Η Αποκατάσταση των Πειρατών της Σομαλίας

To τελωνείο στην Ζέιλα, στη Σομαλιλάνδη

Στην ζεστή σαν κόλαση πόλη της Ζέιλα, στη Σομαλιλάνδη, δύο άνδρες φορτώνουν σε ένα μεγάλο φορτηγό κιβώτια με σάλτσα Tabasco. Σύντομα, το φορτηγό θα βρεθεί στον μοναδικό αυτοσχέδιο δρόμο έξω από την πόλη, μέχρι να φτάσει στον σταθμό της Άσα Άντο, εκεί, στην καρδιά της χώρας, όπου θα σταθμεύσει μαζί με δεκάδες άλλα φορτηγά μεταφοράς αγαθών και πλούτου.

Είναι η εικόνα ενός εμπορίου που ίσως φαινόταν αδύνατο μόλις πριν από δύο χρόνια, όταν οι διεθνείς φορτωτές απέφευγαν τα λιμάνια της Σομαλίας από τον φόβο των κατευθυνόμενων πυραύλων των πειρατών.

Ένα φορτηγό εισαγωγών στη Ζέιλα.

Όπως είναι φυσικό, οι κάτοικοι της Ζέιλα αρνούνται ότι οι ντόπιοι είχαν σχέση με την κλοπή της λείας των πολιτικών πλοίων. Θα παραδεχτούν, ωστόσο -όπως μαρτυρούν πολλές αντιπειρατικές αφίσες ΜΚΟ στα καφενεία γύρω από την πόλη- ότι το εμπόριο έχει υποχωρήσει και το λιμάνι έχει ατονήσει τα τελευταία χρόνια.

Όσο η ιστορία «τρέχει», η εποχή της πειρατείας στα ύδατα της Σομαλιλάνδης μοιάζει να έχει τελειώσει -αν και οι Σομαλοί πειρατές συνεχίζουν να επιτίθενται σε πλοία –αρκετά πιο μακριά- έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που σημειώθηκε κάποια πειρατεία στις άμεσες θαλάσσιες οδούς ανοικτά των ακτών. Η μείωση των Σομαλών πειρατών από έναν διεθνή συνασπισμό στη θάλασσα, η ανάπτυξη ισχυρών αντιπειρατικών συναισθημάτων στις παράκτιες κοινότητες της Σομαλίας και η δημιουργία μίας ομάδας 600 ανδρών -12 εδρεύουν στην ακτοφυλακή της Σομαλιλάνδης- έχουν προσφέρει μία «εκφοβιστική» κάλυψη.

Ωστόσο, ενώ ο κόσμος επεξεργάζεται ακόμη την ιστορία του τι συνέβη στην πειρατεία της Σομαλίας, αναρωτήθηκα τι έχει συμβεί σε όλες αυτές τις εκατοντάδες των αληθινών πειρατών από τη στιγμή που συνελήφθησαν από τις Αρχές.

Το εσωτερικό της φυλακής στη Hargeisa.

Όπως αποδεικνύεται, αρκετοί από αυτούς, παίρνουν τον δρόμο προς  την Χαργκέισα, την πρωτεύουσα της Σομαλιλάνδης, παρότι δεν συνελήφθησαν στην περιοχή. Για τους ανθρώπους αυτούς που λειτουργούν σε ψαρόβαρκες με εξωλέμβιες μηχανές, οι Σομαλοί πειρατές είναι σε θέση να καλύψουν εκπληκτικά μεγάλες διαφορές και, ως αποτέλεσμα, έχουν ήδη ακουστεί με πάταγο σε πάνω από μια ντουζίνα χώρες σε ολόκληρο τον Ινδικό Ωκεανό. Αλλά λίγες από αυτές τις χώρες είχαν τις εγκαταστάσεις- ακόμη λιγότερες την κλίση- για να ασχοληθούν με τους νομικούς πονοκεφάλους που συνδέονται με τις μαζικές εισροές ξένων πειρατών, κάτι που οδηγεί σε μια ισχυρή ρητορική που υποστηρίζει την επιστροφή των Σομαλών πειρατών στο σομαλικό κράτος χάριν δικαιοσύνης.

