Deze bende uit El Salvador vermoordt leden die homo zijn

In een gevangenis in El Salvador, de thuisbasis van de beruchte en gewelddadige bende MS-13, moest een knoop worden doorgehakt. Er waren een paar belangrijke leiders van de bende aanwezig, die samen ook wel La Ranfla genoemd worden. Ze stonden voor een belangrijke beslissing: of ze wel of niet een bendelid moesten vermoorden.

Dit bendelid heette El Fénix, en twee leiders uit het middensegment, El Baxter en El Medias, hadden het vermoeden dat hij homo was. En dat is volgens de regels van MS-13 onvergeeflijk.

El Baxter, El Medias en El Fénix hoorden bij dezelfde afdeling van de bende: San Cocos. Toen de eerstgenoemde twee naar La Ranfla gingen om toestemming te vragen voor de moord, zeiden ze echt bewijs te hebben dat El Fénix homo was. Ze hadden hem gevolgd en waren erachter gekomen dat hij andere bendeleden probeerde te “ruïneren” – oftewel, dat hij probeerde om seks met ze te hebben in de gevangenis.

De twee bendeleden verklaarden dat ze hadden gezien dat El Fénix de geslachtsdelen van andere bendeleden had aangeraakt terwijl ze samen televisie zaten te kijken. El Fénix stond aan het hoofd van een groep leiders van andere bende-afdelingen. Zijn rang was net iets lager dan die van de Ranfla-bazen.

Om hun vermoedens te bevestigen, hadden El Baxter en El Medies een val voor El Fénix gezet, waarbij een ander bendelid zich door hem zou laten pijpen. En zo geschiedde.

De uitkomst van de bijeenkomst: El Fénix moest koud worden gemaakt.

El Croock, een van de leiders op de bijeenkomst, zou hebben gezegd dat het “geen probleem” zou zijn om hem dood te maken als ze zeker wisten dat het echt waar was. Dat blijkt uit de rechtbankdocumenten die VICE heeft ingezien. “Maar laat het ons dan wel even weten, en dood hem alsjeblieft niet met een mes,” zou hij hebben toegevoegd.

Het was toen december 2012. Op dat moment hadden de bendes ingestemd met een wapenstilstand met de Salvadoraanse regering: in ruil voor minder moorden zouden de bendeleden betere voorwaarden in de gevangenis krijgen. Maar ‘minder’ betekent nog altijd iets anders dan ‘geen’.

Drie weken na de bijeenkomst, op 8 januari 2013, werden alle bendeleden die in sector 3 van de gevangenis vastzaten ergens anders heen geleid, behalve El Fénix. Tien MS-13-leden drongen zijn cel binnen, waaronder een paar leiders van de Ranfla.

El Croock overmeesterde El Fénix en hield hem in een wurggreep, zo verklaarde een getuige voor een rechtbank in El Salvador. Andere bendeleden grepen zijn armen en benen vast. Daarna schopten El Baxter en anderen hem in zijn buik. El Fénix verzette zich, maar El Croock gaf het bevel om een plastic zak over zijn hoofd te doen, waarna El Fénix stikte.

Toen hij dood was, brachten de bendeleden zijn lijk naar de tweede verdieping van sector 3 en gooiden ze hem naar beneden. Het bloed sijpelde overal uit zijn hoofd. Zijn twee vroegere bendeleden brachten hem daarna naar de ziekenboeg, waar ze beweerden dat hij van het dak was gevallen terwijl hij zijn schone was ophing.

Dit verhaal werd voor de Salvadoraanse rechtbank verteld door een bendelid dat besloot de bende te verraden, in ruil voor strafvermindering voor zijn rol bij de moord. Tot de moord op El Fénix waren openlijk homoseksuele bendeleden in El Salvador zo goed als non-existent, al was hij natuurlijk zeker niet de enige.

