Μια Ψυχαναλύτρια Μιλάει για τον Φόβο και τις Τρομoκρατικές Επιθέσεις στο Παρίσι

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE France.

Άγχος, μυθοπλασίες και μαύρες εικόνες - είναι μια περιγραφή για να πω ότι το κλίμα στη Γαλλία μόνο παραδεισένιο δεν είναι. Αντιμέτωποι και πάλι με τρομοκρατικές πράξεις που σχεδίασε το Ισλαμικό Κράτος (IS), οι Γάλλοι πολιτικοί δεν έχουν άλλη απάντηση για να σβήσουν τη δίψα ενός τμήματος του πληθυσμού για εκδίκηση από μια εξωφρενική και αλόγιστη πολεμοχαρή ρητορική.

Αντιμέτωποι με το IS, μια οργάνωση με σαφώς καθορισμένη ιδεολογία, τι θα έπρεπε να κάνουμε; Να μείνουμε στο σπίτι και να περιμένουμε «να περάσει», γνωρίζοντας ότι ο κίνδυνος δεν θα εξαφανιστεί ποτέ; Πιθανώς, αυτό είναι που θα προτιμούσε το Ισλαμικό Κράτος· να επιβάλει στην ψυχή των Παριζιάνων και γενικότερα του γαλλικού λαού, έναν διαρκή φόβο. Όντας αντιμέτωποι με αυτήν την πιθανότητα, ζήτησα από την Hélène L'Heuillet, επιφανή φιλόσοφο και ψυχαναλύτρια, να με βοηθήσει να καταλάβω πώς ο φόβος θα μπορούσε να είναι όπλο και πώς αυτό το όπλο μπορεί να αχρηστευθεί.

VICE : Γιατί πιστεύετε ότι οι τρομοκράτες βάζουν στο στόχαστρο κυρίως νέους ανθρώπους;
Hélène L'Heuillet: Ξέρετε, αυτό είναι το κλασσικό όπλο του φόβου. Οι πιο μεγάλες επιθέσεις, εκείνες που σπέρνουν το φόβο, συχνά επηρεάζουν κυρίως τη νεολαία. Θυμηθείτε, για παράδειγμα τις βομβιστικές επιθέσεις στο καζίνο Algiers.

Το 11ο διαμέρισμα είναι ένας τέτοιος ιδανικός στόχος. Είναι μια γειτονιά γεμάτη νέους ανθρώπους και το Bataclan είναι ένας συμβολικός χώρος σε αυτήν την περιοχή.

Κάνοντας επίθεση εκεί, μ' ένα μόνο χτύπημα, πετυχαίνεις εκατοντάδες στόχους, πληγώνεις οικογένειες και εξολοθρεύεις τη δυναμική που κρύβεται μέσα σε κάθε νεαρό άτομο. Επιπλέον, επιτίθεσαι στην έννοια του πάρτι, συμβόλου της υποτιθέμενης Δυτικής παρακμής.

Αυτοί οι τρομοκράτες θεωρούν τη νεολαία της Δύσης ως παράδειγμα της σύγχρονης αμαρτίας.
Ναι, σε αυτήν την καταγγελία βρίσκεται το επαναστατικό στοιχείο της ιδεολογίας του Ισλαμικού Κράτους. Η κριτική κατά του καπιταλισμού είναι παντού. Η οργάνωση βάλλει συνεχώς κατά του Δυτικού υλισμού, του υποτιθέμενου κυνηγιού της ηδονής.

Έναν ηδονισμό που το Ισλαμικό Κράτος συνδέει με την ειδωλολατρία - μια έννοια που η ομάδα έχει επικρίνει σφόδρα στις ανακοινώσεις της μετά από τις επιθέσεις.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η επίθεση στη συναυλία των Eagles of Death Metal δεν ήταν τυχαία. Αυτό το αμερικανικό συγκρότημα αντιπροσωπεύει όλα όσα μπορεί να μισούν οι τρομοκράτες. Επιπλέον, η σχέση μεταξύ του συγκροτήματος και του κοινού του θεωρείται απαράδεκτη για το Ισλαμικό Κράτος. Από τότε που εμφανίστηκε ο Osama bin Laden, το συγκεκριμένο πράγμα είναι πολύ σημαντικό για τα ακραία ισλαμικά κινήματα. Όταν ο bin Laden είπε «εμείς αγαπάμε τον θάνατο, εσείς αγαπάτε τη ζωή», το έκανε επειδή ήθελε να μετατρέψει την κριτική του για την ειδωλολατρία σε καταγγελία της ειδωλολατρίας της ζωής.

Σε αυτήν την ανακοίνωση του Ισλαμικού Κράτους, βρίσκουμε τη λέξη φόβος. Ο φόβος φαίνεται να είναι ένα από τα κλειδιά για να κατανοήσουμε καλύτερα το «γιατί» των επιθέσεων της οργάνωσης.
Κατά τη διάρκεια των λεγόμενων συμβατικών πολέμων, ο φόβος είναι μία εγγενής συνέπεια της σύγκρουσης. Ο απώτερος στόχος του πολέμου δεν είναι να προκληθεί φόβος στους πληθυσμούς, αλλά η νίκη έναντι του εχθρού.

Σήμερα, ο φόβος βρίσκεται στη ρίζα της σύγκρουσης που εξάγεται ολοένα και περισσότερο στην περιοχή μας. Το Ισλαμικό Κράτος γνωρίζει ότι δεν θα αντιστρέψει το γαλλικό πολιτικό σύστημα με οκτώ καμικάζι αυτοκτονίας - όπως οι τρομοκράτες της 11ης Σεπτεμβρίου γνώριζαν ότι το αμερικανικό πολιτικό σύστημα θα επιβίωνε των επιθέσεων. Δεν είναι σημαντικό να κερδίσουν. Είναι σημαντικό να τρομάξουν.

