Zeepaardjes zijn supersneaky en kunnen gigantisch snel toehappen

Als je aan een zeepaardje denkt, heb je waarschijnlijk een beeld in je hoofd van een zachtaardig, sereen wezen met een soort majestueuze uitstraling die je niet verwacht bij zo'n klein beestje. (Misschien denk je ook wel aan een zebra met een duikbril en een snorkel. Dat kan ik in elk geval aanraden.)

Maar je denkt waarschijnlijk niet aan een razendsnelle, stille moordmachine.

Dat is op zich een goede intuïtie. Zeepaardjes zijn niet zo snel als hun naamgenoten op het land. Ze zijn zelfs behoorlijk trage zwemmers, en dat is een probleem voor ze. Want eenoogkreeftjes, de kleine schelpdiertjes die ze het liefste eten, zijn ontzettend snel. Dus het is lange tijd een mysterie geweest: hoe vangt een zeepaardje zijn prooi?

Uit recent onderzoek blijkt dat zeepaardjes eerder een Arsène Lupin zijn dan een Usain Bolt, als het om het vangen van beestjes gaat. Volgens een artikel in Nature Communications is het hoofd van een zeepaardje geëvolueerd om door het water te glijden zonder turbulentie te veroorzaken. Dus in plaats van als een gek achter vluchtende prooi aan te gaan, sluipen de onderwaterbeestjes ongemerkt dichtbij genoeg om toe te slaan en in een bijna onzichtbaar snelle beweging toe te slaan.

"Zeepaardjes hebben de kunst goed verstaan om de zintuigen van de eenoogkreeftjes, één van de meest talentvolle ontsnappingskunstenaars, om de tuin te leiden,” zegt Brad Gemmell van UT Austin in een persbericht.

"Mensen zien zeepaardjes niet echt als geweldige roofdieren, maar dat zijn ze dus wel."

Eenoogkreeftjes zijn de meest veelvuldig voorkomende schelpdieren die er zijn, maar je hebt er waarschijnlijk nog nooit een gezien omdat ze zo klein zijn: gemiddeld maar één of twee millimeter lang. Ondanks hun lengte kunnen ze écht heel snel zijn: bij één soort, de Euchaeta rimana, zijn snelheden gemeten tot 8.9 cm per seconde. Dat is echt belachelijk snel voor zo'n klein diertje.

Het dwergzeepaardje (Hippocampus zosterae), het onderwerp van dit onderzoek, ook maar een paar centimeter lang. Veel groter dan een eenoogkreeftje, maar nog steeds niet groot en snel genoeg om het te winnen in een race. Maar ondanks dat lukt het de zeepaardjes toch in de overgrote meerderheid van de gevallen om hun prooi succesvol te vangen, en dat is een kans van slagen die niet veel roofdieren hen nadoen.

Om erachter te komen hoe de diertjes nou precies hun snelle prooi te slim af zijn, gebruikte het team (hoe kan het ook anders:) hogesnelheidscamera's. Digitale hogesnelheidsholografie om precies te zijn, een methode die ontwikkeld is door co-autheur Jian Sheng. De techniekgebruikt een combinatie van een microscoop, een laser en een hogesnelheidscamera om de beweging van de zeepaardjes vast te leggen.

Het holografiesysteem is in staat om de stromingen in het water op te nemen, zoals je in de video hierboven kan zien. Of eigenlijk zoals je juist niet kan zien, want het punt is nou juist dat die beesten kunnen bewegen zonder enige turbulentie in het water te veroorzaken. Zoals soms, als je verliefd bent, een meisje lijkt te lopen zonder de grond aan te raken, zo zwemmen deze kleine doodsengeltjes van de zee zonder het water te beroeren.

Daardoor kunnen ze zich tussen hun potentiële prooidieren in manoeuvreren zonder opgemerkt te worden, wat best handig is voor een roofdier. Dan draaien ze hun kop in een snelle beweging en zuigen ze hun prooi naar binnen met een techniek die pivot feeding wordt genoemd (en waarvoor ik geen Nederlandse vertaling heb kunnen vinden, dus als er biologen onder de lezers zijn dan hoor ik het juiste antwoord graag in de comments – LK). De relatie tussen deze techniek en de vorm van de snuit is een terugkerend interessegebied in het onderzoek naar zeepaardjes, en het is een fascinerend voorbeeld van evolutionaire druk tussen roofdier en prooi. Als je prooi te snel voor je begint te worden, kan je maar beter een andere strategie ontwikkelen ze alsnog te pakken te krijgen. We spreken hier over vele generaties natuurlijk, voor het geval er nog misverstanden kunnen ontstaan over de werking van evolutie.

Het is een wapenwedloop tussen het roofdier en zijn prooi, en het zeepaard heeft een goede methode ontwikkeld om dichtbij genoeg te komen om toe te slaan,” aldus Gemmell.

Zeepaardjes zwemmen dus niet zo snel, maar ze kunnen toehappen met ongelooflijke snelheid. De pivoteerbeweging maken ze in minder dan een milliseconde – op het filmpje kan je ze nauwelijks zien bewegen. Om daarvoor dichtbij genoeg te komen hebben ze dus hun karakteristieke gluiperigheid ontwikkeld. Het lijkt erop dat geen enkel ander dier zo stealthy in het water is.

Het is fascinerend onderzoek, en het heeft natuurlijk ook grotere implicaties voor de wetenschap. Eenoogkreeftjes zijn de basis voor de voedselketen over de hele wereld, en zoals we al eerder schreven hebben roofdier-prooi-verhoudingen grote gevolgen voor de levenssystemen in de oceaan. Het leren begrijpen hoe eenoogkreeftjes samen met roofdieren als de zeepaardjes zijn geëvolueerd kan een belangrijk spil zijn in het begrip van de riffen waarin ze leven – wat cruciaal kan zijn voor het redden van bedreigde riffen overal.

@DerekTMead