FEMEN: “WIJ WORDEN NIET DOOR MANNEN BESTUURD”

Femenleden oefenen hun demonstratietechnieken in het hoofdkwartier in Parijs. 

Femen, bekend om haar halfnaakte, feministische activistes, heeft een paar wilde maanden beleefd. Nadat we eerder dit jaar een film over Femen maakten, zijn er inmiddels drie activistes in een Tunesische gevangenis gezet, is het hoofdkwartier in Parijs afgebrand, en werden er in Kiev drie kernleden ontvoerd en in elkaar geslagen. Om er nog een schepje bovenop te doen wordt in de film Ukraine is Not A Brothel, van de Australische filmmaker Kitty Green, onthuld dat het brein achter deze Oekraïense vrouwenbeweging  – die strijdt voor de vernietiging van het patriarchaat – een man zou zijn. Het zou gaan om de zelfbenoemde patriarch Victor Svyatski. Dat is op zijn zachtst gezegd een beetje paradoxaal.

Ik bel met Inna Shevchenko, de aanvoerster van Femen, die op dit moment in Venetië is om over de film te praten. Verrassend genoeg lijkt ze niet bezorgd om de impact die de film op de groep zal hebben. “Ik maak me geen zorgen omdat de film over ons verleden gaat. Victor is uiteindelijk uitgeschakeld – hij werd ruim een jaar geleden uit de beweging gegooid. De toekomst van Femen, en alles wat ik met de activistes heb opgebouwd in het afgelopen jaar, is gebaseerd op onze eigen ideeën en wensen om de strijd aan te gaan met het patriarchaat en onderdrukking.”

Inna heeft altijd geweten dat deze ongemakkelijke waarheid uiteindelijk boven tafel zou komen. “We gaven Kitty toestemming om de film te maken, dus ik wist dat het de geschiedenis van de beweging zou laten zien, en hoe Victor de leidersrol claimde.” Toch ontkent ze dat Victor de beweging gesticht heeft. “Femen werd bedacht en georganiseerd door een eenheid van vrouwen,” zegt ze. “Het idee om topless te protesteren kwam van een vrouw.”

Victor Svyatski,de voormalige, patriarchale leider van Femen.

Hoe greep Victor die leidersrol? En waarom zou hij de aanvoerder willen zijn van een vrouwenbeweging die een eind probeert te maken aan het patriarchaat? Volgens Inna was zijn persoonlijke ambitie noch politiek, noch feministisch; hij wou gewoon een leidende positie hebben.

“Toen ik me aansloot bij Femen was hij er al bij,” vertelde Inna me. “En als je deel uit wilde maken van de beweging moest je accepteren dat dat zo was. We wilden het aanvechten, maar wisten niet hoe we van hem af konden komen. Het is de vloek van onze beweging, dat we geboren zijn in een patriarchale samenleving waar mannen denken dat vrouwen ondergeschikt zijn. Omdat hij een man is, dacht hij dat hij ons bedreigen en te manipuleren – zo gaat het in elke familie, in elke samenleving. Van begin af aan vond ik het een groot probleem, maar ik wou de beweging niet opbreken. Toen ik naar Frankrijk vertrok, was het doorzagen van het kruis één van de redenen (Inna en anderen zaagden in Kiev een kruis door als protest tegen de vervolging van Pussy Riot), maar we deden het ook om in het geheim het echte Femen op te bouwen, zonder hem.”

Als ik vraag wat Victor met de groep deed, legt Inna uit dat hij bepaalde hoe ze zich moesten gedragen en wat ze moesten doen tijdens demonstraties. “Ik kan niet ontkennen dat we zijn advies soms aannamen, maar andere suggesties negeerden we. Onze vijand is het patriarchaat wereldwijd, en hij liet ons zien hoe een patriarchaal systeem op kleinere schaal werkt. Nu zijn we hier om daarover te praten.”

Inna heeft niet alleen de taak om de pers te overtuigen, maar ook de nieuwste rekruten, zoals de Femen-activistes die we in Parijs filmden. Zij hebben de man in kwestie waarschijnlijk nog nooit ontmoet. Pauline Hillier is één van de Franse leden van Femen – zij verbleef een maand in een Tunesische gevangenis na een topless protest– en ze kwam pasgeleden pas achter Svyatski’s betrokkenheid.

Inna Shevchenko.

Daar is ze wel van geschrokken, vertelde ze me. “Wij werden een aantal dagen geleden pas op de hoogte gesteld van de inhoud van de film, en van de onthulling over Victor.” Pauline verzekert me dat de internationale takken nooit contact gehad hebben met Victor over beslissingen of acties: “Voor zover ik wist, was hij gewoon een activist binnen Femen, en we hadden totaal geen contact met hem. Dus het was nogal zwaar en emotioneel voor ons om erachter te komen dat mannelijke onderdrukking  binnen kon dringen bij de sterkste en meest radicale vrouwenbeweging. We zien het als een belangrijke les: dat we altijd alert moeten zijn op de verschillende vormen van onderdrukking die het patriarchaat kan aannemen. Femen kon aan zijn macht ontsnappen, en toen Inna naar Parijs verhuisde om het hoofdkwartier van het Franse Femen op te starten, stond dat echt voor een nieuwe start voor de beweging.”

Pauline sloot zich in december 2012 bij Femen aan. Ze voelde zich aangetrokken tot het idee achter straatfeminisme, dat plannen omzet in daden. Voor haar staat Femen voor een meer toegankelijke vorm van feminisme, op een jongere, meer dynamische, en moedigere manier. “Ik zit nu bijna een jaar bij de harde kern van Femen, maar ik heb deze gast nooit ontmoet en nooit contact met hem gehad. Dat laat zien dat hij nooit onderdeel was van onze besluitvorming. Ik ben trots op iedere actie waaraan ik heb deelgenomen, en geen daarvan werd bepaald door iemand anders dan de vrouwen die bij de actie betrokken waren. Die verhalen kunnen ons gestolen worden, daar geven we onze strijd niet voor op. Ze behoren tot het verleden van de beweging.”

Femenactivistes terwijl ze een lading fascisten vervelen, in Parijs.  

De film van Green suggereert dat Victor Svyatski bij Femen betrokken raakte om chicks te scoren. Maar hij had toch wel een makkelijker manier kunnen bedenken om aan zijn trekken te komen? Er is iets heel sinisters aan zo’n mannetje die achter de schermen de touwtjes in handen heeft; zeker omdat hij sommige vrouwen slecht behandelde. Ongeacht zijn voormalige invloed is het overdreven om de hele beweging af te schrijven, zelfs als hij een belangrijke stuurman geweest zou zijn.

Femen heeft zich duidelijk ontwikkeld en is een heel eigen leven gaan leiden. Ze heeft zich uitgebreid naar nieuwe landen, en dat heeft nieuw leiderschap met zich meegebracht. Natuurlijk is het nieuws over Svyatski’s rol als PR-mannetje en meestermanipulator een teleurstellende onthulling. Maar zou jij de punkbeweging volledig de rug toekeren, alleen omdat punk is uitgevonden door Malcolm McLaren?

Meer verhalen over Femen:

I Spent the Weekend Watching Topless Feminists Piss Off Neo-Nazis

We Spoke to Femen About Their Topless Tunisian Protest

Femen Are Being Attacked by Nazis and Sent to Prison

KIJK– Femen - Sextremism in Paris