Hoe het is om onterecht beschuldigd te worden van moord

Toen Ron Dalton in 1988 werd gearresteerd en veroordeeld voor het vermoorden van zijn vrouw, was zijn jongste zoon nog een baby en zijn oudste zoon elf jaar oud. Rond de tijd dat hij succesvol in beroep was gegaan en werd vrijgelaten, in afwachting van het heropenen van de zaak in 1998, was zijn jongste ondertussen elf en studeerde zijn oudste aan de universiteit.

"Mijn dochter was net klaar met de kleuterschool toen haar moeder kwam te overlijden, en bij haar diploma-uitreiking van de middelbare school had het niets gescheeld of ik zat toen nog vast. Ik kon er gelukkig net bij zijn," zegt hij over zijn tweede kind.

Tien jaar van het leven van je kinderen missen was volgens Dalton het allermoeilijkste van zijn tijd in de gevangenis. Toch was dat niet het enige moeilijke. Hij werd vrijgelaten met een gat van tien jaar in zijn cv, kreeg nul compensatie van de overheid en zijn reputatie was vernietigd, door alles wat er in de lokale kranten over de zaak was geschreven.

Dalton - toentertijd een 32-jarige bankmanager uit Gander, Newfoundland - werd in 1989 tot levenslang veroordeeld, nadat zijn vrouw, Brenda Dalton, was overleden doordat ze in een stuk ontbijtgraan was gestikt. Het was tegen middernacht, en op de spoedeisende hulp van een klein ziekenhuis in de buurt was volgens Dalton op dat moment niemand aanwezig, behalve één jong en onervaren arts. Pogingen tot reanimeren mislukten en Brenda stierf op 31-jarige leeftijd.

"De lijkschouwer vond verwondingen aan de binnenkant van haar keel," zegt Dalton. "Maar hij had geen forensische training en ook geen ervaring in forensische zaken. Hij stelde vast dat het om moord ging, daarna verliet hij de autopsiekamer. Vervolgens kwamen [ze] naar mijn huis om me te arresteren."

Een jaar later waren de openbare aanklager en de jury ervan overtuigd dat de blauwe plekken op Brenda's keel wurgafdrukken waren. Dalton werd beschuldigd van het vermoorden van zijn vrouw. Aangezien zijn enige vooruitzicht een leven in een zwaar beveiligde gevangenis in New Brunswick was, begon hij aan het lange proces van het vinden van een advocaat die bereid was om Daltons zaak op zich te nemen.

"Na twee of drie jaar in de bak, schreef een van de advocaten me opeens dat hij niet langer genoeg tijd had om aan mijn proces te werken. Een tweede advocaat is er vervolgens ook iets van twee of drie jaar mee bezig geweest," zei hij. "Ik zat al dik zeven jaar in de gevangenis voordat ik eindelijk een advocaat vond die daadwerkelijk zijn best deed om mijn veroordeling aan te vechten."

Hij ging succesvol in beroep en werd in 1998 op borg vrijgelaten, maar het zou tot 2000 duren voordat hij werd vrijgesproken van de daden waarvan hij werd beschuldigd. Dalton liep de rechtszaal uit en werd vervolgens in zijn eentje achtergelaten. Volgens Dalton is er normaal gesproken, als je de gevangenis verlaat, een afbouwend, begeleid proces om terug te keren in de samenleving. Gevangenen kunnen van zwaar beveiligde naar middelmatig tot minimum beveiligde accommodaties worden overgeplaatst. Vervolgens gaan ze naar een doorgangshuis voor ex-gedetineerden en uiteindelijk mogen ze terug naar huis. Maar wanneer een veroordeling opeens wordt teruggedraaid, is dit hele begeleidingsproces er niet.

"Het systeem bood me niks aan," zegt hij. "Ik liep de rechtszaal binnen met handboeien en enkelboeien om, maar ik liep helemaal moederziel alleen weer naar buiten."

Het meest schokkende aspect, zegt Dalton, was reïntegreren in zijn familieleven en zich weer als vader gedragen. Iets wat hij al een decennium niet meer had gedaan. Zijn kinderen waren verhuisd naar Prince Edward Island, waar ze bij Daltons zus en stiefbroer waren ingetrokken, die al snel hun nieuwe ouders werden. Hij herinnert zich dat hij in de kamer was toen zijn jongste zoon zei dat hij nieuwe hockeyspullen nodig had. Daltons stiefbroer begon toen te overwegen of hij nieuwe hockeyspullen voor de jongen zou kopen, of tweedehands spullen van een neef zou overnemen. "Ik was simpelweg niet in de positie om nieuwe uitrusting voor hem te kopen," zegt hij. "Het voelde als een beslissing die een ouder zou nemen… hij was ze nog steeds aan het opvoeden. Niet ik"

Foto van Ron Dalton, met dank aan Innocence Canada.

Hij was niet in een positie om nieuwe hockeyspullen voor zijn zoon te kopen omdat hij nog geen werk had kunnen vinden. Toen hij begon met zijn cv uit te delen, kwam Dalton erachter dat hij jaren aan technologische vernieuwing had gemist. Het bankwezen was compleet veranderd terwijl hij in de gevangenis zat en hij had hier niks van meegemaakt. Het andere probleem ontstond door de media-aandacht die zijn rechtszaak had gekregen van over de hele oostkust. Toen een autobedrijf op zoek was naar een nieuwe businessmanager, vertelden ze Dalton dat hij overgekwalificeerd was voor de baan. Hij reageerde door te zeggen dat hij graag iets zou accepteren waarvoor hij overgekwalificeerd was.

