Οι Πανελλήνιες εξετάσεις, υπό όποια μορφή κι αν τις «απολαύσαμε» διαγενεακά, αποτελούσαν ανέκαθεν μια νευρωτική διαδικασία -η ευθυμία της νεότητας, η ανεμελιά της ελεύθερης γνώσης, η ελαφρότητα των πρώτων πειραματισμών, η ασημαντότητα της επιτυχίας είναι στοιχεία που διαχρονικά «μαράζωναν», αντί να ευδοκιμούν, στο ασφυκτικό περιβάλλον των «Εξετάσεων-Που-Θα-Καθορίσουν-Το-Μέλλον-Σου-Λεβέντη-Μου». Αποτέλεσμα; Κάθε χρόνο στρατιές 18χρονων παιδιών «δένονται» απρόθυμα στην άκαμπτη σέλα του εκπαιδευτικού συστήματος και «σύρονται» στον «παράδεισο» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αγνοώντας τόσο τις πραγματικές τους δεξιότητες όσο, συχνά, και τις ίδιες τις επιθυμίες τους. Για να μην αναφερθούμε στον αδέξιο τρόπο που χειρίζονται οι ιθύνοντες το «δομικό» θέμα του επαγγελματικού προσανατολισμού.

Την Δευτέρα (16/5), περισσότεροι από 100.000 αγχωμένοι έφηβοι και έφηβες ξεκίνησαν το μακρύ και στρεσογόνο ταξίδι των Πανελληνίων, κάνοντας μια πρώτη στάση στο μάθημα της Έκθεσης. Εκεί κλήθηκαν να διαβάσουν ένα δοκίμιο, για τη φιλία, του Έλληνα παιδαγωγού και φιλοσόφου, Ευάγγελου Παπανούτσου και στη συνέχεια τους ζητήθηκε, μεταξύ άλλων, να γράψουν μια ομιλία 500 - 600 λέξεων με «τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε» και «την άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας».

Μετά το πέρας της εξέτασης αρκετοί εκπαιδευτικοί και «τηλε-ειδικοί» έκριναν πως επρόκειτο για ένα «βατό θέμα», κατά το κοινώς λεγόμενο, που δεν δυσκόλεψε τους μαθητές. Αν το συγκρίνουμε με αυτό «Η πρόοδος και η ανάπτυξη κάθε κοινωνικού συνόλου είναι συνάρτηση όχι μόνο της συνειδητοποίησης και διεκδίκησης από τα μέλη του των δικαιωμάτων τους, αλλά και της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους. Πιστεύετε ότι ο σημερινός άνθρωπος, και ειδικότερα ο νέος, έχει κατανοήσει αυτήν την πραγματικότητα; Αναπτύξτε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας» πιθανώς και να είναι ευκολότερο. Βέβαια από την άλλη, ένας άνθρωπος «αποκρυπτογραφεί» τη «φιλία» μέσα από βιώματα, εμπειρίες ζωής, δυσκολίες -εμείς ζητάμε από ένα έφηβο παιδί να μας μιλήσει για τα «χαρακτηριστικά της γνήσια φιλίας», λες και πρόκειται για κάτι που μπορείς να διδαχθείς στα φροντιστηριακά έδρανα ή στις σχολικές αίθουσες. Λες και πρόκειται για τυπική «ύλη εξετάσεων». Αλήθεια με ποια κριτήρια θα αξιολογηθεί ένα γραπτό ως καλό, μέτριο ή κακό; Πώς βαθμολογείς κάτι που μονάχα βιώνεται και δη κυρίως στην ενήλικη ζωή;

Το πρωί μπήκα στον «πειρασμό» να «εξεταστώ» και εγώ στο φετινό θέμα της Έκθεσης περί φιλίας, social media και άλλων δαιμονίων -άραγε ένας απροετοίμαστος, αδιάβαστος 37χρονος «τουρίστας» θα ήταν για μια φορά «εντός θέματος» ή θα ζούσε ξανά τις εφιαλτικές βαθμολογίες του παρελθόντος; Ας μάθουμε…

«Αδυνατώ να εκθέσω τα χαρακτηριστικά μιας γνήσιας φιλίας -πιθανώς αυτό οφείλεται στο γεγονός πως ο επιθετικός προσδιορισμός "γνήσια" προσδίδει μια αίσθηση "νεκρικής ακαμψίας". Ακινησίας. Στο δοκίμιο του Ευάγγελου Παπανούτσου διαβάζουμε πως κατά τον αριστοτέλειο διαχωρισμό υπάρχουν τρία είδη φιλικών σχέσεων: «διά το χρήσιμον», «δι' ηδονήν» και «διά το αγαθόν». Θα σταθώ στα δύο πρώτα είδη καθώς το τρίτο περιγράφει μια εξιδανικευμένη κατάσταση, η οποία σπανίως συναντάται στον κόσμο των θνητών.

"Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ' έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κτλ)", αναφέρει ο συγγραφεύς, ο οποίος νωρίτερα είχε ορίσει τη φιλία ως: "Την εύνοια, να έχεις δηλαδή καλές διαθέσεις απέναντι σ' έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι' αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του". Άραγε, πόσο "γνήσια" είναι μια φιλία στην οποία επιζητείς την ευτυχία του άλλου αρκεί να σου είναι χρήσιμος;

"Στη δεύτερη περίπτωση («δι' ηδονήν»), διατηρούμε στενές σχέσεις με έναν άνθρωπο, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, αγαπούμε τον άλλο κι εκείνος μας αγαπά όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ' αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής)" υπογραμμίζει ο Ευάγγελος Παπανούτσος. Εν τέλει, μια φιλία που στηρίζεται αποκλειστικά στα κέρδη ή τις απολαύσεις, σε τι διαφέρει από τα κέρδη ή τις απολαύσεις που στηρίζονται σε τυχαίες γνωριμίες;

Στην πραγματικότητα μια "φιλία" εμπεριέχει στον πυρήνα της αισθητήρια ερεθίσματα που δεν έχουν καμία ορθολογική εφαρμογή, ούτε ψυχολογική, ούτε υλική. Μια φιλία απορρίπτει εξ ορισμού τον προσδιορισμό "γνήσια". Όπως ο έρωτας ξεγυμνώνει τα σώματα, έτσι και η φιλία ξεγυμνώνει τους χαρακτήρες των ανθρώπων -η σφραγίδα γνησιότητας είναι ο χρόνος. Ο χρόνος, ο αμείλικτος κυρίαρχος της ζωής, είναι που διαμορφώνει τα ρευστά και διαρκώς εναλλασσόμενα χαρακτηριστικά μιας φιλίας. Όμως πώς μπορώ εγώ στα 18 μου χρόνια να απαντήσω σε ένα τόσο απαιτητικό ερώτημα; Πώς μπορώ να γνωρίζω ποιος πραγματικός φίλος δεν θα μπει ποτέ εμπόδιο στο δρόμο μου, παρά μονάχα όταν με δει να πηγαίνω προς τα κάτω; Πώς μπορώ να ξέρω ποιος θα παραβλέψει τις αποτυχίες μου και θα αντέξει χωρίς φθόνο τις επιτυχίες μου; Ποιος θα σταθεί στο πλάι μου όταν όλος ο υπόλοιπος κόσμος θα απομακρύνεται; Που στον πόνο μου θα συζητάμε -σιωπηλοί; Που θα με συγχωρεί;

Η φιλία δεν είναι μια ρύθμιση -ένας συμβιβασμός για να ανταλλάσσουμε "εξυπηρετήσεις". Κυρίως δεν είναι μια σχέση που οικοδομείται μέσα από τις οθόνες των κινητών και των tablet. Στους τοίχους των social media υπάρχει αφθονία φίλων, όμως σπανίζει η φιλία. Οι ψηφιακές σχέσεις παραβιάζουν τη θεμελιώδη αρχή της φιλίας: την επαφή. Την έκρηξη των αισθήσεων στις από κοινού εξερευνήσεις στη νύχτα, στις περιπέτειες στο δρόμο, στα "κατορθώματα" της νιότης. Η φιλία είναι η ντισκομπάλα της ζωής, περιστρεφόμενα χρώματα που αλλάζουν μορφές, πότε φωτεινά, πότε σκοτεινά, μα είναι η μόνη ανταμοιβή. Φιλία είναι αυτό που δεν περιγράφεται σε μια κόλλα χαρτί εξετάσεων.

Υ.Γ: Κ. εξεταστή ελπίζω η βαθμολογία σας να είναι η απαρχή μιας υπέροχης φιλίας μεταξύ μας.