Πάντα πρόθυμη να αποδείξει την ικανότητά της, την ηθική και το παγκόσμιο ομαδικό πνεύμα, συμφωνήθηκε από κοινού ότι η Σομαλία θα ήταν μια καλή αποθήκη για όλους τους Σομαλούς κρατούμενους για πειρατεία, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι μια τέτοια μετεγκατάσταση θα ήταν και πολύ επικίνδυνη και πραγματικά πολύ κακή από πλευράς δημοσίων σχέσεων, δεδομένου ότι η μεγάλη φυλακή για πειρατές στο λιμάνι της Μπέρμπερα ήταν κάτι σαν βόθρος του 19ου αιώνα και- όπως παραδέχονται εύκολα αξιωματούχοι του Υπουργείου Δικαιοσύνης- επιρρεπής σε αποδράσεις.

Έτσι, η καλύτερη λύση για τα προβλήματα όλων, φυσικά, ήταν να διοχετευθούν ένα με δύο εκατομμύρια δολάρια από κεφάλαια των Ηνωμένων Εθνών το 2010, για να χτιστεί μία διεθνώς αποδεκτή, υποδειγματική φυλακή στη Χαργκέισα, που θα διαχειριστεί πειρατές και άλλους, υψηλού προφίλ, εγκληματίες (όπως τα μέλη της al-Shabaab, που είναι κλάδος της al-Qaeda).

«Μοιάζει με το ξενοδοχείο Ambassador», αστειεύεται ο Mohamed “Wali” Isa, υπάλληλος του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Σομαλιλάνδης, ο οποίος ασχολείται με τις μεταφορές φυλακισμένων πειρατών. Αναφέρεται σε ένα αλαζονικό πλήθος του ΟΗΕ που συχνάζει σε ένα ξενοδοχείο της Χαργκέισα, και για να κάνει το «κομμάτι» του, μου δείχνει φωτογραφίες της ασβεστωμένης, με τους πολλούς τοίχους, φυλακής όταν χτιζόταν.

Ένα παράθυρο σε κελί φυλακής στην Hargeisa.

Αλλά δεν είναι ακριβώς αστείο- τουλάχιστον όταν συγκρίνεται με τη φυλακή Μπέρμπερα. Η νέα φυλακή στη Χαργκέισα έχει περίπου 200 επιτελικά στελέχη με διεθνή εκπαίδευση στη λειτουργικότητα των σύγχρονων φυλακών, και οι κρατούμενοι έχουν ελεύθερο χρόνο και πρόσβαση στο τηλέφωνο, στα προγράμματα ποδοσφαίρου, στις ιατρικές εγκαταστάσεις και, το σημαντικότερο, επικεντρώνονται ενεργά στην επανακατάρτιση και την επανένταξη των πειρατών, όταν θα βγουν ελεύθεροι στον κόσμο.

Ένας αριθμός των πειρατών που συλλαμβάνεται στη Σομαλιλάνδη (αν και δεν είναι όλοι τους Σομαλιλανδοί όπως εμφατικά ισχυρίζονται οι υπάλληλοι) βρίσκεται τώρα στη φυλακή, αλλά το πιο σημαντικό είναι πως φαίνεται να επιτυγχάνει τον στόχο της, να γίνει δηλαδή ένα κομβικό σημείο για τη διεθνή συνεργασία στο θέμα της πειρατείας. Ο Wali δείχνει ένα φάκελο στο γραφείο του, με τίτλο «Σεϋχέλλες» και περιγράφει λεπτομερώς δύο ομαδικές μεταφορές από την εν λόγω χώρα στη Σομαλιλάνδη, κατά τα τελευταία δύο χρόνια. Μια τρίτη ομάδα αναμενόταν στις αρχές του έτους, αλλά η κατασκευή της νέας φυλακής που θα τους φιλοξενήσει, τους κρατάει σε αναμονή.

