Ο Αλί, 12 ετών από τη Συρία, φορτωμένος με ένα σακίδιο στην πλάτη, προσπάθησε να ενταχθεί στο πρώτο γκρουπ των 50 προσφύγων, που περίμεναν στη σειρά στον άτυπο καταυλισμό της Ειδομένης, για να περάσουν από την Ελλάδα στην ΠΓΔΜ. Οι υπόλοιποι τού γύρισαν την πλάτη, για την ακρίβεια κανείς δεν του έδωσε σημασία. Το γκρουπ προχώρησε κι εκείνος έμεινε πίσω. Επιχείρησε να «κολλήσει» στο δεύτερο γκρουπ, μισή ώρα αργότερα. Συνέβη το ίδιο. Οι οικογένειες και οι παρέες των προσφύγων που πέρασαν στη γειτονική χώρα, τον άφησαν πίσω. Στην τρίτη προσπάθεια, ένας εθελοντής της Άρσις που παρακολουθούσε τη σκηνή, πλησίασε τον Αλί για να επιβεβαιώσει το προφανές: το ασυνόδευτο ανήλικο αγόρι ταξίδευε μόνο του για την Κεντρική Ευρώπη.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τις επόμενες μέρες στον ξενώνα ασυνόδευτων ανηλίκων της οργάνωσης στο Ωραιόκαστρο της Θεσσαλονίκης, ο Αλί περιέγραψε γιατί έκανε δέκα μέρες να κοιμηθεί. Είχε περάσει από τα τουρκικά παράλια στη Λέρο, όπου δήλωσε ψευδώς μέλος μιας οικογένειας προσφύγων με την οποία ταξίδεψε στην ίδια βάρκα. Έφτασε μαζί τους στον Πειραιά, όμως η θεωρούμενη οικογένειά του τον άφησε πίσω. Επιβιβάστηκε μόνος στο τρένο για τη Θεσσαλονίκη κι επειδή δεν είχε εισιτήριο, οι ελεγκτές τον κατέβαζαν σχεδόν σε κάθε σταθμό. Όταν τελικά έφτασε στην Ειδομένη, νόμιζε ότι είχε ταξιδέψει ως τη Γερμανία.«Από τον Απρίλιο, όταν άνοιξε το πέρασμα της Ειδομένης, οι πρόσφυγες βιάζονται να φύγουν με κάθε τρόπο. Αυτή η επιθυμία γίνεται πιο έντονη όσο στα Δυτικά Βαλκάνια υψώνονται τείχη. Φοβούνται ότι δεν θα προλάβουν. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι είτε δηλώνουν ενήλικες είτε μέλη οικογενειών, για να μην κολλήσουν στην Ελλάδα» μου λέει η Ίριδα Πανδίρη, συντονίστρια του ξενώνα της Άρσις στο Θεσσαλονίκη από τον Νοέμβριο του 2009, λίγους μήνες μετά τη λειτουργία του. Αυτό είναι το νεώτερο δεδομένο στο πιο ευαίσθητο κομμάτι του προσφυγικού.
