Μπήκαμε στο Πρώτο Ελληνικό Σχολείο στην Ίμβρο Μετά από Μισό Αιώνα

Κείμενο: Τζένη Τσιροπούλου

Σχολικό κουδούνι και χαρούμενες παιδικές φωνές ακούγονται για πρώτη φορά στην Ίμβρο, 51 χρόνια μετά από την απαγόρευση της ελληνικής εκπαίδευσης, βασική αιτία που πυροδότησε την «αιμορραγία» και την προσφυγιά των κατοίκων του νησιού του βόρειου Αιγαίου από τη δεκαετία του '60. Το πρώτο ελληνικό γυμνάσιο-λύκειο, που άνοιξε τις πόρτες του τον Σεπτέμβριο στο χωριό Αγρίδια μοιάζει σαν αλάτι στην πληγή των οικογενειών που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους βίαια για να διασκορπιστούν στην Αμερική, την Αυστραλία, την Ελλάδα και δίνει το έναυσμα της επιστροφής στην πατρίδα και ελπίδα για την αναγέννηση της μειονότητας.

Ανάμεσα στις ελάχιστες οικογένειες που αποφάσισαν τότε να παραμείνουν στην Ίμβρο ήταν η οικογένεια του Ιωακείμ Καμπουρόπουλου, διευθυντή σήμερα του γυμνασίου-λυκείου, το οποίο μετρά ήδη 13 μαθητές και μετά την Πρωτοχρονιά θα αυξηθούν καθώς κι άλλες οικογένειες επαναπατρίζονται. Με εξαίρεση έναν μαθητή που γεννήθηκε στην Τουρκία, όλα τα υπόλοιπα παιδιά καταφτάνουν από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη δείχνοντας, όπως μου λέει ο κ. Καμπουρόπουλος, χαρά και κατανόηση για την απόφαση των γονιών τους.

Μυρωδιές και γεύσεις από τα παιδικά χρόνια, όπως η σκόνη γάλακτος που έβραζαν και ευωδίαζε βανίλια, «ξυπνούν ξανά» για τον διευθυντή, ο οποίος στην ίδια τάξη που σήμερα διδάσκει, κάποτε καθόταν με τη μαθητική ποδιά του και έφαγε πρώτη φορά ξύλο από το δάσκαλο. «Το να επιστρέφω ως διευθυντής στο σχολείο που εγκατέλειψα κακήν κακώς ζώντας τα δραματικά γεγονότα των προηγούμενων δεκαετιών και το να δίνουμε σάρκα και οστά στα ερείπια είναι πολύ συγκινητικό και νιώθω ένα αίσθημα θριάμβου και αποκατάστασης του δικαίου. Ακόμα και δικοί μας άνθρωποι, μας έλεγαν, "Μα τι κάνετε; Εμείς γηροκομείο χρειαζόμαστε εδώ". Άξιζε που δεν το βάλαμε κάτω. Σήμερα τρέχουν παντού παιδιά και ακούγονται ξανά ελληνικά στην αυλή» μου λέει ο κ. Καμπουρόπουλος ενώ είναι μεσάνυχτα Σαββάτου και ακόμα δουλεύει στο γραφείο του στο σχολείο.

Από γονείς αγρότες που καλλιεργούσαν ελιές, παρήγαγαν μέλι και ξύδι για να καλύψουν τις ανάγκες της οικογένειας και έπειτα πουλούσαν το περίσσευμα για λίγα μετρητά, ο διευθυντής θυμάται το ζήλο με τον οποίο οι Ίμβριοι γονείς επένδυαν στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Αναπόφευκτα επικράτησε πανικός, τονίζει, όταν το 1964 επί κυβερνήσεως του Ισμέτ Ινονού απαγορεύτηκε η ελληνική εκπαίδευση στην Ίμβρο και την Τένεδο κατά παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάνης, με την οποία τα δυο νησιά παραχωρήθηκαν το 1923 στην Τουρκία. Επτά σχολεία με 700 μαθητές έκλεισαν και οι Έλληνες της Ίμβρου από 3.000 μειώθηκαν σταδιακά στους 300 έως σήμερα.

«'Εχουμε συνθλιβεί ανάμεσα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ως μειονότητα, ήμασταν καταδικασμένοι να πληρώνουμε συνέχεια το τίμημα. Τη δεκαετία του '60 αναζωπυρώθηκε το Κυπριακό και έλαβαν στην Ίμβρο τα "μέτρα διάλυσης". Απαλλοτριώθηκαν επί πινακίου φακής όλες οι γόνιμες εκτάσεις των Ελλήνων και μας απαγόρευσαν τη μητρική μας. Νιώσαμε να επιβουλεύονται την ύπαρξη και την ταυτότητά μας. Δεν αισθανόμασταν πια ασφαλείς» λέει ο κ. Καμπουρόπουλος με πικρία.