Ως ψυχαναλύτρια, πώς προσεγγίζετε τις συνέπειες αυτού του φόβου στα άτομα;
Από την εμπειρία, μπορώ να σου πω ότι ο φόβος απομονώνει - αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του, εμφανές σε πολλούς ασθενείς που είδα το Σάββατο το πρωί. Η ψυχική ανασφάλειά τους ήταν πραγματική. Αλλά αυτό δεν είναι καινούριο. Οι πόλεμοι πάντα απομόνωναν τους ανθρώπους. Ο φόβος, μας περιορίζει στο τοπικό, σε αυτό που είναι κοντά, στο άμεσα ορατό και λογικό. Δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε τις μεγάλες κινητοποιήσεις μετά τα χτυπήματα του Ιανουαρίου, για να καταλάβουμε ότι οι άνθρωποι πάνω απ' όλα ήθελαν να διαλύσουν αυτή την αίσθηση της απομόνωσης.

Πιστεύετε ότι αυτός ο φόβος προκύπτει από το ότι έχουμε παρεξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι τρομοκράτες - τον τρόπο που κρίνουμε ως παράλογο;
Είναι κάτι που θα το λάμβανα υπόψη. Ωστόσο, η αποποίηση της ζωής -μια στάση την οποία υπερασπίζονται αυτοί οι τρομοκράτες- είναι πράγματι ο ακριβώς αντίθετος τρόπος σκέψης από αυτόν που καλλιεργείται στη Δύση.

Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια μας. Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους της κοινωνίας μας προέρχεται από τη γοητεία που ασκεί το Ισλαμικό Κράτος σε ένα μέρος της νεολαίας μας. Μια γοητεία που δεν αφορά αποκλειστικά την περιοχή του παράλογου.

Αυτοί οι νεαροί τρομοκράτες -σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ νεαροί- δεν είναι όλοι παραβάτες. Απέχουν πολύ από αυτό. Εκείνο που ψάχνουν πάνω απ' όλα, είναι να βρουν απαντήσεις στις προσωπικές απορίες τους - απορίες που είναι συνυφασμένες με την εφηβεία. Δυστυχώς, η ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους, που καταργεί την απαγόρευση της δολοφονίας, τους παρέχει απαντήσεις. Καταλαβαίνω την αναφορά σου στον παραλογισμό των συγκεκριμένων τρομοκρατών. Η οικοδόμηση ενός κόσμου από την καταστροφή δεν είναι κάτι που έχουμε δει να γίνεται. Αλλά είναι ένας σαφής παράλογος μεσσιανισμός.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε μια τέτοια παρανόηση;
Νομίζω ότι η γλώσσα θα παίξει θεμελιώδη ρόλο. Το να μιλάμε για αυτήν την κατάσταση θα αποδυναμώσει τον φόβο - ένα συναίσθημα που νιώθουν πολλοί, για κάποιον λόγο.

Πώς εξηγείτε το ότι αυτοί οι νέοι άνθρωποι θέλουν να προκαλέσουν τον θάνατο;
Θυμηθείτε ότι η σχέση μεταξύ νεότητας και θανάτου μόνο καινούρια δεν είναι. Στις καταναλωτικές κοινωνίες μας, έχουμε την τάση να κρύβουμε πράγματα. Βασιζόμενοι στη λογική του κέρδους, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με αυτούς τους νέους ανθρώπους που γοητεύονται από την πλέον ακραία απώλεια, εκείνη της ζωής. Αυτή η ιδεολογία της καταστροφής είναι ολοκληρωτική.

Η ριζοσπαστική φύση αυτής της ιδεολογίας εμποδίζει οποιαδήποτε εξωτερική κριτική.
Ναι, μένουμε άφωνοι μπροστά της. Εκτός αυτού, είναι αρκετό να ακούσουμε τι λένε οι άνθρωποι μετά τις επιθέσεις - «είναι φρικτό» κ.τ.λ. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρούμε κατάλληλες λέξεις. Οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες πάντα δημιουργούσαν αυτό το αίσθημα του αβοήθητου, του ανέκφραστου.

Τι λέτε για το ότι ο φόβος μιας νέας επίθεσης δεν είναι πιθανό να εξασθενήσει σύντομα;
Για πολλά χρόνια, η Γαλλία δεν είχε βιώσει μια τέτοια κατάσταση - πιθανώς από την Κατοχή. Οπότε, είναι θεμιτό να νιώθει κανείς τέτοιο φόβο. Αλλά, ξέρετε, η εμπόλεμη κατάσταση δεν είναι συνώνυμο της υστερίας. Ένα συναίσθημα, συνήθως καταλαγιάζει και επιτρέπει στους ανθρώπους να συνεχίσουν να ζουν τις ζωές τους. Το είδαμε και μετά τις επιθέσεις του Ιανουαρίου. Οι Παριζιάνοι δεν πρόκειται να κρυφτούν στα σπίτια τους. Το ίδιο θα συμβεί κι αυτή τη φορά.

Περισσότερα από το VICE

Η Σιωπηρή Διαμαρτυρία της Αθήνας για τα Θύματα των Επιθέσεων στο Παρίσι

Mέσα στην Aκαδημία όπου η Al Nusra Eκπαιδεύει την Επόμενη Γενιά Τζιχαντιστών

Ένα Βίντεο Δείχνει τη Στιγμή που Ξεκίνησαν οι Πυροβολισμοί στη Συναυλία στο Παρίσι