"Hij zei: 'Om eerlijk te zijn, ben je te herkenbaar voor ons bedrijf. Anders zouden we je graag erbij hebben. Je hebt de ervaring, het talent en de financiële achtergrond,'" zegt Dalton. "Maar hij zei: 'Gezien de aandacht die je in alle media hebt gekregen, denken we niet dat het gaat lukken.' Dit soort dingen zijn niet leuk om te horen, maar je kunt niet veel anders doen dan het maar accepteren."

De media-aandacht die de Dalton-zaak ondervond in Newfoundland zorgde ervoor dat een hoop mensen hem op straat herkenden. Hij werd benaderd door mensen die hij nog nooit eerder had ontmoet maar die ervan overtuigd waren dat ze samen op de middelbare school hadden gezeten, of mensen die vroegen of ze hem al eens eerder hadden gezien.

"Er kwamen eens een paar oude vrouwtjes op me af in de supermarkt die me een knuffel wilden geven en zeiden: Het is verschrikkelijk wat je hebt meegemaakt.' Je krijgt ook achterdochtige blikken van mensen die waarschijnlijk denken dat je je vrouw hebt vermoord en ermee weg bent gekomen," zegt Dalton. "Ik ben echt niet zo naïef om te denken dat iedereen maar aardig voor me zal zijn, of dat iedereen begrijpt wat ik heb meegemaakt en nog steeds meemaak."

Na jaren van civiele rechtszaken, ontving Dalton 750.000 dollar aan compensatie van de overheid, maar niet elke onterecht veroordeelde persoon heeft dat geluk. Romeo Phillion heeft bijvoorbeeld 31 jaar lang in de gevangenis gezeten omdat hij werd beschuldigd van het doodsteken van een brandweerman uit Ottawa. Nadat zijn aanklacht omver werd geworpen, kon hij de staat van Ontario aanklagen voor 14 miljoen dollar. Hij stierf echter in november 2010 zonder een cent te zien. Dit was slechts vijf jaar nadat hij werd vrijgelaten en slechts maanden nadat het gerechtshof hem de mogelijkheid gaf om sowieso iemand aan te kunnen klagen.

Na zijn vrijlating begon Dalton als vrijwilliger te werken voor Innocence Canada en werd hij uiteindelijk de co-president van de organisatie. De groep wil het rechtssysteem hervormen, zodat mensen die onterecht zijn veroordeeld makkelijker compensatie krijgen. Een groot probleem hiermee is dat het rechtssysteem sowieso nooit is ontworpen om fouten te maken. Bewijzen dat je iets niet hebt gedaan is vaak moeilijker dan bewijzen dat je iets wel hebt gedaan. Het is nog moeilijker om dit te doen wanneer er geen DNA-bewijs is, dat de misdaad aan iemand anders koppelt.

"Mensen slapen 's nachts beter als ze denken dat ze het bij het juiste eind hebben," zegt Dalton. De bekendste rechtszaak van Canada waar iemand onterecht is veroordeeld is waarschijnlijk die van David Milgaard. Milgaard werd vrijgelaten uit de gevangenis, nadat bewijs naar Larry Fisher wees voor de aanranding en moord van Gail Miller. Milgaard zat toen al 23 jaar in de gevangenis. Fisher zou later veroordeeld worden voor andere vormen van mishandeling, terwijl Milgaard nog steeds in de gevangenis zat. "Mensen staan er liever niet bij stil dat ze een rol in zo'n gebeuren hebben gespeeld. Het is moeilijk om mee om te gaan. Terwijl het voor mij heel logisch is: het criminele rechtssysteem is bedacht en wordt gehandhaafd door mensen, en mensen maken nou eenmaal fouten."

Dalton zegt dat er tekenen zijn van gestage vooruitgang in de hervorming van het rechtssysteem. Nadat Justin Trudeaus liberale partij afgelopen oktober werd verkozen, had Innocence Canada zijn eerste ontmoeting met de Canadese minister van Justitie. Dalton zegt dat ze meer dan veertig minuten met de minister hebben gesproken, waarin ze pleitten voor hervorming en het krijgen van subsidie. Maar, zoals Dalton zei, meer dan een ontmoeting was dat vooralsnog niet.

"We zijn altijd voorzichtig optimistisch en hopen dat een nieuwe overheid beter zijn best zal doen dan de vorige, maar de realiteit is dat alle overheden, ook de nieuwste, genoeg aan hun kop hebben. De hervorming van het criminele rechtssysteem staat lang niet altijd bovenaan de agenda," zegt hij.

Innocence Canada werkt op het moment aan bijna 100 verschillende zaken. Het heeft bijgedragen aan het vrijspreken van 25 mensen en heeft nog geen enkele zaak verloren. Dalton zegt dat hij hoopt dat de verhalen van deze mensen, net als het zijne, laten zien hoe het is om gevangen te zitten voor iets dat je niet hebt gedaan.

"Het is nooit echt voorbij. Ik heb tien jaar van mijn leven verloren. Mijn kinderen hebben tien jaar zonder hun vader moeten spenderen, terwijl ze hun moeder het jaar daarvoor waren kwijtgeraakt. De littekens zullen er altijd zijn, maar de meeste mensen hebben geen idee. Ze denken dat het afgelopen is als je eenmaal ben vrijgesproken en het rapport is gecorrigeerd. Maar dat is pas het begin.