Τον ίδιο, προκειμένου να διδαχθεί τα ελληνικά, τον έστειλαν οι γονείς του στην Κωνσταντινούπολη σε μια άγνωστη οικογένεια έναντι αμοιβής, βιώνοντας έναν πολύ δύσκολο αποχωρισμό, όπως κι άλλα παιδιά της Ίμβρου. Τελικά το 1982, «την εποχή που ο τόπος ερημώνει ολοκληρωτικά και κανείς δεν πιστεύει ότι αυτό θα αλλάξει ποτέ», η οικογένεια Καμπουρόπουλου θα εγκαταλείψει την Ίμβρο για τη Θεσσαλονίκη ώστε η νεότερη κόρη να φοιτήσει σε ελληνικό σχολείο. Ο πατέρας δούλευε ως αγρότης ενώ η μητέρα καθάριζε σπίτια και σκάλες.

«Ήταν όνειρο ζωής να πάω στην Ελλάδα. Όταν αδικείσαι στη χώρα σου και σου συμπεριφέρονται ως πολίτη τελευταίας κατηγορίας, το όνειρο είναι να φύγεις. Δεν αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες αλλά τους πρώτους που είχαν έρθει, τους έλεγαν "τουρκόσπορους" και τους έβλεπαν ως "ξένους"» θυμάται ο κ. Καμπουρόπουλος από τα φοιτητικά του χρόνια στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Αφού αποφοίτησε, εργάστηκε ως εκπαιδευτικός στην Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία στο Άγιο Όρος και έπειτα σε ιδιωτικά και δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Αθήνα καθώς και στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη.

«Ήθελα να ζήσω στην Κωνσταντινούπολη μια καλύτερη ζωή από αυτήν που είχαμε ζήσει παλιά για να επουλώσω τα τραύματα εκείνης της εποχής. Μετά, όταν στην Αθήνα η κατάσταση έγινε αδιέξοδη λόγω οικονομικής κρίσης, σκέφτηκα να δουλέψω στα σύνορα για να είμαι κοντά στην Ίμβρο» λέει χαμογελώντας, αφού κι ο ίδιος δεν πίστευε τότε ότι θα άνοιγε το σχολείο και θα επέστρεφε οριστικά στα μέρη των παιδικών του χρόνων.

Τελικά, μετά από χρονοβόρες διαδικασίες και επίπονους αγώνες των Συλλόγων των Ιμβρίων, το 2014 άνοιξε το δημοτικό σχολείο στην Ίμβρο, το οποίο ενώ σηματοδότησε μια μεγάλη κατάκτηση, δεν ήταν αρκετό ώστε να ξαναζωντανέψει η κοινότητα και να επιστρέψουν οικογένειες σε ένα δημογραφικά γερασμένο νησί. Οι αδιάκοπες προσπάθειες για εύρεση χορηγών, ανακατασκευή κτιρίων, αδειοδότηση από το τουρκικό κράτος και για να επιτευχθούν κρίσιμες αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να σταματήσει η ελληνική πολιτεία να αδιαφορεί για τη μειονότητα, τελικά καρποφόρησαν φέτος με τη λειτουργία και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

«Τα παιδιά δυσκολευόμαστε να τα διώξουμε από το σχολείο» μου λέει ο κ.Καμπουρόπουλος με χαρά. «Κάθονται τις εξωσχολικές ώρες να παίξουν σκάκι, πινγκ-πονγκ ή στους υπολογιστές». Περήφανος, μου εξηγεί ότι μαθαίνουν τις πρώτες τους φράσεις στα τουρκικά και χαίρονται όταν συνεννοούνται στην αγορά.

Οι μαθητές διδάσκονται ιστορία, φιλολογία και γεωγραφία στα τουρκικά και τα υπόλοιπα μαθήματα γίνονται στα ελληνικά από ομογενείς καθηγητές και Έλληνες που ήρθαν με απόσπαση. Για μουσική και καλλιτεχνικά δεν υπάρχει ακόμα καθηγητής αλλά ο κ.Καμπουρόπουλος είναι αισιόδοξος ότι η ελληνική πλευρά θα βοηθήσει σε αυτό. Το μειονοτικό σχολείο υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας και απασχολεί στο σύνολο 9 καθηγητές, 3 Τούρκους, 2 ομογενείς και 4 Έλληνες. Οι ομογενείς καθηγητές με τουρκική υπηκοότητα διορίζονται από το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας αλλά πληρώνονται από τον Εκπαιδευτικό και Μορφωτικό Σύλλογο Ίμβρου, το νομικό πρόσωπο που διοικεί το σχολείο. Οι Έλληνες που έρχονται από την Ελλάδα μισθοδοτούνται από το ελληνικό δημόσιο.