Σύμφωνα με την καθηγήτρια φιλόλογο Αναστασία Καραμητσιάνη, η έκθεση βαθμολογείται ως εξής:

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ : 10/20
Δεδομένο έκθεσης : η ύπαρξη γνήσιας φιλίας
Ζητούμενα έκθεσης:
- 1ο ζητούμενο έκθεσης → η περιγραφή των χαρακτηριστικών της γνήσιας φιλίας
- 2ο ζητούμενο → ο θετικός και ο αρνητικός ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή του διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας Στο συγκεκριμένο γραπτό παρατηρείται:
-Ανάπτυξη του περιεχομένου της έκθεσης έκτος ζητούμενου θέματος καθώς δεν έχει ληφθεί η ύπαρξη της γνήσιας φιλίας ως δεδομένη αλλά σε μεγάλο μέρος έχουν αναφερθεί και σχολιαστεί τα 3 είδη των φιλικών σχέσεων κατά τον Αριστοτέλη.
-Καταγράφονται στοχασμοί με φιλοσοφικές προεκτάσεις για τα χαρακτηριστικά και την ύπαρξη ή μη της γνήσιας φιλίας και δεν υπάρχει περιγραφική ανάπτυξη των χαρακτηριστικών της και έκθεση λογικών επιχειρημάτων για την υποστήριξη του θετικού και αρνητικού ρόλου του διαδικτύου για την ανάπτυξη της φιλίας.
-Το δεύτερο ζητούμενο έχει υποβαθμιστεί σε μια απλή αναφορά στον επίλογο. ΔΟΜΗ : 3/8
Στο συγκεκριμένο γραπτό παρατηρείται:
- Ασέβεια προς το επικοινωνιακό πλαίσιο καθώς η ζητούμενη μορφή κειμένου είναι ομιλία.
-Δεν εντοπίζεται προσφώνηση και αποφώνηση.
-Ο πρόλογος και ο επίλογος δεν αρμόζουν στο κειμενικό είδος της ομιλίας αλλά σε στοχαστικό δοκίμιο.
-Δεν δίνεται η αίσθηση ότι ο συντάκτης απευθύνεται σε ακροατήριο καθώς δεν έχει γίνει χρήση α' ή β' πληθυντικού προσώπου.
-Ανισομερής ανάπτυξη των ζητουμένων.

ΓΛΩΣΣΑ/ ΕΚΦΡΑΣΗ 10/12
Στο συγκεκριμένο γραπτό παρατηρείται:
-Πολύ καλό επίπεδο καθώς η γλώσσα ρέει και συναρπάζει.
-Πλούτος λεξιλογίου και διατύπωση των ιδεών με ακρίβεια και σαφήνεια.
-Αστοχία στην αμεσότητα και τη ζωντάνια του ύφους που απαιτούνται σε μια ομιλία καθώς το κείμενο χαρακτηρίζεται από εξομολογητική διάθεση, μη αρμόζουσα για το ζητούμενο κειμενικό είδος. Σύνολο : 23/40

Υ.Γ: Αγαπητέ εξεταζόμενε, δυστυχώς η έκθεσή σου δεν μπορεί να αξιολογηθεί με μεγαλύτερο βαθμό. Το κείμενό σου, με τις εύστοχες παρατηρήσεις για τη φιλία αποτελεί μια κατάθεση ψυχής. Δεν ανταποκρίνεται όμως επαρκώς στο ζητούμενο πλαίσιο της εξέτασης των πανελλαδικών. Ακόμη και αν η αποτυχία στη συγκεκριμένη γραπτή εξέταση είναι δεδομένη, το ίδιο δεδομένη είναι και η επιτυχία σου στη ζωή, καθώς σίγουρα χτίζεις και θα χτίζεις γνήσιες φιλικές σχέσεις όπως τις έχεις αποδώσει με την ουσιαστική ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ - και όχι την πλάστη ΨΗΦΙΑΚΗ – μορφή τους!

Περισσότερα από το VICE

Οι Μαθητές Φτύνουν τις Πανελλήνιες

Τι Έμαθα Από την Ομιλία της Judith Butler Για τα «Σώματα» στο Μέγαρο Μουσικής

Ιδέες για το Επόμενο Tattoo σου