Η υποδοχή των φυλακισμένων που όλοι οι άλλοι βλέπουν σαν πονοκέφαλο (και σύμφωνα με πληροφορίες τους συμπεριφέρονται σχετικά καλά) έχει γίνει μία πολύ καλή πολιτική επιχείρηση για την Σομαλιλάνδη. Ο Wali τονίζει ότι ένα σημαντικό μέρος της προβολής και της φροντίδας στη μεταρρύθμιση της φυλακής και στον νόμο για την πειρατεία, είναι η αναγνώριση των ευθυνών της Σομαλιλάνδης για την ασφάλεια των υδάτων της, όπως και κίνητρο για τη διατήρηση ανοικτών εμπορικών δρόμων. Ωστόσο, παραδέχεται ότι το σιωπηρό πολιτικό μήνυμα που εστάλη από τη συνεργασία των Σεϋχελλών με την κυβέρνηση της Σομαλιλάνδης επίσης είναι ένα σημαντικό κέρδος. Ο ίδιος χαρακτηρίζει τη συμφωνία με τις Σεϋχέλλες ως μια μορφή de facto αναγνώρισης της ανεξαρτησίας του έθνους-  πράγμα ακόμη πιο σημαντικό τώρα που η προσοχή της διεθνούς κοινότητας εστιάζεται στη νέα κυβέρνηση του Μογκαντίσου, στο νότο. Η συνεργασία για την πειρατεία επίσης έχει οδηγήσει στις πρώτες επίσημες συναντήσεις μεταξύ των προέδρων της Σομαλιλάνδης και της Σομαλίας για περισσότερο από μια δεκαετία, και στις συμβάσεις μεταξύ του ΟΗΕ και της Σομαλιλάνδης, που χειρίστηκε την τελευταία ως αυτόνομη οντότητα (αν και όχι ως κυρίαρχο κράτος). Δεδομένου ότι η κυρίαρχη πολιτική ρητορική και στρατηγική στο έθνος- η απάντηση σε κάθε ασθένεια- είναι «να επιτύχουμε την αναγνώριση», έχει υπάρξει ισχυρό κίνητρο για να γίνουν αληθινές και πλήρεις προσπάθειες σε αυτό που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν κενοί στόχοι ποιότητας, κατάρτισης και αποκατάστασης.

Φυλακισμένοι στην φυλακή της Hargeisa.

Τα προγράμματα εκπαίδευσης δεξιοτήτων και μόρφωσης που αναφέρει ο Wali είναι πιθανώς κάτι για το οποίο οι περισσότεροι Σομαλιλανδοί θα διαδήλωναν για να αποκτήσουν πρόσβαση. Εκτός από τα μαθήματα στα αγγλικά, εκπαίδευση στους υπολογιστές και τα μαθηματικά, υπάρχουν πρακτικά μαθήματα για την κατασκευή τούβλων, τη συγκόλληση, τη ζωγραφική και την ξυλουργική- όλα προσόντα υψηλής ζήτησης σε μια χώρα με σχεδόν καμία επαγγελματική κατάρτιση. Στην πραγματικότητα, η έλλειψη φυσικών δεξιοτήτων σε τέτοια πρακτικά επαγγέλματα οδήγησε, παρά την μαζική ανεργία σε τοπικό επίπεδο, στην πρόσληψη Αιθιόπων και Υεμενιτών εργατών για να καλύψουν θέσεις εργασίας σε πόλεις όπως η Χαργκέισα. Έτσι, κάποιος θα σκεφτόταν ότι αυτή ήταν η απόλυτη επιτυχία: επιτυχία διεθνών πόντων, αναφορές για καλή δουλειά σε κάτι που άλλες κυβερνήσεις απλώς θα μπάλωναν, η απόκτηση ενός νέου σομαλικού εργατικού δυναμικού, και η αποτελεσματική ενσωμάτωση των πειρατών (και των νέων μισθών τους) στις τοπικές κοινότητες (και τις οικονομίες). Το μόνο πρόβλημα είναι ότι, παρά τον χρόνο και την προσπάθεια, ο Wali λέει ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμία ουσιαστική πρόθεση να εντάξει αυτούς τους πειρατές εδώ, στην κοινωνία της Σομαλιλάνδης.

Μια στάση φορτηγών έξω από την Ζέιλα.