Παρά τα χαμόγελα που συνοδεύουν το άνοιγμα του σχολείου, ο διευθυντής μου λέει με ανησυχία ότι «Το ελληνικό δημόσιο δεν έχει δώσει χρήματα για να χτίσουμε το κτίριο, να ανακαινίσουμε τους χώρους, να θερμανθούμε, να πληρώσουμε το προσωπικό. Αυτά τα χρήματα προέρχονται αποκλειστικά από χορηγίες. Έχουμε μόνιμο χορηγό για το μεσημεριανό φαγητό των παιδιών αλλά για μισθοδοσίες, καθαριότητα και θέρμανση δεν έχουμε βρει. Το προσωπικό έχει να πληρωθεί ενάμιση μήνα».

Επιπλέον αίτημα για την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου αποτελεί το να διορίζονται καθηγητές από την Ελλάδα που να έχουν κι οι ίδιοι παιδιά ώστε να εμπλουτιστεί το ανθρώπινο δυναμικό του σχολείου. Οι ελληνικές αρχές ναι μεν υλοποίησαν το παραπάνω αίτημα αλλά παρέλειψαν να θεσπίσουν αντίστοιχη νομοθετική ρύθμιση που να το στηρίζει, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει σήμερα ο κίνδυνος να ανακληθούν καθηγητές λόγω παραπόνων από συναδέλφους τους που δε διορίστηκαν. Όπως μου διευκρινίζει ο διευθυντής, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί τώρα να το διευθετήσει.

Άλλο μείζον ζήτημα είναι το να τυπωθούν ειδικά βιβλία στα ελληνικά που να τηρούν τις πολιτισμικές και ιστορικές ισορροπίες ώστε να αποφευχθεί το άγχος του αν θα εγκριθούν από τις τουρκικές αρχές καθώς και το να εξασφαλιστούν θέσεις εργασίας στο νησί για τους γονείς που επιστρέφουν με τα παιδιά τους.

Ο διευθυντής παίρνει μια ανάσα από το φορτωμένο του πρόγραμμα, απολαμβάνοντας τους μαθητές που λιάζονται στο προαύλιο, αισιόδοξος ότι μπορούν πια να ζήσουν με αξιοπρέπεια στην Ίμβρο. «Ναι, υπάρχουν απτές αποδείξεις ότι γίνονται βήματα υπέρ των μειονοτήτων. Εμείς έχουμε εξασφαλίσει υποτροφίες για ιδιωτικά τουρκικά πανεπιστήμια και στόχος μας είναι τα παιδιά να σπουδάσουν εδώ, να παραμείνουν και να εργαστούν για τον τόπο» μου λέει. Από την κοινότητα των 6.500 Τούρκων του νησιού δεν υπήρξαν αρνητικές αντιδράσεις. Αντιθέτως, πολλοί συνδράμουν ώστε να μη λείψει τίποτα στους μαθητές. «Πήγα να αγοράσω τα είδη πρώτων βοηθειών στο φαρμακείο και στο ταμείο ο φαρμακοποιός μου είπε, 'Είναι το δώρο μας για το σχολείο'», θυμάται το πιο πρόσφατο παράδειγμα.

Το σχολείο «φοράει» τα γιορτινά στολίδια του και σε λίγες μέρες τα παιδιά θα υποδεχτούν τα πρώτα τους Χριστούγεννα στην Ίμβρο με γλυκά και κάλαντα γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Τα μικρά κύματα επιστροφής επισκιάζουν σιγά-σιγά τις πληγές του ξεριζωμού και το φόβο αφανισμού μιας άλλοτε ζωντανής και πλούσιας πολιτισμικά κοινότητας. Ίμβριοι της διασποράς θα έρθουν εκδρομή, κουβαλώντας δώρα στους μαθητές. Όπως λέει ο κ.Καμπουρόπουλος, «Είναι μια τελευταία ευκαιρία να υπάρξουν δεσμοί με τον τόπο. Το σχολείο σημαίνει φως στο βάθος του τούνελ και για τον πιο απαισιόδοξο. Το όνειρό μας είναι να γεμίσουμε παιδιά».

Περισσότερα από το VICE

Κάναμε Χριστούγεννα με τους Έλληνες Παγανιστές

Η «Αρρώστια» του Bodybuilding στο Καράτσι

Ρωτήσαμε τους Νέους στην Ελλάδα τι Πιστεύουν για την Τεκνοθεσία από Ομόφυλα Ζευγάρια