Deze ambachtelijke puzzelmaker wil dat je haar haat

Sinds de corona-uitbraak zijn mensen massaal aan het puzzelen geslagen. Puzzelhistoricus Anne Williams zei tegen CNBC dat de huidige vraag vergelijkbaar is met die van tijdens de Grote Depressie. Puzzelen is “een uitdaging die te overwinnen is” – en daarom doen mensen het des te meer als ze het idee hebben ergens anders de controle over te verliezen. Maar het is ook gewoon lekker ontspannend.

De eerste puzzels werden rond 1760 gemaakt door de Britse graveur en kaartenmaker John Spilsbury. Ze waren van hout en werden met een speciaal zaagje in kleine stukjes gesneden. Met de komst van de lopende band in de jaren dertig van de twintigste eeuw gingen puzzelmakers massaal over op massaproducties, maar dat wil niet zeggen dat niemand zich meer waagt aan het eeuwenoude ambacht. Bij Michèle Wilson bijvoorbeeld, het laatste bedrijf in Frankrijk dat nog met de hand puzzels maakt.

“Het is eigenlijk puur toeval dat ik nu puzzels met de hand maak,” zegt Sophie Ludot, die al vijftien jaar voor Michèle Wilson werkt. Ze had zich spontaan opgegeven voor een workshop houtbewerking bij het stadhuis van Parijs, waar ze de basisvaardigheden leerde. Daarna besloot ze te solliciteren voor een baan bij haar favoriete puzzelbedrijf. “Ik vond het er aan de voorkant [van Michèle Wilson] net uitzien als een patisserie,” zegt ze.

Volgens Sophie zijn handgemaakte puzzels de laatste jaren steeds populairder geworden. “Het is in trek bij mensen die op zoek zijn naar iets ontspannends, een moment van rust voor jezelf,” zegt ze. Het is ook niet voor niets zo dat er miljarden omgaan in de mindfulness-business, en dat hobby’s als knutselen of breien massaal worden beoefend, zeker tijdens de pandemie.

Sophies werk bestaat eruit dat ze puzzels met de hand snijdt met een traditionele rolzaag – het lijkt een beetje op een naaimachine, maar dan met een zaag in plaats van een naald. Ze kan er heel precies dunne lagen mee snijden door materialen als metaal, plastic en hout. “Het is niet moeilijk te gebruiken, maar je moet wel oppassen met je vingers,” zegt Sophie.

Ze kan meerdere lagen tegelijk snijden, aangezien de vormen van de stukjes hetzelfde zijn. De puzzels kunnen op aanvraag worden ontworpen, maar ook in de winkel worden gekocht. Er komen vaak mensen kijken hoe Sophie te werk gaat. “Het is ook een beetje een performance, dat vind ik erg leuk,” zegt ze.

Sophie snijdt puzzels net zoals hoe mensen ze in elkaar leggen – eerst de randjes, daarna het midden. Ze gebruikt vaak beroemde schilderijen en houdt met het snijden rekening met de texturen binnen het plaatje. “We snijden water, de lucht of bladeren niet op dezelfde manier,” legt ze uit. “De een snijden we in horizontale, golvende stukjes, de ander ronder en met onregelmatigere stukken.” De stijl van het schilderij maakt ook uit. “Voor een Van Gogh volgen we de kwaststreken, maar bij een Bruegel proberen we wel om de personages heen te werken.”

Haar techniek leidt tot interessante vormen, in tegenstelling tot de repetitieve en monotone stukjes van industriële puzzels. Om het interessant te houden, probeert Sophie het aantal referentiepunten die een puzzel makkelijker maken te beperken. “Sommige klanten komen terug en zeggen dat ze me haten,” zegt ze met een glimlach. “Dat vat ik op als een compliment.”

De meeste puzzelliefhebbers zien puzzelen als ontspannende activiteit, of een manier om de verveling tegen te gaan of aan beeldschermen te ontsnappen. Maar volgens sommige onderzoeken zou het ook nog eens goed zijn voor je brein: het zorgt bijvoorbeeld voor een verhoogde neuroplasticiteit (het vermogen van je hersens om op veranderingen in de omgeving te reageren) en zou tegen stress helpen. Sophie heeft ondertussen gemerkt dat haar eigen puzzelvaardigheden erop vooruit zijn gegaan. “Soms voelt het alsof ik bijna totaal onbewust een hele puzzel leg, al sla ik de vormen, kleuren en de afbeeldingen erachter natuurlijk wel degelijk op.”

Puzzelmakers kunnen, het zal je niet verbazen, niet naar schilderijen of interessante afbeeldingen kijken zonder er een puzzel in te zien. Sophies droomproject is het schilderij Les Jardiniers (De Tuinders) van Gustave Caillebotte, vanwege de “frisse kleuren en de originaliteit”. Nu de lockdown versoepelt en de winkel weer open is, heeft ze daar alle gelegenheid voor. Dit werk lijkt in ieder geval voor haar op maat te zijn gemaakt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Frankrijk.