«Eγώ Έχω Φίλους Αλβανούς»: Η Ιστορία του Ελληνικού Hipster Ρατσισμού

Βρισκόμουν στη Β’ Λυκείου όταν άκουσα την καθηγήτρια της Έκθεσης να λέει στους συμμαθητές μου: «Η Άννα που είναι από την Αλβανία πήρε 19. Εσείς δεν μπορείτε να πάρετε 19;». Στην πραγματικότητα η ατάκα της και η προτροπή της να μιμηθούν το Αλβανάκι της τάξης αντηχούσε το ίδιο στα αυτιά μου με τη δηλωμένη ρατσίστρια καθηγήτρια της Ιστορίας που με έβαζε να απολογηθώ μέσα στην τάξη «για τους Αλβανούς που κλέβουν και βιάζουν». Γιατί είχα μεγαλώσει εδώ, γιατί δεν έβλεπα κανένα λόγο να μην μπορώ να γράψω για 19 στην Έκθεση και γιατί μου φαινόταν ηλίθιο το ότι οι μετανάστες παρουσιάζονταν έμμεσα με αυτήν τη φράση σαν κάποια φυλή πιθήκων που πρέπει να κάνουν υπερπροσπάθεια για να είναι καλοί στα μαθήματα.

Στ’ αλήθεια, δεν μπορώ να καταλάβω αν γίνεται επίτηδες από την πλευρά κάποιων που δεν κατανοούν το περιεχόμενο των λέξεων που ξεστομίζουν ή εάν είναι απλώς ο τρόπος τους να σε προσβάλλουν και να πετάξουν παράλληλα το ρατσιστικό τσιτάτο τους χωρίς να αντιδράσεις, όμως ο χιπστερορατσισμός υπάρχει και εκφράζεται με διάφορους τρόπους. Η ίδια καθηγήτρια, υπό μορφή πλάκας, μοίραζε αβέρτα στερεότυπα και τέτοιου είδους ρατσισμό. Και φυσικά δεν ήμουν η μόνη που τον εισέπραττα. Ο Ερρίκος, ένας μαύρος συμμαθητής που είχαμε, κάθε φορά που τον ρωτούσαν «από πού είσαι;», έλεγε «από την Ελλάδα», επειδή ήταν όντως από την Ελλάδα. Εμφανέστατα το επίθετό του ήταν ελληνικό, μιλούσε τη γλώσσα όπως όλοι -είχε γεννηθεί εδώ-, ο πατέρας του ήταν Έλληνας και η μητέρα του από τη Βραζιλία. Παρόλα αυτά, έπρεπε μετά από την απάντησή του να ακολουθήσει άλλη μια ερώτηση από τη συγκεκριμένη δασκάλα: «Ναι, αλλά από πού είσαι κανονικά, γιατί είσαι μελανούρι, έγχρωμος, πώς το λένε;». Τότε, έπρεπε να αναλύσει ολόκληρο το γενεαλογικό του δέντρο ή απλώς να της απαντήσει πως έγχρωμες είναι οι τηλεοράσεις, για να λάβει την απάντηση «έλα, πλάκα έκανα».

Πόσο πλάκα είναι όμως; Όχι, δεν έχω κανένα κόμπλεξ με την καταγωγή μου, ούτε με το ότι είμαι παιδί μεταναστών. Δεν είχα ποτέ κανένα ζήτημα να το μοιραστώ, αν και έχω εισπράξει πολλούς τόνους ρατσισμού στη ζωή μου. Ενδεχομένως γι’ αυτό έμαθα να αναγνωρίζω αυτές τις μικρές ατάκες των τύπων που θέλουν να σου δείξουν πόσο εντάξει είναι με το να συναναστρέφονται μετανάστες, εκείνους που βλέπουν τον αντιρατσισμό σαν μόδα. Είναι οι ίδιοι που εάν βρίσκονταν στην Αμερική, θα έλεγαν κάποιον άσχετο μαύρο «nigger» ή θα υπέθεταν πως όλοι οι Ινδοί μετανάστες της Νέας Υόρκης είναι ταξιτζήδες, αναπαράγοντας ηλίθια στερεότυπα.

