De natte droom van de dj die ook in een liveband wil spelen is eindelijk uitgekomen

Walter Kitundu live in New Zealand

Het is de natte droom van elke dj die in een liveband wil spelen en wil draaien tegelijkertijd. De uit Californië afkomstige muzikant- en instrumentenbouwer Walter Kitundu maakte deze droom waar en bouwde een arsenaal aan ‘Phonoharps’- snaarinstrumenten gemaakt uit platenspelers.

Het begon allemaal toen bevriende muzikanten uit de buurt op zijn platenspeler begonnen te drummen. Daaruit werd in 2001 de eerste Phonoharp met 26 snaren geboren, en vanaf toen begon het instrument zich te vermenigvuldigen. De eerste Phonoharp werd gemaakt van de zeldzame Technics 1200-platenspeler, maar ondertussen zijn er varianten die draaien op wind- en vuurenergie. Alsof dat niet genoeg is, is ook de stylus-handschoen ontwikkeld, een soort klauw met een naald aan iedere vinger.

Door de scratchbreaks raakte Kitundu in 1990 terecht in de hiphop. Kitundu, die exposeert in het Bolinas Museum, bespreekt zijn liefde voor muziekgeschiedenis en de invloed van Malian Kora.

Phonoharp

Noisey: Wanneer realiseerde je je dat je snaren en platenspelers samen wilde brengen?
Walter Kitundu: Ik was al een paar jaar dj en ik speelde veel in livebands. Maar ik wilde ook nieuwe muziek maken, naast de platen die ik afspeelde. Dat idee zorgde ervoor dat ik de draaitafels ging gebruiken als instrument (door het volume te verhogen en erop te drummen), en zo ontdekte ik dat de noten versterkt worden en er nieuwe geluiden ontstaan. Dus bouwde ik een heel stel Stylophones, snaarinstrumenten die direct door de stylus resoneren. Daardoor realiseerde ik me dat ik platenspelers kon bouwen met snaren erin, en zo is de Phonoharp ontstaan.

De draaitafel was je eerste instrument. Wat symboliseert dat? Hoe heeft het ons collectieve onderbewustzijn beïnvloed?
Dat is een moeilijke vraag, muziek betekent voor iedereen wat anders. Voor mij staat een platenspeler onder andere symbool voor geschiedenis. Aan de ene kant verwijst het naar de mechanische reproductie van geluid, zoals de grammofoon en de Victrola. Maar ook korter geleden nog, toen mensen het gebruikten om nieuwe vormen te ontdekken en bestaande geluiden in een –nieuwe- hiphopcontext te gebruiken.

Hoe moeilijk was het om je Technics 1200 te slopen en er een nieuw instrument van te maken?
Het zou moeilijker zijn als ik niet de innerlijke drang had om nieuwe instrumenten te maken, voor mij voelt het als een logische stap. Het vernielen van de Technics-draaitafels om er iets nieuws uit op te bouwen was dan ook geen moeilijke beslissing. Tegenwoordig worden ze minder gemaakt en daardoor zijn ze zeldzaam, daarom zou ik nu wel twee keer nadenken. En toch zou ik het zo weer doen.

Phono Sitar

Wat betekent scratchen voor jou, zowel historisch als technisch gezien?
Scratchen is voor mij hét geluid van hiphop. De sound intrigeerde me en maakte me nieuwsgierig, waardoor ik die wereld in werd getrokken. Ik let altijd op de scratchbreaks en ik heb er mixtapes vol van. Het waren dj’s die mij deze scene introkken en toen ik de kans kreeg om over hun schouders mee te kijken om te zien hoe ze het deden, was ik om. Dat begon allemaal al in 1991.

Waar komt je ervaring met snaarinstrumenten vandaan? En klopt het nou dat je ook drumstokken gebruikt?
De drang om zoveel mogelijk dingen te proberen zorgde ervoor dat ik ben begonnen met snaarinstrumenten. En om dezelfde reden ben ik gaan experimenteren met elektrotechniek, houtbewerking en optreden. Ik heb nooit echt officieel les gehad in deze dingen, maar door de ervaring en inspiratie leerde ik veel. De Malinese Toumanie Diabate, de Kora-grootmeester, heeft ook een grote invloed op me gehad. Verder heb ik veel steun gekregen van muzikanten en instrumentmakers zoals Douglas Ewart, Carei Thomas, Meshell Ndegeocelli, David Harrington en nog een aantal. Zij moedigden me aan door te gaan, en waren een bevestiging voor mij dat ik op de goede weg zat. Dat heeft tot prachtige dingen geleid.

