Seksuele voorlichting was vroeger een hel, vooral als queer persoon

Afgelopen zomer rondde ik mijn master af, als enige uit de kast getreden trans persoon binnen mijn studie. Die eenzame rol heb ik wel vaker, ook binnen vriendengroepen en op werkplekken. Zolang er goed op me wordt gereageerd vind ik dat verder prima. Maar toch vind ik het ook heel leuk om te zien hoezeer mijn identiteit een gegeven begint te worden onder middelbare scholieren. Een van mijn professoren vertelde me bijvoorbeeld hoe twee dertienjarigen hem in het gebruik van mijn voornaamwoorden verbeterden, nog geen tien minuten nadat hij hen over me had verteld.

Onze wereld is in de afgelopen tien jaar ongelofelijk veranderd. Paarse vrijdagen bestonden in mijn tijd nog niet, of in ieder geval niet op mijn middelbare school. Mijn tienerjaren bestonden uit veel verwarring, weinig aansluiting en minieme informatie over queer zijn of genderidentiteiten. Toen ik 15 was kreeg ik een boek voor me met daarin de klassieke heteroseksuele uitleg van wat seks hoort te zijn en waar het toe dient: een penis en een vulva die samen zorgen voor reproductie. 

Ik begin me steeds meer te realiseren in hoeverre deze seksuele voorlichting zijn uitwerking op mij als queer trans persoon heeft gehad. Ik ben drie jaar geleden pas uit de kast gekomen – iets waarvan ik zeker ben dat dit eerder was gebeurd als ik meer informatie had gehad. Als ik deze vraag op Twitter stel, komen daar eenzelfde soort verhalen uit naar voren. 

Veel van de antwoorden deden mij heel erg aan mijn eigen voorlichting denken.

Ik besloot een aantal van deze twitteraars te vragen naar hun ervaringen op de middelbare school. Ik sprak Daniel, Manon, Niki en Nadia over seksuele voorlichting op hun middelbare school, wat zij hebben gemist en welke vooroordelen over seks zij hierdoor met zich meedragen.

Nadia (24) is biseksueel, queer en chronisch ziek. Ze doet een master in sociale en gezondheidspsychologie.

Ik heb tweemaal seksuele voorlichting gekregen, tijdens de biologieles, op mijn dertiende en op mijn zestiende. We gebruikten daarvoor hetzelfde hoofdstuk uit het boek, alleen werd het bij de tweede voorlichting iets uitgebreider en technischer. Zo gingen we in op de verschillende hormoonfases in de menstruatiecyclus en hoe voortplanting precies werkt.

Het goede aan die voorlichting was de uitgebreide uitleg over voorbehoedsmiddelen: we leerden over de pil, het koperspiraal, de nuvaring en condooms. Zelfs beflapjes werden benoemd. Wel was het overgrote deel van deze uitleg gericht op seks waarbij een penis in een vagina gaat, heel heteroseksueel en cisnormatief dus. Hoe je veilig anale of orale seks kunt hebben kwam bijna niet aan bod.

Het is jammer dat er alleen over bescherming werd gesproken, en niet over plezier in seks. Ons werd bijvoorbeeld geleerd dat tweederde van de vrouwen geen orgasme kan krijgen tijdens seks – ik dacht dus oprecht heel lang dat die vrouwen dat biologisch gewoon niet konden. Seksspeeltjes zijn ook nooit besproken, en pijn bij de seks voor vrouwen werd enorm genormaliseerd. Ik heb echt geloofd dat mensen met een vagina per definitie gewoon minder plezier hebben tijdens seks. Bovendien dacht ik dat penis-in-vagina de enige vorm van seks was.

Het was voor mij vrij snel duidelijk dat mijn voorlichting absoluut niet compleet was. We hebben het nooit gehad over trans of non-binaire personen, ik kan me herinneren dat sommige mensen in mijn klas dachten dat trans personen ontstonden vanuit hun slechte relaties met hun ouders. Eigenlijk werd er helemaal niks over de lhbti-gemeenschap gezegd, ze vonden dat wij hoogopgeleid genoeg waren om dit zelf uit te zoeken. Terwijl ‘gay’ eigenlijk altijd als scheldwoord werd gebruikt bij ons op school.

Ik vind het belangrijk dat we afstappen van het idee dat libido vast staat en niet meer kan veranderen. Het stereotype dat het libido van vrouwen laag is, en dat van mannen hoog. Bespreek dat aseksualiteit een optie is, bijvoorbeeld. 