Στο εξωτερικό, ο διάλογος για τον χίπστερ ρατσισμό έχει αρχίσει να διογκώνεται και είναι λογικό, αφού χώρες όπως η Αμερική και η Αγγλία για παράδειγμα, λόγω αποικιοκρατικών μεθόδων ή λόγω των μεγάλων κυμάτων μετανάστευσης που δέχτηκαν πολύ πριν την Ελλάδα, ζουν και αναπνέουν σε ένα πολυπολιτισμικό πλαίσιο που δεν τους ξενίζει. Έχουν ήδη πάει ένα βήμα παρακάτω επικρίνοντας φράσεις, λέξεις και συμπεριφορές που θα έφερναν σε αμηχανία μέλη μειονοτήτων και άλλες ομάδες που βάλλονται. Στην πραγματικότητα, το φαινόμενο του χίπστερ ρατσιστή όμως υπάρχει όπου εμφανίζεται ο συνδυασμός «μειονότητες και ρατσιστές», δηλαδή σε όλο τον κόσμο. Είναι από τη μια οι άνθρωποι που προσπαθούν να ακολουθήσουν τη νόρμα και να πλασάρουν ένα φιλελεύθερο (κοινωνικά) προφίλ, αλλά ταυτόχρονα θα παραθέσουν για παράδειγμα μια φράση του Μιχαλολιάκου με την υποσημείωση «Δεν λέω ότι συμφωνώ, απλώς το αφήνω εδώ».

[VICE Video] ANDI: Ένα Ταξίδι Πίσω στην Αλβανία με τον Ηθοποιό Νίκο Γκέλια

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το βιβλίο «What Was the Hipster?», μια κοινωνιολογική έρευνα που προσπαθούσε ιστορικά να προσδιορίσει την έννοια του χίπστερ τόσο εύστοχα, επεσήμαινε: «Ο χίπστερ είναι ένας καταναλωτής που κατατάσσει τον εαυτό του τόσο στην υπόγεια υποκουλτούρα, αλλά και στη mainstream τάση. Και καταφέρνει με έναν ασαφή τρόπο να είναι ένας μπερδεμένος και δηλητηριώδης αγωγός των δύο πλευρών».

Και αν υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων εκεί έξω, σχεδόν το ίδιο αντιπαθητική με τους φασίστες, αυτοί είναι οι χιπστεροφασίστες. Εκείνοι που δεν μπορούν να διακρίνουν τον ρατσιστή μέσα τους και να του περάσουν μια θηλιά, εκείνοι οι απολιτίκ που αρνούνται να καταλάβουν πως ο εσωτερικευμένος ρατσισμός τους, υπάρχει ακριβώς σαν τον εσωτερικευμένο μισογυνισμό ή την ομοφοβία. Εκείνοι που θα πουν για τα άτομα της LGBTQ κοινότητας, «Εγώ δεν έχω πρόβλημα με τους ομοφυλόφιλους. Αρκεί να μην προκαλούν. Εγώ έχω φίλους ομοφυλόφιλους».

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θα χρησιμοποιήσουν τη «φιλία» τους με κάποιο μέλος οποιασδήποτε μειονότητας για να τη στοχοποιήσουν για κάτι ή για να αναπαράξουν κάποιο στερεότυπο που την αφορά. Κάποια άλλη φορά, έτυχε να βρίσκομαι σε μια παρέα όταν μια φίλη δέχτηκε ένα μήνυμα από έναν τύπο αλβανικής καταγωγής. Το μήνυμα ήταν ανορθόγραφο, εκείνη γέλασε και είπε «εντάξει, λογικό να μη γράφει καλά γιατί κατάγεται από την Αλβανία». Στεκόμουν ακριβώς δίπλα της όταν έβγαλε το συμπέρασμα για την αιτία του ανορθόγραφου μηνύματος.

