Hoe cocabladeren Colombia’s nieuwe superfood werden

Geen andere plant in de geschiedenis van de mensheid is ooit zo het zwarte schaap geweest als de cocaplant.

In 1961 was de plant onderdeel van het Enkelvoudig Verdrag inzake Verdovende Middelen van de Verenigde Naties, waarin staat dat "alle partijen voor zover mogelijk het groeien van de cocaplant tegen zullen gaan en illegaal gekweekte cocaplanten zullen vernietigen." De plant is staatsvijand nummer één sinds de War on Drugs begon.

Peru en Bolivia keerden zich tegen deze wetten en legaliseerden uiteindelijk de plant. Er is zelfs een petitie gestart om de standpunten van de VN wereldwijd aan te passen. Colombia heeft nooit tegengestribbeld. Hoewel het land altijd de rechten van inheemse volken om cocabladeren te verbouwen heeft gerespecteerd, stond het de Verenigde Staten tientallen jaren toe om vanuit de lucht pesticiden over gewassen te spuiten en militaire acties uit te voeren in gebieden waar de meeste cocabladeren verbouwd worden.

Maar toen de World Health Organisation vorig jaar meldde dat de door Monsanto gemaakte pesticide glyfosaat kankerverwekkend is, stopte Colombia met het kussen van Amerika's reet. De president van Colombia, Juan Manuel Santos, maakte een draai van 180 graden en heeft nu kritiek op de War on Drugs. Precies wat het volk, dat jaren gebukt ging onder een falend beleid, graag wil.

Nergens is die verandering zo goed merkbaar als in Bogota, de hoofdstad van het land. Nieuwe bedrijven, zoals Embajada de la Coca (Ambassade van Coca) herstellen de plant in zijn waarde door het te gebruiken voor de medicinale werking en voedzaamheid.

"We proberen het juiste gebruik van de plant te promoten, aangezien het al decennia voor het verkeerde doeleinde wordt gebruikt. We gebruiken het volgens echte inheemse tradities," zegt Ximena Robayo, die het restaurant in het hart van de wijk La Candelaria runt.

"Waar we nu mee bezig zijn, is naast het blad gebruiken op traditionele inheemse manieren, het verbouwen als voedsel voor iedereen."

Ximena verkoopt naast cocaproducten ook andere traditionele producten, zoals maca en quinoa. Allemaal voedzame producten die eeuwen geleden al werden gekweekt door het volk dat op de hoge bergketen woonde.

Behalve kauwen op de cocabladeren of er thee van zetten, kunnen er allerlei andere gerechten mee gemaakt worden, door de bladeren tot een meel te malen dat harina heet. Dit poeder kun je ook door sappen, smoothies en andere drankjes roeren.

Een van de specialiteiten van de Embajada de la Coca is de cocapannenkoek, die Ximena in het kleine keukentje achterin het pand bakt. Nadat ze de harina door een quinoabeslag mixt, spreidt ze het dun uit in een pannenkoekenpan. Daarna voegt ze de ingrediënten naar keuze toe: verse groenten of gedroogde kip.

Het resultaat is een goedgevulde groene pannenkoek bomvol voedingsstoffen, waar je een enorme energieboost van krijgt.

"Door het blad als meel te gebruiken, kunnen we het in meer gerechten verwerken, maar met dezelfde hoge voedingswaarde," Ximena uit.

Uit een onderzoek van Harvard uit 1975, blijkt dat het cocablad bijzonder veel vitamines en voedingsstoffen bevat.

Volgens de schrijver van dat onderzoek, de etnobotanist James A. Duke, bevatten cocabladeren niet alleen meer proteïne, ijzer, vitamine A, vezels, fosfor en calorieën dan de vijftig andere planten waar ze mee werden vergeleken, maar ook meer calcium dan elk ander product op de INCAP Food Composition Table – de internationale database voor voedsel.

Dat verklaart waarom de cocaplant in het Andesgebied bekend staat als de plant der onsterfelijkheid. De oudste mens ooit was een Boliviaan. Hij werd 123 en kauwde elke dag op cocabladeren.

Het cocablad eten, bijvoorbeeld in een alfajor-gebakje, is niet alleen goed voor het aantal voedingsstoffen dat je binnenkrijgt, het zorgt ook voor een flinke dosis energie, omdat het cocaïne bevat –een van de vele alkaloïden in coca.

Maar om er echt een kick van te krijgen, moet je op het blad kauwen tegelijk met iets dat basisch is, om de alkaloïden te activeren. In landen als Bolivia en Peru gebruiken ze llipta: as van bladeren of schors gemixt met stevia of munt. In Colombia is de traditionele stof cal, een poeder van gemalen schelpen. Je kan ook altijd zuiveringszout gebruiken.

"We denken dat in de toekomst het blad weer terug zal keren als traditioneel voedsel en medicijn voor het volk," zegt Ximena, terwijl ze een fles rum met cocablad bekijkt. "Colombia omarmt de kracht van de plant steeds meer, en we hopen dat de rest van de wereld dat ook gaat doen."

"Nu de bestrijding van coca steeds controversiëler wordt, door de impact op het milieu en de gemeenschap, hebben we een kans," zegt Ximena. "We kunnen net als Bolivia worden, waar de productie van coca juist wordt aangemoedigd."

De gezonde eigenschappen van de plant worden nog steeds onderzocht, maar de introductie van coca in alle lagen van de samenleving van Colombia – het dichtstbevolkte land van het Andesgebied – lijkt onvermijdelijk. En dat is feest voor iedereen die een van Ximena's heerlijke alfajores geproefd heeft.

De volgende stap is dat de rest van de wereld gaat inzien dat coca een geweldig geneesmiddel en voedingsrijk eten is dat sterk kan bijdragen aan het bestrijden van ondervoeding.

Maar dat zal nog wel even op zich laten wachten.