Ook algemene diversiteit heb ik gemist. Niet alleen op het gebied van queerness, maar alle illustraties waren van witte mensen. Het ging geen seconde over gehandicapte mensen en hun seks. Het ging dus ook niet over vaginisme, wat een op de twintig mensen met een vagina hebben. Het was een witte man en een witte vrouw, er was penetratie, en dat wat het dan.

Daniël (24) is gay en auteur. Hij schrijft veel over seksualiteit en identiteit.

Mijn voorlichting is bij mijn ouders begonnen toen ik elf was. Ze gaven mij een boek over seks en we hadden daar een gesprek over met elkaar. Over gay-dingen hadden we het toen nog niet.  Daarna heb ik in de tweede en de vierde klas van de middelbare school voorlichting gehad. In de tweede was dat niet zozeer seksuele voorlichting, meer een uitleg over hoe een penis en een vagina eruit zien.

Er werd eigenlijk niet echt over seks gesproken tijdens onze seksuele voorlichting, alleen over voortplanting. Het was veel anatomie en een beetje anticonceptie. Er stonden maar vijf regels over homoseksualiteit in het boek. Nu hadden wij wel een biseksuele stagiair-docent, die heeft toen een hele les aan die ene alinea gewijd. Ze wilde een open gesprek voeren zodat we vragen konden stellen. Dat was op zich fijn, totdat ze aan de klas vroeg: is er iemand die zich als gay identificeert? Ik was toen nog niet uit de kast, ik was daar ook helemaal niet klaar voor, maar ik voelde toen echt dat alle ogen op mij gericht waren. Dat was vrij ongemakkelijk.

Vanuit school en mijn ouders heb ik niet heel veel informatie gekregen over de seks waar ik interesse in heb, dus dat ben ik online gaan opzoeken. Porno bijvoorbeeld, maar ook veel fora en Youtube-kanalen van gay makers die uitleggen wat anale seks is en hoe douching werkt – het schoonmaken van de anus voor seks.

Seksuele voorlichting was bij mij heel erg klinisch; het ging helemaal niet over wat seks nou echt inhoudt en hoe lust bijvoorbeeld werkt. Ik denk niet dat je meteen vingerles moet gaan geven aan pubers, maar iets meer informatie over de mogelijkheden van seks en wat je kan verwachten zou goed zijn. Dat je niet volledig clueless daar straks staat.

Ook zagen we bij mij in de klas seks als iets heel bijzonders en heiligs, iets dat je alleen doet met iemand van wie je heel veel houdt. Dat is niet helemaal onwaar natuurlijk, maar het is ook prima om casual seks te hebben. Het heeft even geduurd voordat ik mij hier zelf overheen kon zetten. En we moeten veel meer leren over hoe je kunt communiceren tijdens de seks. Ik ben heel uitgesproken tijdens de seks: ik vertel wat ik wel en niet lekker vind, wat voor standjes fijn zijn, dat net iets meer naar links of rechts beter voelt. Mijn vriend vond dat in het begin heel ongemakkelijk, maar zag wel in dat het zo voor ons beiden veel lekkerder werd.

Manon (26) is panseksueel en polycurious. Hen studeert North American Studies en werkt bij queer bar Pamela in Amsterdam.

Mijn seksuele voorlichting heb ik in de derde gehad, toen was ik 15 jaar. Ik heb daar voornamelijk geleerd hoe ik niet zwanger moet worden en hoe verschillende soa’s eruit zien. Verder heeft de docent een condoom om een banaan getrokken en weet ik dat het pessarium, het vrouwencondoom bestaat. En dat was het wel zo’n beetje. Niets dus over consent of over dat seks leuk kan zijn. En al helemaal niks over queer seks. Behalve dan dat je als man aids kan krijgen. Dus eigenlijk kreeg je indirect te horen dat het slecht of gevaarlijk is.

Ik was in die tijd al bezig met mijn identiteit, en heb dus voornamelijk buiten school mijn informatie bij elkaar gezocht, in de Cosmogirl en op het internet, enzo. Op school werd er niets gezegd over trans en non-binaire identiteiten, alleen dat meiden ‘mannelijk’ konden zijn. In de eerste klas viel ik qua stijl onder de alto’s, een groep die qua kledingstijl eigenlijk de genderbinary best wel doorbreekt, besef ik nu. Ik was ook wel anders dan de rest, maar ik had daar gewoon geen naam voor. Ik ben pas meer over non-binaire identiteiten gaan nadenken toen ik mijn profielwerkstuk maakte over Native Americans en hoe er binnen die cultuur met gender wordt omgegaan. Toen is er wel wat gaan dagen. 

