστώ, εάν είμαι μοναχοπαίδι. Έχω συνηθίσει να κάνω τις δικές μου προσπάθειες και έχω συνηθίσει να ελέγχω τη δική μου απόδοση και όταν πρέπει να αλλάξω, όταν η απόδοση μου εξαρτάται από ομαδική εργασία με άλλους ανθρώπους, τότε πρέπει να αρχίσω να αναπτύσσω μια σειρά από δεξιότητες που μπορεί να μην είχα αναπτύξει στο παρελθόν, αλλά μπορώ να τις αναπτύξω τώρα.

Όμως έχουν πλεονέκτημα, αφού στατιστικά τα καταφέρνουν καλύτερα στο σχολείο, σωστά;
Falbo: Άπαξ αρχίσεις να έχεις επιτυχίες τότε αυτό σε οδηγεί στις ομάδες που έχουν μεγαλύτερη επιτυχία, απλά επειδή συνεργάζεσαι περισσότερο και προσέχεις και ακολουθείς οδηγίες και κάνεις αυτού του είδους τα πράγματα.

Έχει μελετήσει κανείς την ικανότητά τους να κάνουν φίλους;
Pickhardt: Έχουν την τάση να μην είναι και πολύ κοινωνικοί. Δεν συναναστρέφονται πολύ συχνά με μεγάλες ομάδες παιδιών. Ενδιαφέρονται περισσότερο για λίγους επιλεγμένους, πολύ στενούς και καλούς φίλους. Και μέρος όλου αυτού είναι ότι θέλουν να έχουν την ποιότητα της οικειότητας που είχαν με τους γονείς τους. Αλλά, επίσης, προσπαθούν να δημιουργήσουν ενός είδους αδελφικού δεσμού με τους φίλους τους και να έχουν αυτού του τύπου την εγγύτητα.

Τα στατιστικά στοιχεία που έχετε αποδεικνύουν την άποψη ότι εκεί έξω δεν ψάχνουν φίλους αλλά ότι τους έχουν;
Falbo: Τη δεκαετία του '50, υπήρχαν θεωρητικοί που είχαν «ανάγκες» για όλα. Είχαν «ανάγκη για επίτευγμα», «ανάγκη για εχθρότητα» και έπειτα «ανάγκη για σύνδεση», που σημαίνει ότι νιώθεις να θέλεις να βγεις εκεί έξω και να μιλήσεις με τον κόσμο. Η «ανάγκη τους για σύνδεση» ήταν λίγο χαμηλότερη αλλά θα ανέφεραν πως δεν ήταν μόνοι.

Δυσκολεύονται περισσότερο να δημιουργήσουν ρομαντικές σχέσεις;
Pickhardt: Κάνουν ό,τι κάνει κάθε παιδί. Παίρνουν ως παράδειγμα τις επιρροές τους και βλέπουν πως αυτές ευθυγραμμίζονται με τις απαιτήσεις μιας σχέσης. Συνήθως αυτό που συμβαίνει είναι ότι με κάποιους τρόπους το άτομο ανακαλύπτει πως «αυτό ίσως είχε αποτέλεσμα όταν τα άρχιζα αλλά τώρα δεν φαίνεται να προχωράει» και κάνουν αλλαγές και μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται διαφορετικά.

Eίναι κακοί στις προσωπικές σχέσεις;
Falbo: Μερικές φορές οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το ότι είναι μοναχοπαίδια ως δικαιολογία. Έτσι, εάν είναι πραγματικά αγχωμένοι για κάτι ή τους κάνουν παρατήρηση για κακή συμπεριφορά, λένε «ε, λοιπόν, είμαι μοναχοπαίδι. Τι περιμένεις;». Οπότε, πιστεύω ότι απλά γίνεται ένας τρόπος να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους για να τη γλιτώσουν. Τύπου «είμαι ελαττωματικός για πάντα, μπλα, μπλα, μπλα».

Και όταν κάποιος χρησιμοποιεί αυτή τη δικαιολογία ως ενήλικος, τότε τι γίνεται;
Falbo: Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους που είναι παντρεμένοι και έχουν έναν σύζυγο που λέει «α, λοιπόν, δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Είμαι μοναχοπαίδι». Εγώ λέω «λοιπόν, μην τους αφήνετε να ξεγλιστράνε με αυτή τη δικαιολογία. Απλά πείτε όχι. Δεν είστε παιδί πια. Δεν ζείτε καν με τους γονείς σας πια, οπότε ξεχάστε το».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.