De bezopen vergelijkingen die mensen maken om blackface goed te praten

Een paar dagen geleden merkte een zekere Ralitsa Vliese‎ op Facebook op dat Bol.com in zijn webwinkel een nogal opmerkelijk item aanbood: een vrolijke 'Surinaamse jurk'. Nou zijn Surinaamse jurken op zich niet heel verwonderlijk, maar de jurk in kwestie werd aangeprezen door een wit model wier gezicht voor de gelegenheid bruin was geschminkt, waarschijnlijk met het idee dat ze zo meer op een Surinamer zou lijken. Dat laatste lukte niet, maar het was wel de aanleiding voor een flinke discussie.

Aan een witte vrouw met een zwart geschminkt gezicht zijn een paar dingen problematisch. Want waarom zou je niet een Surinaams model uitkiezen om een Surinaamse jurk aan te prijzen? En zelfs als je om de een of andere reden alleen maar witte fotomodellen tot je beschikking hebt is het allicht niet de allerbeste optie om ervoor te kiezen dat model bruin te schminken. Witte mensen die zichzelf zwartverven, daar kleeft namelijk een racistische geschiedenis aan. Veel zwarte mensen nemen er aanstoot aan, en er zijn weinig tot geen goede redenen te bedenken om jezelf als wit persoon wél zwart te schminken.

Hoewel iedereen in Nederland deze zwartepietachtige discussie (die niet gevoerd zou hoeven worden als witte mensen eens zouden stoppen met zich in 2017 nog te verkleden als Surinamer) hartstikke zat is, voelden duizenden mensen zich geroepen om onder het Facebookbericht laaiend te reageren. In het grootste deel van deze reacties wordt stellig ontkend dat het zwart schminken van witte mensen ook maar iéts met racisme te maken heeft. Hoewel veel van de reacties het niveau 'als het je hier niet bevalt dan rot je toch op naar je eigen land' nauwelijks ontstijgen, zijn er wel degelijk mensen die met argumenten proberen te bewijzen dat er helemaal niets racistisch is aan een zwart geschminkte blanke vrouw in een Surinaamse jurk. Het gebruik van argumenten in een discussie is te prijzen, al betekent het nog niet dat je gelijk hebt.

Misschien wel het meest gebruikte argument is de vergelijking met zogenaamd gelijksoortige voorbeelden. Die zijn soms best wel origineel gevonden. Laten we ze gauw eens doornemen!

Het gaat hier inderdaad om een verkleedartikel. Of het oké is om je te verkleden als Surinamer – zonder zwarte verf op je gezicht – is een andere discussie. Hoewel het best wel dope zou zijn als cowboypakken wél door echte cowboys werden geshowd – wie houdt er immers niet van cowboys? – slaat deze vergelijking de plank mis. Cowboy is namelijk een beroep, in tegenstelling tot 'Surinaamse', dat is namelijk een afkomst. Bovendien verkleden mensen zich graag als cowboys omdat ze cowboys fucking cool vinden. In het verleden hebben witte mensen zich vaak als zwarte mensen verkleed om zwarte mensen belachelijk te maken, en die connotatie wordt nog steeds gevoeld. Dat is het grootste verschil.

(Oh en wat betreft clowns: je kunt het Bassie niet aan doen steeds maar model te moeten staan voor alle clownskleren, die man is bijna honderd.)

Deze mevrouw stelt: "Bij klederdracht hoort schmink." Daar kun je op z'n minst je vraagtekens bij zetten. Gelukkig verduidelijkt ze dit statement een zin verderop. "Bij een Volendammer jurk schmink je toch ook appelwangetjes?" Is dat zo? Ik zou het eerlijk gezegd niet weten. Maar stel dat het zo is, dat bij het aantrekken van een Volendammer jurk de opgeschilderde appelwangetjes beslist niet mogen ontbreken, dan is er alsnog een wereld van verschil tussen het aanstippen van je jukbeenderen opdat ze wat roder lijken, en het zwartverven van je gezicht, zodat je eruitziet als iemand met een andere huidskleur – gezien de eerder genoemde historische bezwaren.

Niemand voelt zich gediscrimineerd door bruine m&m's. Bruin is een prima kleur, alleen niet als schmink op het gezicht van een wit persoon. Wat deze persoon waarschijnlijk bedoelt is: ik kan me niet zo goed voorstellen dat iemand hier aanstoot aan neemt. Dat zegt vooral iets over zijn voorstellingsvermogen.

Chinese carnavalskleding is niet per se racistisch. Als je daarbij spleetoogjes trekt, elke 'r' uitspreekt als een 'l' en grapjes maakt over afhaalgerechten, is dat wel racistisch.

In het – overigens zeer matige – plot van White Chicks wordt uitgelegd waarom twee zwarte, mannelijke acteurs zich vermommen als twee witte meisjes. Er zijn trouwens wel degelijk mensen die White Chicks ­racistisch vonden . Maar een zwart persoon die zich wit schminkt is nu eenmaal niet hetzelfde als een wit persoon die zich zwart schminkt. Het belangrijkste argument daarvoor is dat de blackface-traditie uit een tijd komt waarin zwarte mensen slaven waren (een veel duidelijker voorbeeld van ondergeschiktheid is moeilijk te verzinnen). Witte mensen schilderden zich zwart omdat ze in toneelstukken graag zwarte mensen belachelijk wilden maken, maar geen zwarte mensen op het podium wilden, omdat ze zwarte mensen minderwaardig vonden. Door die context is het zwart schilderen van witte gezichten nogal besmet. Dat geldt andersom niet.

Dat we blij moeten zijn dat we op Bol.com Surinaamse jurken kunnen kopen is wellicht ook een beetje overdreven. Het is wel handig dat je die dingen thuis kunt laten bezorgen, maar als je er echt graag zo mooi uit wilt zien als Surinaamse vrouwen in Surinaamse jurken kun je ook zo'n jurk kopen bij een van de vele Surinaamse winkels in het land. Winkels waar je als je geluk hebt echte Surinaamse vrouwen in Surinaamse jurken kunt zien.

Waarom willen mensen zo graag clowns bij deze discussie betrekken? Wat hebben clowns hiermee te maken? Laat clowns met rust! Deze mevrouw heeft wel gelijk, clowns worden wit geschminkt. Het is daarbij alleen niet de bedoeling om een huidskleur na te bootsen, zoals in het geval van de Surinaamse jurk overduidelijk wel het geval is. Daarnaast: als deze mevrouw zin heeft om zich druk te maken over het feit dat clowns wit geschminkt worden houdt niemand haar tegen (al zou het wel het vermoeden wekken dat ze zelf misschien een clown is).

Clowns, bruine m&m's, clowns, Volendamse-wangetjesschminck, clowns, clowns, en alle andere tientallen vergelijkingen om aan te tonen dat backface echt helemaal prima is - ze zijn soms knap gevonden maar slaan helaas allemaal als een tang op een varken. Creatief denkwerk is te allen tijde te prijzen, maar echt minder vermoeiend wordt de discussie er nauwelijks van.