Αυτή η αντίσταση για τον επαναπατρισμό των πειρατών της Χαργκέισα φαίνεται να απορρέει από την γενική τοπική ρητορική ότι κανένας (ή μόνο ένας ή δύο) από τους Σομαλούς πειρατές δεν είναι στην πραγματικότητα Σομαλιλανδός. Ακριβώς όπως η νόμιμη αξίωση ότι δεν υπήρχαν πειρατικές βάσεις ή επιθέσεις από τις ακτές της Σομαλιλάνδης, όλα αυτά τα χρόνια βοήθησε να ενισχυθεί η αίσθηση της ασφάλειας του έθνους, ενώ υπάρχει σημαντική εθνική και ρητορική αξία στην ορατή αποσύνδεση της Σομαλιλάνδης από οποιαδήποτε σχέση με την πειρατεία, αποταμιεύοντας αντιπειρατική δικαιοσύνη και ασφάλεια.

Παρά το γεγονός ότι ο Wali απρόθυμα θα παραδεχόταν ότι δεν είναι γνωστή με ακρίβεια η πραγματική ταυτότητα όλων των κρατουμένων, ο ίδιος επιμένει ότι όλοι οι πειρατές επί του παρόντος στη φυλακή της Χαργκέισα είναι μέλη της ομάδας Hawiye από την ρημαγμένη από τον πόλεμο νότια Σομαλία. Όταν η νέα, λατρεμένη διεθνώς κυβέρνηση του Μογκαντίσου σταθεί στα πόδια της και χτίσει μια φυλακή σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, λέει, θα στείλουν το σύνολο των κρατουμένων εκεί. Και ακόμα κι αν το Μογκαντίσου ποτέ δεν ολοκληρώσει τη φυλακή του, αν η νέα κυβέρνηση αποτύχει και η διεθνής συνεργασία για άλλη μια φορά ξαναεπικεντρωθεί κατά κύριο λόγο στη Σομαλιλάνδη και στο γειτονικό Πούντλαντ στα βόρεια, ο Wali υποστηρίζει ότι θα απελάσουν τους κρατούμενους στα νότια, αφού οι ποινές τους ολοκληρωθούν.

Το αναπόφευκτο της μετάβασης στα νότια καθιστά το όλο εγχείρημα κάπως διάτρητο. Για τον Wali, η αξία της αποκατάστασης φαίνεται να επαφίεται στην εικόνα των αρμοδιοτήτων, στη διεθνή συνεργασία και στη συμμόρφωση που αποπνέει, για να μην αναφέρουμε, λέει, ότι κρατά τους κρατούμενους ενεργούς και περιορίζει το χρόνο τους να σχεδιάσουν αποδράσεις (οι περιπέτειες της Shawshank φαίνεται να είναι αρκετά κοινές στις παλαιές φυλακές). Αλλά το μέρος του σχεδίου που ασχολείται με την πραγματική αξία αυτής της πρακτικής εκπαίδευσης πέρα ​​από τους τοίχους των κελιών, η ενσωμάτωση των πειρατών ως αποκατεστημένων πολιτών, και η προοπτική τους να γίνουν πολύτιμα μέλη της τοπικής οικονομίας, έχει γίνει το «μπαλάκι» για να περαστεί γραμμή για την άλλη κυβέρνηση. Στην καλύτερη περίπτωση, εάν η κυβέρνηση στο Μογκαντίσου σταθεροποιηθεί, τότε η Σομαλιλάνδη δανείζει στο νότιο γείτονά της, μια γερή και υγιή εισροή εργαζομένων, ενώ σταθερά αναλαμβάνει το καθήκον της αποκατάστασης των πειρατών από μία ευγνώμονα και υπερφορτωμένη κοινότητα του Ινδικού Ωκεανού. Στη χειρότερη περίπτωση, επαναφέρει πρώην πειρατές στον πόλεμο και το χάος, όλα πάνε προς το χειρότερο και παραπαίουν, υποτροπιάζουν ή εξελίσσονται ακόμη χειρότερα. Αλλά για τώρα, το καλύτερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι γνωρίζουμε πού πλένονται οι πειρατές και με τι καταπιάνονται ως τώρα.