Η φίλη μου, πέρασε την επόμενη μισή ώρα να μου εξηγήσει πως η ατάκα της δεν ήταν ρατσιστική, επειδή η ίδια έχει φίλους από την Αλβανία, είχε κάποτε αγόρι αλβανικής καταγωγής και την έμαθε να λέει «Te quifsa». Όλα αυτά για κάποιο λόγο στο μυαλό της, της έδιναν το ακαταλόγιστο στο να συνεχίζει να σκορπά στερεότυπα. Και στη Χρυσή Αυγή έχουν ενταχθεί αρκετοί Αλβανοί, κάτι που μοιάζει με σύντομο ανέκδοτο, όμως είναι επικίνδυνα αληθινό. Αυτό δεν δίνει κανένα άλοθι στη νεοναζιστική οργάνωση να σκορπά μισαλλοδοξία και μια εμετική προπαγάνδα.

Στην ίδια κλίμακα κινούνται και οι χιπστερορατσιστές που θεωρούν πως επειδή ξέρουν πέντε αλβανικές λέξεις πρέπει να τις λένε συνέχεια. Σε κάθε διάλογο, σε κάθε τηλεφώνημα, σε κάθε συνάντηση μαζί τους. Στη συνέχεια θα ρωτήσουν με ηλίθιο ύφος αν τις είπαν σωστά. Όταν τους απαντώ πως «δεν ξέρω και τόσο καλά αλβανικά δυστυχώς» απογοητεύονται λες και έπρεπε να τους κάνω σεμινάριο αλβανικής γλώσσας. Είναι οι ίδιοι που ρωτούν αν πίνω μόνο Άμστελ και αυτοί που πιστεύουν πως έχω άκρες για αλβανική φούντα μιας και πρέπει να ανήκω οπωσδήποτε σε κάποιο καρτέλ ναρκωτικών των Βαλκανίων. Και για τον θεό, σταματήστε να μας ρωτάτε αν ζητάμε κάρυ στο φαγητό μας. Μας έχουν ρωτήσει άλλοι 500 άνθρωποι πριν από εσάς και δεν το βρίσκουμε αστείο.

Σοβαρά τώρα. Δεν θυμάμαι πόσες φορές με ρώτησαν αν ξέρω κάποιον Αλβανό που μένει κάπου στην Αθήνα. Και περίμεναν ότι θα τους ξέρω όλους λες και ένα εκατομμύριο άνθρωποι αλβανικής καταγωγής που βρίσκονται στην Ελλάδα κάνουν παρέα όλοι μαζί. Σκέψου το λίγο. Είναι σαν να σε ρωτάω εάν ξέρεις τον γείτονά μου, τον κύριο Τάσο, επειδή έτυχε να είναι Έλληνας. Δεν έχει καμιά απολύτως λογική.

Είναι πολλές οι φορές στις οποίες όταν λέω από πού κατάγομαι, η πρώτη αντίδραση είναι να μου πουν εμφατικά «Έλα ρε, μπράβο που δεν το κρύβεις». Η πιο ηλίθια απάντηση δε που έλαβα ποτέ, μετά την ερώτηση «από πού είσαι», ήταν το «δεν πειράζει». Τέτοιες ατάκες εκτοξεύονται κατά κόρον από ανθρώπους με αντιφασιστική δράση, που υποθέτω πως δεν έχουν κακή πρόθεση, αλλά δεν αντιλαμβάνονται ότι το να μη λέω ψέματα για τη χώρα καταγωγής μου δεν είναι άθλος. Ναι, αναγνωρίζω πως πολλοί Αλβανοί ντράπηκαν στη ζωή τους μετά τον ρατσισμό που βίωσαν κι έτσι προσπάθησαν να το κρύψουν σε δουλειές, σπιτονοικοκύρηδες και παρέες. Όμως, το να αποφασίζεις να μη λες ψέματα γι’ αυτό, δεν είναι άξιο θαυμασμού. Είναι ένα φυσιολογικό γεγονός. Δεν είναι ακτιβισμός και δεν χρειάζομαι επιβράβευση γι’ αυτό.

