Η Καλοκαιρινή «Κάθοδος» των Τούρκων

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Η οικογένεια του Habib Yalcin, Τούρκου μετανάστη που ζει στη Γερμανία τα τελευταία 40 χρόνια, ξαπόσταινε το μεσημέρι της Τρίτης στο εστιατόριο του πρατηρίου υγρών καυσίμων έξω από το Πολύκαστρο του Κιλκίς. Έχοντας ξεκινήσει οδικώς από τη Φρανκφούρτη με τη σύζυγο και τα πέντε παιδιά του, με τελικό προορισμό την Κωνσταντινούπολη, ο Yalcin είχε διασχίσει τον ζόρικο βαλκανικό άξονα και τώρα βρισκόταν στην τελική ευθεία ενός ατέλειωτου ταξιδιού 2.500 χιλιομέτρων.

Κάθε χρόνο στα τέλη Ιουλίου ξεκινά στη Βόρεια Ελλάδα η λεγόμενη «κάθοδος» των Τούρκων μεταναστών, που ζουν σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης και επιστρέφουν για διακοπές στην πατρίδα τους. Τους βλέπεις παντού κατά μήκος της Εγνατίας Οδού, σε πάρκινγκ και βενζινάδικα, διόδια και σταθμούς αυτοκινήτων. Ταξιδεύουν σε κομβόι ως και 10 αυτοκινήτων, συνήθως πολλών κυβικών, φορτωμένων ως την οροφή με μπαγκάζια και τρόφιμα.

Ένας «χάρτης» για την καλοκαιρινή «κάθοδο» των Τούρκων

Το μακρύ ταξίδι κρατά συνήθως τρεις μέρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του τελωνείου των Κήπων στον Έβρο, αυτή την περίοδο ο αριθμός των αυτοκινήτων που περνούν στην Τουρκία ξεπερνά τις 3.500 μόνο τα Σαββατοκύριακα – το 80% αυτών ανήκουν σε Τούρκους μετανάστες που επιστρέφουν στη γενέτειρά τους. Στα τέλη Αυγούστου, αυτό το ιδιότυπο οδικό κύμα που κρατά χρόνια εν είδη παράδοσης, θα καταγραφεί αντίστροφα.

Ο Yalcin ζει 40 χρόνια στη Γερμανία, όπου είναι ιδιοκτήτης μιας μικρής διαφημιστικής εταιρείας. Και ταξιδεύει ανελλιπώς κάθε καλοκαίρι στην πατρίδα του. Στο εστιατόριο του πρατηρίου καυσίμων που τον συνάντησα, τα ταμπελάκια δίπλα στα πιάτα ημέρας είναι γραμμένα στα τουρκικά: Tavuk doner για τον γύρο κοτόπουλο, Iskembe corbasi για τον πατσά, Kourabies για γλύκισμα. Ο ιδιοκτήτης του πρατηρίου Θοδωρής Σαουλίδης έχει αναρτήσει στην είσοδο μία πινακίδα που γράφει "Halal restoran", δηλαδή εστιατόριο που προσφέρει πιάτα σύμφωνα με την παράδοση του Ισλάμ. Ο ίδιος προχώρησε ένα βήμα παρακάτω, δημιουργώντας ως και ειδικό χώρο προσευχής (Mescit) στην πίσω πλευρά του πρατηρίου. «Έχω σταθερούς πελάτες Τούρκους μετανάστες που ζουν στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία. Αφήνουν χρήματα και δεν χαλούν χατίρι αν ζητήσουν κάποιο γλύκισμα τα παιδιά τους. Το καλοκαίρι σε κάθε βάρδια στο πρατήριο έχω έναν υπάλληλο που γνωρίζει τούρκικα. Αν τους μιλήσεις στη γλώσσα τους, σε εμπιστεύονται καλύτερα», μου είπε.

Το οδικό κύμα των Τούρκων μεταναστών από τη Δυτική Ευρώπη στη γενέτειρά τους, αλλάζει με τα χρόνια, ανάλογα με τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις των χωρών που διασχίζει. Τη δεκαετία του '90 εξαιτίας των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία, τα κομβόι των τουρκικών ΙΧ κατευθύνονταν μέσω Ιταλίας και περνούσαν από την Ηγουμενίτσα. Η κατάπαυση του πυρός και η μετέπειτα κατασκευή της ασφαλούς Εγνατίας Οδού στη Βόρεια Ελλάδα, κατεύθυνε τους εκδρομείς μέσω Βελιγραδίου και Σκοπίων στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στον Έβρο. Τα τελευταία χρόνια η είσοδος της Βουλγαρίας στην Ε.Ε. άλλαξε εκ νέου τα δεδομένα, με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός Τούρκων να στρίβει μετά το Νις της Σερβίας ανατολικά στη βουλγαρική ενδοχώρα, φθάνοντας ως το τελωνείο του Καπετάν Αντρέεβο στα βουλγαρο-τουρκικά σύνορα, χωρίς δηλαδή να περάσει καθόλου από τη χώρα μας. Η συγκεκριμένη διαδρομή είναι κατά περίπου 300 χιλιόμετρα πιο σύντομη, ωστόσο πολλοί Τούρκοι ταξιδιώτες είπαν στο VICE ότι προτιμούν να ταξιδεύουν μέσω Ελλάδας, εξαιτίας των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν με τη διαφθαρμένη βουλγαρική αστυνομία.

