Russen en Oekraïners konden EU-paspoorten van Roemenië kopen

Het Roemeense ministerie van Justitie onderzoekt honderden gevallen van Roemeense paspoorten die aan mensen zijn verstrekt – zonder bewijs dat zij daadwerkelijk uit Roemenië komen. Dat staat in een rapport van het ministerie van Justitie, dat exclusief door VICE Roemenië is ingezien. Naar verluidt bestond er een corrupte regeling, waardoor een groot aantal Russen – maar ook mensen met andere nationaliteiten – niet alleen de wachtrij, maar ook alle wettelijke vereisten voor het Roemeense, en daarmee het EU-burgerschap, konden omzeilen.

De staatsburgerschapsaanvragen van tussen 2017 en 2019 zijn onderzocht. Volgens het rapport gaf het Roemenië het staatsburgerschap naar verluidt aan Russen, Oekraïners, Moldaviërs en Wit-Russen zonder dat zij enige band hadden met Roemenië. De aanvragen zijn vooraan in de wachtrij beland en persoonlijk goedgekeurd door hooggeplaatste Roemeense ambtenaren. In het rapport wordt aangedrongen op het ontslag van drie leiders van de Autorității Naționale pentru Cetățenie, oftewel de Nationale Burgerschap Autoriteit: president Andrei Tinu en vice-presidenten Varol Amet en Sorin Bozgan. De instantie ontkent de meeste beschuldigingen in het rapport, maar heeft wel bevestigd dat het hoofd van de Burgerschap Commissie, die documenten moet controleren en staatsburgerschappen verleent, naar aanleiding van het schandaal is gevraagd om af te treden.

Onder normale omstandigheden is het vrij moeilijk om Roemeens staatsburger te worden. Volgens Artikel 8 van de Roemeense Staatsburgerwet moet je minstens acht jaar in het land hebben gewoond, of minstens vijf jaar met een Roemeense burger zijn getrouwd en die periode ook met diegene hebben samengewoond. Daarnaast moet je ook een taal- en cultuurexamen (een soort inburgeringscursus) doen, dat zelfs moeilijk is voor sommige mensen die in Roemenië geboren zijn.

Maar je kunt het ook allemaal omzeilen. Mensen die het staatsburgerschap tegen hun wil zijn kwijtgeraakt, hebben door Artikel 11 namelijk het recht om dat terug te krijgen. Je kon je staatsburgerschap bijvoorbeeld kwijtraken als een Roemeens grondgebied na een oorlog door een ander land werd overgenomen. De regel geldt voor familieleden tot in de derde graad. Kortom, als jij kunt bewijzen dat een van je ouders, grootouders of overgrootouders in een voormalig Roemeens gebied woonde, zoals de tegenwoordige Republiek Moldavië of de stad Tsjernivtsi in het westen van Oekraïne, is het verkrijgen van het Roemeense burgerschap slechts een formaliteit.

De Nationale Burgerschap Autoriteit zegt tegen VICE dat bijna 97.000 van de 100.000 jaarlijkse burgerschapsaanvragen op Artikel 11 gebaseerd zijn. In 2018 werden er slechts 412 mensen Roemeens staatsburger via het traject van Artikel 8, terwijl er 45.000 aanvragen door Artikel 11 werden goedgekeurd. Maar de inspecteurs vermoeden dat veel aanvragers (of hun familieleden) helemaal niet in de voormalige Roemeense gebieden geboren zijn.

Nicolae Țîbrigan werkt bij Laboratorul pentru Analiza Războiului Informațional și Comunicare Strategică, een ngo die desinformatie onderzoekt. Hij vertelt aan VICE dat deze corruptie een ernstige bedreiging voor de veiligheid van de Europese Unie kan vormen. Vooral ook omdat Roemeense paspoorten op dit moment beschikbaar zijn voor mensen in bevroren conflictgebieden als Transnistrië, waar volgens Țîbrigan tot op de dag van vandaag huurlingen worden gerekruteerd. Hij zegt ook dat “leden van georganiseerde misdaadgroepen, die betrokken zijn bij activiteiten als witwassen en cryptocurrency-fraude” de corruptie kunnen gebruiken om makkelijker in de hele EU te werken.

Rusland had de afgelopen jaren te kampen met een economische crisis, vanwege de Europese en Amerikaanse sancties. Daarom zijn rijke Russen uit grote steden naar manieren op zoek gegaan om EU-burger te worden. VICE heeft een aantal websites gevonden, waarop beloofd wordt hen te helpen om met succes een aanvraag voor het Roemeense staatsburgerschap in te dienen tegen een vergoeding. Het aantal Russische aanvragen is de afgelopen jaren erg toegenomen: in 2015 waren het er nog maar 950, drie jaar later waren het al 3500. Volgens het rapport stond de teller in de eerste acht maanden van 2019 al op 3150.