Η ερώτηση που έχω ακούσει περισσότερο απ’ όλες τις ερωτήσεις στη ζωή μου, είναι αυτή. Από τη μια υπάρχουν οι μετανάστες που λένε «Νιώθω Έλληνας» λες και θέλουν να αποκτήσουν κάποιο άλλοθι που ζουν σε αυτήν τη χώρα και από την άλλη υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν πως το να νιώθει ένας μετανάστης Έλληνας, του δίνει περισσότερα credit. Είναι εκείνοι που δεν περιμένουν τίποτα λιγότερο από το να νιώθεις Ελληνάκι, ακριβώς γιατί πιστεύουν στη φυλετική ανωτερότητα. Είναι εκείνοι που θα πουν ότι «Έλληνας δεν γεννιέσαι, αλλά γίνεσαι» γιατί θα πρέπει απαραίτητα να γίνω Ελληνίδα για να με συναναστρέφονται. Για μένα και για πολύ κόσμο με διαφορετική χώρα προέλευσης τα πράγματα είναι πολύ απλά, και ίσως θα έπρεπε να είναι έτσι για κάθε άνθρωπο. Δεν είχα ποτέ την ανάγκη να νιώθω ούτε Ελληνίδα, ούτε Αλβανίδα, διότι μεγάλωσα φύσει, θέσει και δυνάμει άεθνη. Η Ελλάδα είναι η χώρα που μεγάλωσα, η Αλβανία είναι η χώρα από την οποία ήρθα. Έτυχε να την επισκεφθώ δυο φορές στη ζωή μου και τη μία ήταν για δουλειά. Δεν έχω αναμνήσεις, ούτε κάτι να αγαπάω εκεί και την ξέρω μονάχα από διηγήσεις και βιβλία. Στην Ελλάδα αγαπάω μέρη, ανθρώπους, καταστάσεις και στιγμές που έγιναν μικρές πατρίδες. Όχι το οριοθετημένο σύνορο στους χάρτες. Συμμετέχω στην οικονομία, πληρώνω φόρους και έχω ελληνική ταυτότητα γιατί εδώ ζω τα τελευταία 29 χρόνια της ζωής μου και όχι επειδή νιώθω δέος κοιτώντας σημαίες. Αντίστοιχα, δεν νιώθω καμιά ανατριχίλα βλέποντας την αλβανική σημαία ή ακούγοντας την αλβανική γλώσσα.

Αν αναγνώρισες τον εαυτό σου σε κάποιο από τα παραπάνω παραδείγματα, λυπάμαι που το μαθαίνεις από μένα, αλλά δεν έχεις καταφέρει να αποτινάξεις τα ρατσιστικά κατάλοιπα που ενδεχομένως έχεις. Όχι, μπορεί να μην ευθύνεσαι εξολοκλήρου εσύ, όμως η σκέψη πάντα θα προηγείται της πράξης και αυτό θα σου δίνει πάντα ένα μικρό ή μεγάλο μερίδιο ευθύνης σε ό,τι ξεστομίζεις. Οι μετανάστες δεν σε συμπαθούν επειδή είσαι Έλληνας, οι ομοφυλόφιλοι δεν σε κάνουν παρέα επειδή είσαι straight και οι μαύροι δεν σου μιλάνε επειδή είσαι λευκός. Σταμάτα να θεωρείς κριτήριο, είτε καλό είτε κακό, τις ιδιαιτερότητες και τη διαφορετικότητα που δεν επέλεξε κάποιος.

Η Αλβανίδα φίλη σου.

Περισσότερα από το VICE

Ποιος Είναι ο Φραγκούλης Φράγκος, o Στρατηγός που Έκλεψε την Παράσταση στο Συλλαλητήριο

Undercover στη Χειρότερη Φυλακή της Αμερικής

«Ήμουν Πορνοστάρ και Έγινα Καθηγητής Πανεπιστημίου»