Το καινούριο φετινό δεδομένο ήταν τα ελληνικά capital controls και η ανησυχία της έλλειψης καυσίμων στην Ελλάδα. «Ακούγονταν πολλά στα ξένα μίντια, αλλά ρωτήσαμε την οδική βοήθεια και τις Αρχές και μας είπαν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα να ταξιδέψουμε στη χώρα σας» μου είπαν τα αδέρφια Mithat και Ugur, που ταξίδευαν με τον πατέρα τους Akif. Αυτοί ζουν στο Edmonton στο ανατολικό Λονδίνο, όπου διατηρούν παραδοσιακό εστιατόριο.

Εντέλει, πόσοι Τούρκοι μετανάστες χωρών της Δυτικής Ευρώπης διασχίζουν κάθε καλοκαίρι την Εγνατία Οδό; Σύμφωνα με τον διευθυντή του τελωνείου Κήπων, Θανάση Γρηγορίου, αυτήν την περίοδο τις καθημερινές περνούν σταθερά 1.000 αυτοκίνητα προς την Τουρκία, το καθένα με τουλάχιστον τέσσερις επιβάτες. «Την Κυριακή ο συγκεκριμένος αριθμός φθάνει ως και τις 3.500 ΙΧ οχήματα. Μία συνηθισμένη Κυριακή τον υπόλοιπο χρόνο δεν θα ξεπερνούσε τα 500 αυτοκίνητα» σημείωσε. Πριν κλείσει ο Ιούλιος, η έξοδος από τους Κήπους έφθασε τα 40.000 ΙΧ, κυμάνθηκε δηλαδή στα ίδια αυξημένα επίπεδα με την περσινή χρονιά. Μεγάλες ουρές στο τελωνείο σχηματίζονται μόνο αν συμπέσει κάποια θρησκευτική γιορτή ή αργία.

«Πριν την κατασκευή της Εγνατίας Οδού υπήρχαν προβλήματα στην κυκλοφορία αλλά και σοβαρά τροχαία ατυχήματα, ειδικά στην παλιά εθνική οδό Θεσσαλονίκης-Καβάλας, τα οποία σήμερα είναι σπάνια» σημείωσε ο διευθυντής Τροχαίας Θεσσαλονίκης, Φώτης Δομζαρίδης. Αστυνομικοί της Τροχαίας που μίλησαν στο VICE θυμούνται τουλάχιστον ένα σοβαρό τροχαίο κάθε καλοκαίρι με θύματα Τούρκους μετανάστες. «Πριν την εποχή των GPS, εκτός από λόγους ασφάλειας, ταξίδευαν σε μεγάλα κομβόι γιατί δεν γνώριζαν όλοι τη διαδρομή. Ορισμένοι, αντί για χάρτες, είχαν ως και σχεδιαγράμματα με τη διαδρομή που είχε φτιάξει κάποιος που έκανε παλιότερα το ταξίδι. Έτσι, αν έκανε ο πρώτος προσπέραση, ακολουθούσαν και οι επόμενοι, αδιαφορώντας για την κίνηση στο δρόμο ή την επικινδυνότητα του σημείου» σημείωσαν αστυνομικοί της Τροχαίας.

Στο μεταξύ, επαγγελματίες της εθνικής οδού, ιδιοκτήτες βενζινάδικων ή εστιατορίων, φαίνεται να συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι, παρά την κινητικότητα, χρήματα δεν μένουν πολλά στην τοπική οικονομία. Οι Τούρκοι εκδρομείς συνήθως φουλάρουν φθηνή βενζίνη στα Σκόπια και ξαναγεμίζουν όταν περνούν τον Έβρο. Οι περισσότεροι έχουν μαζί τους εφόδια και στρώματα, προτιμώντας να διανυχτερεύσουν σε πάρκινγκ της εθνικής οδού. «Περνούν, αλλά δεν σταματούν» μου είπε ο Χρήστος Μπαξεβάνης, ιδιοκτήτης καντίνας στο μεγάλο πάρκινγκ πριν τα διόδια της Ανάληψης πάνω από τη λίμνη Κορώνεια. «Όμως, αν τους βοηθήσεις, δεν το ξεχνούν. Μία χρονιά είχα βοηθήσει καλώντας την οδική βοήθεια δύο οικογένειες Τούρκων από τη Γαλλία. Έκτοτε, κάθε χρόνο σταματούν και αγοράζουν έστω ένα μπουκάλι νερό. Φέτος, πέρασαν ξανά και με φωτογράφισαν για να με θυμούνται» είπε.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.