In de Roemeense wet staat dat alle aanvragen voor het staatsburgerschap moeten worden goedgekeurd door de Burgerschap Commissie, een afdeling van de Nationale Burgerschap Autoriteit, die tot voor kort werd geleid door president Emilia Gina Tache. De Commissie mag extra documenten aanvragen om de afkomst van de aanvrager te bewijzen. Ook mag de Commissie contact opnemen met het land van herkomst van de aanvrager, om de echtheid van documenten te verifiëren. Maar in het rapport staan 1600 voorbeelden van aanvragen waarbij aanvullende documenten werd opgevraagd, maar nooit zijn ontvangen. In plaats daarvan werden al die gevallen zonder overtuigende reden als ‘urgent’ bestempeld en toegewezen aan hoogstaande commissieleden, die de aanvragen goedkeurden zonder de extra documenten te controleren. En in 363 gevallen is het papierwerk op de een of andere manier volledig in rook opgegaan.

Het Openbaar Ministerie vertelt VICE dat er een strafzaak is geopend, naar aanleiding van de beschuldigingen dat ambtenaren documenten hebben vernietigd en omgekocht werden om de ongeldige aanvragen er alsnog doorheen te drukken. In het rapport wordt president Tache omschreven als iemand die in het verleden ook dubieuze verzoeken goedkeurde en collega’s onder druk zette om hetzelfde te doen. In 2012 werd ze onderzocht en vastgehouden in afwachting van een vergelijkbaar proces, maar de aanklachten werden toen ingetrokken. De redenen daarvoor zijn nooit openbaar geworden. In een verklaring die bij het rapport zit, ontkent Tache dat ze iets fout heeft gedaan.

In het rapport wordt ook beweerd dat Sorin Bozgan, de vicepresident van de Nationale Burgerschap Autoriteit, betrokken was bij de corruptie. Naar verluidt spraken veel hooggeplaatste ambtenaren (voornamelijk president Andrei Tinu en vicepresident Bozgan) met burgerschapsadvocaten af, die ze goed kenden. Daarna kregen hun cliënten het staatsburgerschap, zonder het officiële proces te doorlopen. “Daardoor werd de rest van de aanvragers dus gediscrimineerd,” staat in het rapport. “Het systeem is kwetsbaar voor corruptie, waardoor aanvragers en de Roemeense staat geschaad kunnen worden.”

Bozgan werd in mei 2018 tot vicepresident van de Nationale Burgerschap Autoriteit benoemd. Dat kwam voor veel mensen als een verrassing, omdat hij helemaal geen ervaring had op dit gebied – hij kwam van het ministerie van Milieu vandaan. Hij heeft ook als officier bij General Directorate for Combating Organised Crime and Drugs gewerkt, waar hij aan het begin van deze eeuw betrokken was bij een schandaal, toen er zes kilo cocaïne verdween. Uiteindelijk werd de beslissing gemaakt om hem niet gerechtelijk te vervolgen. Sorin Bozgan wilde de conclusies van het rapport niet telefonisch met VICE bespreken, en ontkent dat hij geen ervaring in dit werkveld heeft, omdat hij eerder bij het Bevolkingsregister heeft gewerkt.

De Nationale Burgerschap Autoriteit ontkent dus veel beweringen in het rapport, maar zegt wel dat sommige aanvragers erin geslaagd waren om de wachtrij te omzeilen. Deze mensen waren namelijk persoonlijk op kantoor gekomen en kregen last-minute-afspraken als andere aanvragers niet kwamen opdagen. Andrei Tinu, de president van de instelling, ontkent elke betrokkenheid bij de corruptie en zegt tegen VICE dat Tache is gevraagd om ontslag te nemen. Hij beschuldigt de inspecteurs ervan dat ze het werk van Nationale Burgerschap Autoriteit “ernstig verstoord” hebben, en zegt dat ze hun personeelsleden hebben geïntimideerd.

VICE Roemenië kwam afgelopen januari met dit verhaal. Sindsdien is de Roemeense regering gedwongen afgetreden, omdat premier Viorica Dancila afgelopen oktober een motie van wantrouwen ontving. Dat volgde op een reeks politieke tegenslagen, waaronder het feit dat de regering afgelopen augustus haar meerderheid verloor. Totdat er een nieuwe regering is gevormd, kunnen er geen belangrijke beslissingen worden gemaakt over deze vermeende corruptiezaak. Ook de toekomst van de ambtenaren die er naar verluidt voor hebben gezorgd dat de corruptie kon plaatsvinden, is nog onzeker.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Roemenië