Στην καταπράσινη έκταση της πρώην Παιδόπουλης στο Ωραιόκαστρο, οι 30 θέσεις του ξενώνα θα έπρεπε να ήταν πλήρεις, αυτό τουλάχιστον συνέβαινε στην αρχή του χειμώνα. Σήμερα όμως, παρά την τεράστια προσφυγική ροή, μόλις 17 θέσεις είναι καλυμμένες. Στην πράξη, οι υπεύθυνοι του ξενώνα δεν μπορούν να αναγκάσουν τους ανήλικους να μείνουν, παρά μόνο να τους συμβουλεύσουν για τους κινδύνους του ταξιδιού και να τους βεβαιώσουν ότι θα είναι στο πλευρό τους ανά πάσα στιγμή. Τα προσφυγόπουλα επικοινωνούν μέσω Facebook και Viber με τους φίλους τους που έχουν προχωρήσει, μάλιστα έχει παρατηρηθεί κάποιοι να επισκέπτονται αυθημερόν την Ειδομένη (απέχει 1 ώρα) και αν δεν καταφέρουν να περάσουν, να γυρίζουν το βράδυ στο Ωραιόκαστρο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι διωκτικές αρχές, οι εθελοντές ή απλοί ιδιώτες που εντοπίζουν ασυνόδευτους ανήλικους, ενημερώνουν το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), υπηρεσία του Υπουργείου Εργασίας, το οποίο αναλαμβάνει να διανείμει τα προσφυγόπουλα στις υπάρχουσες δομές φιλοξενίας, δηλαδή σε ξενώνες είτε κρατικών υπηρεσιών είτε κοινωνικών οργανώσεων και ΜΚΟ. Το ΕΚΚΑ δέχτηκε το 2013 συνολικά 1.150 αιτήματα για στέγαση ασυνόδευτων προσφυγόπουλων, το 2014 δέχτηκε 2.390 αιτήματα και το α΄ εξάμηνο του 2015 δέχτηκε 831 αιτήματα. Ο αριθμός ρεκόρ καταγράφθηκε στα τέλη του 2014, μάλιστα τον περσινό Οκτώβριο υποβλήθηκε ίδιος αριθμός αιτημάτων με ολόκληρο το δ΄ τρίμηνο του 2013 , με αποτέλεσμα 55 ανήλικοι να παραμείνουν για μεγάλο διάστημα σε κέντρα κράτησης και αστυνομικά τμήματα. Στην πλειονότητά τους είναι Αφγανοί, ενώ στα τέλη του 2014 αυξήθηκε ο αριθμός από τη Συρία. Ένα αναλυτικό προφίλ ειδικά για τα ασυνόδευτα Αφγανόπουλα είχε παρουσιάσει έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.Εκτός από το Ωραιόκαστρο, ξενώνες της Άρσις λειτουργούν σε Πήλιο και Αλεξανδρούπολη. Μέχρι τον περασμένο Φλεβάρη, οι 14 μόνιμοι και συνεργάτες-εργαζόμενοι της δομής στη Θεσσαλονίκης αμείβονταν με κονδύλια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, ενώ σήμερα και άγνωστο για πόσο ακόμη, οι ξενώνες λειτουργούν με εθνικούς πόρους.Από το 2009 περισσότερα από 500 αγόρια ηλικίας 12-18 ετών φιλοξενήθηκαν στο Ωραιόκαστρο. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι είναι στη συντριπτική πλειονότητα αγόρια, συνήθως πρωτότοκα, των οποίων ο πατέρας έχει χάσει τη ζωή του κι εκείνα είναι οι αμέσως επόμενοι που πρέπει να ρισκάρουν για το καλό της οικογένειας. Ελάχιστοι, περίπου 4 στους 10, υποβάλουν αίτηση ασύλου. Και επίσης 5 στους 10 παρακολουθούν μαθήματα στο διαπολιτισμικό σχολείο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Μαθήματα γίνονται βέβαια και στον ξενώνα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το πιο σημαντικό επόμενο βήμα, σημειώνει η Ίριδα Πανδίρη, είναι η διαδικασία επανένωσης των οικογενειών. Οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες ανταλλάσσουν μέσω του ξενώνα αλληλογραφία, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει ως κι έναν χρόνο, κι έπειτα στους ανήλικους επιτρέπεται να κάνουν αυστηρά το συγκεκριμένο ταξίδι, ώστε να συναντήσουν τις οικογένειές τους. Τα τελευταία δεδομένα στο προσφυγικό ωστόσο, έχουν ως αποτέλεσμα πολλές φορές οι συγγενείς να προτρέπουν τα παιδιά να συνεχίσουν μόνα τους το επικίνδυνο ταξίδι, πριν ολοκληρωθεί η γραφειοκρατική διαδικασία.Στο μεταξύ, πίσω στο Ωραιόκαστρο είναι η ώρα του μεσημεριανού. Πετυχαίνω τον Αλί, 15 ετών από το Αφγανιστάν, την ώρα που φεύγει από την τραπεζαρία για το δωμάτιό του. «Θέλω να συνεχίσω το ταξίδι για να βρω συγγενείς μου στη Γερμανία. Ξέρω ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να μου προσφέρει τίποτα. Θα συνεχίσω, παρά την επικινδυνότητα του ταξιδιού. Βλέπω ότι οι υπόλοιποι φεύγουν κι εγώ δεν θέλω να μείνω πίσω» μου είπε.