Het idee van consent is enorm belangrijk. Jonge mensen moeten leren hoe dat werkt en wat de grenzen van de wet zijn. Ik heb zelf seksueel geweld meegemaakt tussen mijn zestiende en twintigste en realiseerde me pas later dat dit niet mijn schuld is geweest. Kort samengevat: een groot deel van seksueel geweld komt voort uit de slechte seksuele voorlichting op school. Als informatie over consent mist, gaan mensen dat invullen met informatie die ze op andere plekken meekrijgen – van porno, bijvoorbeeld. En ja: porno is over het algemeen gemaakt voor de male gaze, het gaat alleen over pleasure voor mannen.

Mijn voorlichting heeft er ook voor gezorgd dat ik met bepaalde vooroordelen heb rondgelopen: bijvoorbeeld dat voorspel geen onderdeel is van seks, dat vingeren bijvoorbeeld geen seks zou zijn en dat alleen seks met een man echte seks is. Ook stond er letterlijk in mijn biologieboek dat mannen vaak moeten masturberen omdat ze anders ‘blauwe ballen’ zouden krijgen, en dat masturberen voor vrouwen verder geen functie heeft. Inmiddels weet ik dat dat nergens op slaat.

Niki Lou (31) is mede-oprichter van collectief Skspraat en voormalig voorlichter bij COC Midden-Nederland.

Ik zag mezelf nooit terug in de seksuele voorlichting die ik heb gehad. Mijn voorlichting bestond uit drie lessen in de tweede klas, waarbij in een van de lessen de jongens en meiden gescheiden werden. Dat vond ik heel raar, voor mij klopte daar helemaal niets van. Ik ben opgegroeid in een huis waar we vrij open praten over seks, en ik snapte niet waarom mensen die niet ongesteld worden daar niets over hoefden te leren.

Op de middelbare school wist ik ergens al dat ik queer was, en dat ik me aangetrokken voelde tot verschillende genders. Ik had er toen nog geen woorden voor, maar had wel veel vragen die ik niet uitsprak, omdat het nergens naar voren kwam. Ik heb dat erg gemist in mijn seksuele voorlichting. Ook werd er niks uitgediept over hoe je leert wat je wel en niet wil tijdens de seks. Gesprekken over consent hebben met jongeren is heel belangrijk, zodat ze snappen hoe ze hierom kunnen vragen. Dat er niet alleen een ‘go’ of ‘stop’ bestaat, maar dat je ook om pauze kan vragen. Of kunt aangeven hoe je het wél wilt.

Ik heb samen met een groep gelijkgestemden Skspraat opgericht om juist deze onderwerpen te bespreken. Wij dachten: we gaan een plek creëren waar mensen vrij met elkaar in gesprek kunnen over alles wat zij over seks, lichamen, relaties en intimiteit willen weten, zodat ze ook na de middelbare school over seks blijven leren. We noemen het ook geen voorlichting, maar we faciliteren gesprekken zodat mensen van elkaar kunnen leren, en vragen stellen die voor hen belangrijk zijn. Als het gaat om veiligheid en gezondheid zijn er een paar waarheden die we altijd delen, bijvoorbeeld over voorbehoedsmiddelen voor veilige seks. Maar op alles daar voorbij hebben wij geen eenduidig antwoord, dat is voor iedereen anders. 

Mijn eigen seksuele voorlichting heeft ervoor gezorgd dat ik lang met het idee rondliep dat seks altijd tot een orgasme moet leiden. Ik heb heel wat stress en paniekaanvallen gehad, omdat ik op sommige momenten niet kon klaarkomen. Wat ik nu weet is dat mijn behoeftes per keer mogen verschillen en ik soms veel beter in mijn eentje tot een orgasme kom. Met een partner ben ik gewoon lekker lang met seks bezig en dan ben ik voldaan en high op de endorfine, maar niet per se vanwege orgasme. We hebben seks omdat we overal van willen genieten en niet alleen voor een orgasme. Daardoor kwam er ook meer genot. Daarnaast is er het vooroordeel dat een gezonde relatie minstens twee keer per week seks heeft. Dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Ik heb zelf best wel een hoge seksuele behoefte, maar mijn partner heeft dat minder. Wij kwamen erachter dat seks het beste voor ons werkt als wij eens in de drie of vier maanden seksueel intiem zijn, en dan direct twee á drie uur lang. Ik vind dat zo’n vrijheid: dat als we het doen we het meteen goed en uitgebreid doen. En dat is zo’n ander verhaal dan ‘een gemiddelde vrijpartij duurt zeven minuten’.