“Het is voor een man onnatuurlijk om van een andere man te houden,” zegt Giovanni, een ex-lid van MS-13 die op een gesloten afdeling vastzit van de San Francisco Gotera-gevangenis in Morazán, in het oosten van El Salvador. Giovanni is homo en verliefd op een ander ex-lid van een rivaliserende bende, Barrio 18. Hij is een van de hoofdpersonen in Imperdonable, een documentaire van de Spaanse regisseur Marlén Viñayo, die zelf in El Salvador woont.

De docu gaat over het leven van homoseksuele bendeleden in de Salvadoraanse gevangenis. Dat het er zo weinig zijn, weerhield de makers er niet van om juist ook de tederheid in beeld te willen brengen: te zien is onder andere hoe twee mannen, een van MS-13 en een van Barrio 18, elkaar liefdevol omhelzen, strelen en kussen.

“Van tevoren vroegen mensen zich af hoe dit ons zou lukken,” zegt scenarioschrijver Carlos Martínez. “Hoe konden we een verhaal over tederheid vertellen die zich in de gevangenis afspeelt?”

“In de eerste instantie leek het me onmogelijk om deze mensen voor de camera aan het praten te krijgen, maar het tegendeel bleek waar,” zegt Viñayo. “We legden uit dat de film in El Salvador zou verschijnen, in andere landen en online. Er waren maar een paar die anoniem wilden blijven – niet vanwege de bende, maar omdat ze niet wilden dat hun moeders achter hun geaardheid zouden komen. De rest vertelde dat ze al twee doodvonnissen op zak hadden, eentje omdat ze uit de bende waren gestapt en eentje omdat ze homo waren.”

Toen de homoseksuele gevangenen van de San Francisco Gotera-gevangenis voor hun geaardheid uitkwamen, werden ze door hun bendes verstoten en met de dood bedreigd. Maar omdat ze zich tot het evangelisch christendom hadden bekeerd, werden ze niet vermoord. Uiteindelijk werden ze ook door de kerk verbannen, waarna ze naar de cel ‘El Zope’ werden gestuurd – wat ‘de gier’ betekent.

Volgens Viñayo was die erbarmelijke en piepkleine cel hun enige veilige plek binnen de gevangenis. “Dat zei een van de gevangenen aan het begin van de film. Het was een van de dingen die me het meeste hebben geraakt. Hoe konden ze zich vrij voelden in een cel van 1 bij 1,5 meter? Maar het is de enige ruimte waar ze kunnen zijn wie ze werkelijk zijn. In de andere secties van de gevangenis werden ze verkracht en vernederd. Dus het is ergens ook wel weer logisch.”

Imperdonable is op dit moment de enige Salvadoraanse documentaire die meerdere prijzen heeft gewonnen op internationale filmfestivals, zoals Hot Docs Canadian International Documentary Festival, Guanajuato International Film Festival en het International Documentary Film Festival (IDFA) in Amsterdam. Mede daardoor kwam de film dit jaar ook op de shortlist van de Oscars.

In de film is duidelijk te zien hoe wreed homo’s worden behandeld door de evangelische kerken, die de bendeleden in eerste instantie met open armen verwelkomen in de gevangenis. Ook wordt duidelijk hoe achterhaald het gevangenissysteem is en dat mensen niet bepaald kaas hebben gegeten van genderidentiteiten.

“Er was een psycholoog die aan de gevangenen vroeg of ze van poëzie en planten hielden, om te ‘testen’ of ze homoseksueel waren,” zegt Martínez.

De enige manier waarop deze gevangenen kunnen overleven, is door in El Zope te blijven. Als ze hun deel van de gevangenis verlaten – laat staan de gevangenis zelf – dan is de kans groot dat ze worden vermoord. Hun verhaal is de uitzondering op de regel, en een uniek inkijkje in de dynamiek van de gewelddadige bendes dit land.

Doordat er binnen deze bendes zo afkeurend wordt gereageerd op homoseksualiteit, is het onmogelijk om erachter te komen hoe vaak het precies voorkomt, zegt Luis Enrique Amaya, een Salvadoraanse onderzoeker. “Binnen bendes wordt homoseksualiteit meestal geheimgehouden.”

“Maar de straf is altijd dezelfde: de doodstraf.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE World News.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.