Ο Γκίμισελ από την Ακτή Ελεφαντοστού φορά καπέλο στα χρώματα της αμερικάνικης σημαίας και μοντέρνα ρούχα. «Πέρασα από τα τουρκικά παράλια στη Σάμο και ήδη φιλοξενούμαι 9 μήνες εδώ, έχω υποβάλει αίτηση ασύλου και περιμένω. Γνωρίζω ότι μετά το 2013 οι αιτήσεις εξετάζονται πιο γρήγορα και αξιοκρατικά και είμαι αισιόδοξος» λέει και ίσως είναι ο μοναδικός που επιθυμεί να μείνει στην Ελλάδα. Ο Παγιάμ από το Ιράν τσιμπάει μάλλον ανόρεκτα γεμιστά και πατάτες φούρνου. «Θέλω να πάω στην Ιταλία, όπου ζει ο αδερφός μου» σημειώνει. Τον ρωτάω πώς θα ταξιδέψει μέχρι εκεί, μου δείχνει τα πόδια του και οι υπόλοιποι ξεσπούν σε γέλια.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Εκείνη την ώρα, στην είσοδο του ξενώνα φθάνουν με περιπολικό τρεις ανήλικοι Πακιστανοί. Περιγράφουν ότι έμειναν αρκετό καιρό ο καθένας σε αστυνομικά τμήματα και κέντρα κράτησης. Είναι εμφανώς πιο εξωστρεφείς από τους υπόλοιπους, ρωτάνε πού είναι η στάση του αστικού λεωφορείου για το κέντρο της Θεσσαλονίκης και από πού θα αγοράσουν κάρτα για το κινητό.Η διαχείριση των παιδιών του πολέμου, που μπαίνουν σε μία βάρκα και πρέπει να διασχίσουν 5-6 χώρες, φράχτες και αστυνομικά μπλόκα μέχρι να φθάσουν στον προορισμό τους, και μάλιστα σε ένα περιβάλλον εντελώς ξένο με τις έως τότε παραστάσεις τους, είναι πολύ δύσκολη υπόθεση για τους υπεύθυνους του ξενώνα. Στην περσινή παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, όταν πέρασαν μαχητικά αεροπλάνα πάνω από την πόλη, δύο προσφυγόπουλα από τη Συρία ασυναίσθητα έτρεξαν να κρυφτούν στο κτίριο. Παιδιά από τη Συρία δείχνουν συχνά στους κοινωνικούς λειτουργούς και τους ψυχολόγους της Άρσις βίντεο στα κινητά τηλέφωνα, που σοκάρουν. Αποτυπώνονται χαλάσματα του βομβαρδισμένου σπιτιού τους, πρόσφατα ένα αγόρι από το Αφγανιστάν έδειξε μια σκηνή αποκεφαλισμού σε χωριό. Τα περισσότερα αγόρια φθάνουν στον ξενώνα εξουθενωμένα, συνήθως έχουν μέρες να κοιμηθούν. Ορισμένοι, φθάνοντας στην Ειδομένη, ρωτούσαν αν υπήρχε στη συνέχεια του ταξιδιού θάλασσα, «δεν αντέχουμε να ξαναμπούμε σε βάρκα, αν ήμαστε σε νησί, καλύτερα να μείνουμε εδώ» έλεγαν.
Ενώ τα παιδιά αποσύρονται για τον μεσημεριανό ύπνο, ρωτώ τον Γιώργο Πολυμέρου, ψυχολόγο του ξενώνα της Άρσις, αν οι ανήλικοι ανοίγονται εύκολα. «Μέχρι ένα σημείο, διαλέγουν οι ίδιοι μέχρι πού θα φθάσουν. Από την άλλη, κανείς δεν παραδέχεται ότι φοβάται». Το πιο δύσκολο, σημειώνει ο ίδιος, είναι να βρεθεί το κίνητρο ώστε να μείνουν, ελλείψει του οποίου θα δεθούν πιο δύσκολα ή θα πάνε στο σχολείο πιο σπάνια. «Δεν ξέρεις τι ακριβώς έχει αφήσει πίσω τους ένας ανήλικος. Ένα παιδί από τη Συρία που είδε έναν αποκεφαλισμό, δεν σημαίνει ότι είναι περισσότερο τραυματισμένο από εκείνο δίπλα στο οποίο έσκασε μία βόμβα στην Καμπούλ, ή από ένα άλλο του οποίου ο πατέρας δολοφονήθηκε για δύο πρόβατα στο Πακιστάν».
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