Hoe werken bepaalde dingen samen: de platenspeler, snaren, het scratchen en de loop-playback?
Als je aan de snaren plukt dan vibreert het geluid door de plaat heen en wordt het opgepakt door de naald. Normaal ontstaan vibraties door het ronddraaien van een plaat, maar nu wordt het vinyl gebruikt als medium waar de geluidsgolven doorheen trillen. Het werkt prachtig bij de lagere frequenties maar minder goed bij de hogere, dus gebruik ik een kleine microfoon om de hogere noten op te vangen. Het is echt een instrument op zichzelf. Je kan van alles met de snaren doen, net zoals dat je de draaitafel kan gebruiken als drumstel. Ik gebruik een loop-systeem om compositie te maken, dat reageert op iedere laag alsof ik onderdeel ben van een band. Dat laat zien wat er allemaal mogelijk is en waartoe het instrument in staat is.

Stylus glove

Hoe heb je het ontwerp bepaald? Was het puur praktisch? Waarom is het blauw?
Het ontwerp is vooral praktische noodzaak, zoals de lengte van de draaitafel en mijn armen, maar de vorm en stijl waren een esthetische keuze. Ik pakte gewoon een stuk hout en tekende er een vorm op die ik leuk vond en vanaf daar ben ik verder gegaan. Het hele proces is heel erg organisch gegaan, geïmproviseerd. Het representeert dus eigenlijk een compositie. Toen ik klaar was, spande ik de snaren zodat ze het beste klonken, haalde de tuner eruit en schreef de eerste paar noten op. Zo heb ik geleerd wat het karakter van dit instrument is, dat was namelijk niet vooraf gepland. Toen moest ik nog leren het ding te bespelen. En de blauwe kleur heb ik gewoon bij een winkel in de buurt gekocht.

Het lijkt heel veel op de PhonoSarangi en de Nautilus Harp, maar dan toch net anders. Hebben deze instrumenten je beïnvloed?
Dat hebben ze zeker. Samen met dat instrument heb ik over de wereld gereisd en er waren zoveel elementen ervan die ik nooit hebben kunnen namaken in replica's. Ik heb er veel van geleerd en probeer die kennis toe te passen in de instrumenten die ik nu maak.

Nautilus harp

Je verkocht de Phonoharp in 2006. Waarom wilde de koper het hebben? Ga je er nog een bouwen? Kun je ze fabriceren?
Het is verkocht aan een galerie. De verzamelaar was op zoek naar beeldende kunst en dit deed hem iets. Ik weet niet precies wat zijn motivatie was, maar hij was erg aardig en vertelde me dat ik er altijd gebruik van kan blijven maken. Ik heb er nog een aantal gebouwd, afgelopen jaar zelfs nog. Maar die is voor mijzelf. Ik ben namelijk niet geïnteresseerd om ze op grote schaal te maken, maar ik help graag iedereen die er zelf eentje wil maken. Je leert veel van je eigen instrument maken.

Hoeveel denk je dat je er nu voor zou kunnen vragen?
Ik heb geen idee hoe de markt ervoor staat. Als ik een nieuwe voor een verzamelaar of muzikant zou bouwen, kan ik er misschien wel 6.000 tot 9.000 euro voor vragen. Maar het hangt bijvoorbeeld ook af van het materiaal waaruit het gemaakt is.

Werk je nu ook aan een instrument, of aan iets anders?
Ik ben begonnen met het installeren van een bewegende foto-expositie in het Bolinas Museum, en ik heb een sculptuur van een vogel gemaakt uit een draaitafel die in het Oakland Museum staat. Daarnaast wil ik volgend jaar meer leren over de kunstscene in Chicago. Verder wil ik me richten op schrijven en op het voeden van mijn obsessie voor motoren en verre reizen.